BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NDA TÜRK CEPHELERİ

Türk askerleri, siperlerin İtilaf tarafına yakınlığına göre, en yakın olanına “sıçan yolu” ve “avcı hendek-
leri”, geride olanlara “irtibat hendekleri” adlarını vermişlerdi. Siperler, bir insanın boyunda ve dört beş kişinin yan yana rahat bir şekilde geçebileceği, istirahat edip uyuyabileceği, yaralıların nakledilebileceği, dış dünya tarafından fark edilmesi zor, üstü kapalı yerlerdi. Subaylar “kovuk” dedikleri yer altına kazılmış dar tünel şeklinde bir yerde yaşıyorlardı. Türklerin fundalıklardan zaman zaman yararlandıklarının farkına varan İngilizler, bazı yerlerde fundalıkları ateşe vererek Türklerin elindeki bu avantajı yok etmeye çalışmışlardı. Yaz sıcağında çıkarılan bu yangınlar, zaten sıcaktan bunalan askerleri daha da bunaltmıştı. Askerler geceleri toprak işlerinden arta kalan zamanlarda, cephane ve bomba sandıklarını karyola, asker kaputunu da yorgan yaparak uyumaya çalışmışlardı. Gündüzleri ise askerler topraktan 2-3 metre derinliğinde siperler içinde, büyükçe bir mezara benzeyen zeminlikte, toprak kovuklarına sığınarak oturmak veya uyumakla vakit geçirmişlerdi.

Doğru cevap e) şıkkıdır.

Ağustos 1914’ten 18 Mart 1915 tarihine kadar Boğaz’ın savunulmasına yönelik şu işler yapılmıştır: Elde mevcut bütün malzemeden yararlanılarak Boğaz’ın en dar sahasında Selanik, Giresun, İntibah, Nusrat, Nilüfer, Samsun gemileriyle 19 Şubat 1915 tarihine kadar Çanakkale Boğazı’nda 9 adet mayın hattı oluşturuldu. Daha sonra iki hat daha ilave edilerek mayın hattı 11 âdete yükseltildi. Namazgâh Tabyası sahiline de bir tane torpido kovanı yerleştirildi. Ayrıca denizaltıların Boğaz’ı geçip Marmara’ya oradan da İstanbul’a geçmesini engellemek için su altına çelik ağlar gerildi. Torpil hatlarını temizleme gemilerine karşı korumak için savaş gemilerinden çıkarılan küçük çaplı ve seri ateşli toplarla Çanakkale’de bulunan mevcut mantelli ve adi Krupp topları ve Nordanfieldlerden birtakım set bataryaları oluşturuldu. Büyük kısmı Kepez, Soğanlıdere ve Havuzlar Deresi civarına yerleştirildi. Torpil bölgesinin gece aydınlatılması için önceden mevcut olan iki projektöre ek olarak 8 adet daha projektör yerleştirildi. Kısmen düşman uçaklarına ateş etmek ve kısmen de yanıltma bataryası görevini görmesi için Krupp toplarından teşkil edilen bataryalar değişik mevkilere yerleştirildi. Düşman donanmasının ateşini dağıtmak konusunda bunlardan çok yararlanıldı (Kurtoğlu, 1935). Doğru yanıt D'dir.

Rusya harekâta katılmış olmak için “Askold” adlı bir savaş gemisini Çanakkale Cephesi'ne gönderdi (Sayılır, 2007). Doğru yanıt A'dır.

Diğer seçenekler İngilizlerin Çanakkale Cephesi'ni açmalarının nedenleri iken Ortadoğu petrollerine ulaşma isteklerinin Çanakkale ile doğrudan ilgisi bulunmamaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Mondros Limanı’ndan 18 Mart sabahı saat 09:00’da hareket eden İtilaf donanması, saat 11:00’de Çanakkale Boğazı’na girmiştir. Mondros Limanı Limni adasındadır. Doğru yanıt A'dır.

Çanakkale’ye yönelik bir kara saldırısının artık olası görüldüğü için Çanakkale Boğazı’nın karadan savunulması adına 25 Mart’ta Liman von Sanders komutasında 5’inci Ordu oluşturuldu. Doğru yanıt A'dır.

İtilaf devletleri, Türk komuta kadrosunu şaşırtmak amacıyla Saroz Körfezi’nde ve Beşike Limanı’nda bir gösteri çıkarması yapmayı planlamıştı. Doğru yanıt B'dir.

İtilaf kuvetlerinin Arıburnu’na yaptığı çıkarmanın hedefi bu bölgenin en yüksek yeri olan ve araziye hâkim konumdaki Kocaçimen Tepesi idi. Doğru yanıt A'dır.

24 Mayıs’ta sabah 08:00’de Ateşkes Uygulama Komiteleri ellerinde beyaz bayraklarla ara bölgeye doğru yürümeye başladılar. Ölü ve yaralı Türkleri orta bölgeden almak üzere Teğmen Râkım komutasında 40 seçme askerden oluşan bir grup oluşturuldu. Bu grupta yer alan askerler, özel olarak bu göreve seçilmişlerdi. Bunların hepsi, iri yarı ve uzun boylu güreşçi görünümündeki gençlerdi ve hepsine en güzel ve en yeni elbiseler giydirildi. Bu bir psikolojik harp yöntemiydi. Doğru yanıt B'dir.

Almanya ve Avusturya Sırplara karşı saldırı hazırlıklarına başlamışlardı. Bunun üzerine Fransızlar ile İngilizler, Sırbistan’a yardım etmek için Selanik’e kuvvet göndermeye karar verdiler. Çanakkale’de de artık başarı ümidi kalmadığından Çanakkale'nin boşaltılması düşünülmeye başlandı. Doğru yanıt A'dır.

Anadolu Rumlarının bir kısmı geleneksel olarak peşinde koştukları bir politikanın sonucu olarak hem eski yerlerine geri dönmek hem de önceden beri buraların “Rum toprağı” olduğu ütopyasına- Megali İdea- hizmet etmek için İtilâf ordusu içinde yer almışlardı (Sayılır, 2006). Doğru yanıt A'dır.

Çanakkale Cephesi’nin açılma nedenlerini maddeler hâlinde aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

18 Mart 1915 sabahı, İtilaf Donanması Çanakkale Boğazı önlerinde Boğaz’ı geçmek üzere son ve en önemli darbesini vurmak için belirdi. Boğaz’a giren donanmanın birinci grubu, Amiral Carden’in komutasında Queen Elizabeth, Agamemnon, Lord Nelson, Inflexible’dan oluşan oldukça güçlü dört İngiliz zırhlısından oluşuyordu. İkinci

grupta, Fransız gemileri Suffren, Bouvet, Charlemagne, Gaulouis bulunuyordu.

7/8 Mart’ta Nusrat mayın gemisi yanında bir torpil motoruyla birlikte havanın kapalı ve sisli olmasından yararlanarak, Erenköy Koyu’na gidip yüz metre aralıklarla karaya paralel olarak 26 mayın dökmeyi başardı. Bu mayınlar 18 Mart Muharebesi’nde İtilaf donanmasına zor anlar yaşattı.

Çanakkale’ye yönelik bir kara saldırısının artık ola­sı görüldüğü için Türkler Çanakkale Boğazı’nın kara­dan savunmasını aşağıdaki düzene göre kurgulandı: 25 Mart’ta Liman von Sanders komutasında 5’inci Ordu oluşturuldu.

Arıburnu bölgesi Gelibolu Yarımadası’nın en dik ve sarp yamaçlarına sahip bölgelerindendi. Bu bölgedeki dereler, vadiler, uçurumlar, dar ve yü­rünmesi mümkün olmayan geçitler burayı zorlu bir coğrafya hâline getirmiştir. Buradaki coğrafya hem çıkarma yapan için hem de savunma yapan için oldukça zorlu bir o kadarda mücadele edilmesi gereken bir durum ortaya çıkarmıştır.

Karaya çıkan İtilaf birlikleri bir kol ile Yükseksırt- Sarıtepe-Kocaçimen, diğer bir kol ile Merkeztepe- Kanlısırt ve üçüncü bir kol ile de Yeşiltarla-Kabatepe istikametinde ilerlemeye başladı. Kocaçimen Tepesi’ne yönelen kol, 261 rakımlı tepe hizalarına, Kanlısırt’a ilerleyen kol da Kemalyeri sırtlarına yaklaştı. 19’uncu Piyade Tümeni Komutanı Yarbay Mustafa Kemal Bey, devam eden bu çıkarma üzerine üstlerinden bir emir almamış olmasına rağmen, yaklaşan bir tehlike karşısında olduğu için hızlı bir şekilde Arıburnu’na gitme gereği gördü ve buna da karar verdi.

Güney Grubu (Seddülbahir) Komutanlığı bölgesine çıkan askerlerin he­defi Alçıtepe idi. Alçıtepe Seddülbahir bölgesine Çanakkale Boğazı’na hâkim bir tepe idi. Burası ele geçirilirse Türklerin kuzeyden güneye asker sevkiyatları ve Boğaz’dan gemi geçişleri kontrol engellenebilir ve kontrol edilebilirdi.

Kumkale Köyü Çanakkale Boğazı’nın Anadolu yakasında, Çanakkale Boğazı’nın girişinde kurulmuş önemli bir tarım ve ticaret köyü idi. Kumkale Muharebeleri nedeniyle köy boşaltılmak zorunda kalmıştır. Savaştan sonra ise köye dönen olmayınca yaklaşık dört asırlık köy haritadan silinmiştir.

19/20 Aralık gecesi Anafartalar ve Arıburnu bölgeleri boşaltıldı. Daha sonra da Seddülbahir’de kalan

İngiliz birliklerine taarruz etmek için Anafartalar ve Arıburnu’ndaki Türk kuvvetlerinin Seddülbahir cephesinde toplanmakta oldukları ve Almanya’dan çok miktarda mühimmat ve savaş malzemesi geldiğinin haber alınması üzerine Seddülbahir’in de boşaltılmasına karar verildi. Seddülbahir bölgesi de 9 Ocak 1915 (1916) gecesi boşaltıldı.

Böylelikle de Çanakkale Muharebeleri sona ermiş oldu.