BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NDA TÜRK CEPHELERİ

Çanakkale Cephesi’nin açılma nedenlerini maddeler hâlinde aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

Boğazların uzun ve yıpratıcı savaşlara girmiş olan Rusya’ya ihtiyacı olan silah ve diğer savaş malzemelerinin ulaştırılması için en kestirme yol olması,

Almanların Baltık Denizi ve kıyılarını kontrolleri altında tutması,

Almanların yıpratılması ve Batı cephesinin hafifletilmesi için doğuda yeni bir cephe açılması gereği,

Rusya ile olan bağlantının yeniden kurulma isteği,

Rusya’nın elinde kalan, ancak Avrupa’nın sıkıntısını çektiği hububatın Avrupa’ya taşınması,

Avrupa’daki silahların Rusya’ya ulaştırılma isteği, olası bir Rus-Alman yakınlaşmasının önüne geçilmesi,

Türklerin başkentinin düşürülerek savaş dışı kalmalarının sağlaması ve Almanlarla olan bağlantılarını kesilmesi, burada elde edilecek başarı ile daha önce tarafsızlıklarını ilan eden Balkan devletlerinin, İngilizlerin tarafına geçmelerinin sağlaması,

Genel savaşın kısa sürede sona erdirilmesi isteği ve düşüncesi.

Açıklamaya bakılırsa A, B, C ve E seçeneklerinin yanlış oldu fakat D seçeneğinin Çanakkale Cephesi’nin açılma nedenlerinden biri olduğu görülmektedir. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'D' dir.

Çanakkale’deki Menderes Çayı’nın durağan suyunun oluşturduğu bataklık ve diğer su birikintilerin oluşturduğu mikrobik ortamlar, hem yöre halkının hem de bölgedeki ve bölgeye sevk edilen askerlerin sağlıkları üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratmıştı. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'D'dir.

Askerlerden her birine bir gün içinde 900 gram ekmek verilmesi planlanmıştır. Eğer ekmek istihkakı sağlanamazsa bunun yerine 600 gram peksimet verilmiştir. Bu açıklmaya göre boşluklara sırası ile 900 ve 600 gelmelidir. Doğru cevap 'D'dir.

18 Mart 1915 sabahı, İtilaf Donanması Çanak- kale Boğazı önlerinde Boğaz’ı geçmek üzere son ve en önemli darbesini vurmak için belirdi. Üç grup hâlinde Boğaz’a giren donanmanın birinci grubu, Amiral Carden’in komutasında Queen Elizabeth, Agamemnon, Lord Nelson, Inflexible’dan oluşan oldukça güçlü dört İngiliz zırhlısından oluşuyordu. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'E'dir.

Arıburnu bölgesi Gelibolu Yarımadası’nın en dik ve sarp yamaçlarına sahip bölgelerindendi. Bu bölgedeki dereler, vadiler, uçurumlar, dar ve yürünmesi mümkün olmayan geçitler burayı zorlu bir coğrafya hâline getirmiştir. Buradaki coğrafya, hem çıkarma yapan için hem de savunma yapan için oldukça zorlu bir o kadarda mücadele edilmesi gereken bir durum ortaya çıkarmıştır. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'C'dir.

Güney Grubu (Seddülbahir) Komutanlığı Bölgesi Muharebeleri: Seddülbahir bölgesi Gelibolu Yarımadası’nın Adalar Denizi yönündeki en uç kısmıdır. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'A'dır.

Çıkarma Harekâtı (25 Nisan 1915): İtilaf kuvvetleri günün ilk ışıklarıyla birlikte yaptığı şiddetli bombardıman desteğinde bu cephede beş noktaya ( Morto Limanı, Ertuğrul Koyu, Tekke Koyu, İkizkoy ve Pirnariçi Koyu ) asker çıkarmaya başladı. bu açıklamaya göre. Tavaklı koyu yani 'E' seçeceği doğru cevaptır.

Güney Grubu (Seddülbahir) Komutanlığı bölgesine çıkan askerlerin hedefi Alçıtepe idi. Alçıtepe Seddülbahir bölgesine Çanakkale Boğazı’na hâkim bir tepe idi. Burası ele geçirilirse Türklerin kuzeyden güneye asker sevkiyatları ve Boğaz’dan gemi geçişleri kontrol engellenebilir ve kontrol edilebilirdi. Bu açıklamaya göre doru cevap 'B'dir.

Çanakkale Muharebeleri sırasında Arıburnu bölgesi için Şimal/Kuzey Grubu Komutanlığı, Seddülbahir bölgesi için Cenup/Güney Grubu Komutanlığı, Anadolu yakası için Asya Grubu Komutanlığı, Anafartalar bölgesi için Anafartalar Grubu Komutanlığı, Saroz bölgesi için Saroz Grubu Komutanlığı teşkil edilmiştir. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'C'dir.

Çanakkale Muharebeleri sırasında Arıburnu bölgesi için Şimal/Kuzey Grubu Komutanlığı, Seddülbahir bölgesi için Cenup/Güney Grubu Komutanlığı, Anadolu yakası için Asya Grubu Komutanlığı, Anafartalar bölgesi için Anafartalar Grubu Komutanlığı, Saroz bölgesi için Saroz Grubu Komutanlığı teşkil edilmiştir. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'C'dir.

İtilaf Donanması, 25 Şubat sabahı, 10 zırhlıdan oluşan bir donanma ile tekrar Boğaz karşısına gelerek 7,5 saat aynı tabyaları bombardımana tuttu. Bombardıman sonucunda, Seddülbahir’de Ertuğrul Tabyası, Kumkale’de Kumkale Kalesi ve Orhaniye Tabyası tamamen savaşamaz duruma geldi

Doğru cevap a) şıkkıdır.

Günün sonunda, Türk tarafının kayıplarına bakıldığı zaman, Çanakkale ve Kilitbahir’in alevler içinde kaldığı, haberleşme hatlarının tamamen kesintiye uğradığı, tabyalar ve bataryalara binlerce gemi top mermisinin isabet ettiği, siperlerin harap olduğu, topların çoğunun kullanılamayacak derecede zarara uğradığı ve 4’ü subay, 36’sı er 40 Türk askeri şehit olduğu, 18 Alman askerinin
hayatını kaybettiği görüldü. İtilaf donanmasına gelince, “Yenilmez Armada” olarak tanımlanan filo çok önemli üç zırhlısını (Bouvet, Ocean, Irresistible) Boğaz’ın sularında bırakmış, birçok gemisinin savaş dışı kalmasına engel olamadı ve batan gemilerdeki askerlerini de geride bırakarak Boğaz’ı terk etmek zorunda kaldı.

Doğru cevap d) şıkkıdır.

Arıburnu bölgesi Gelibolu Yarımadası’nın en dik ve sarp yamaçlarına sahip bölgelerindendi. Bu bölgedeki dereler, vadiler, uçurumlar, dar ve yürünmesi mümkün olmayan geçitler burayı zorlu bir coğrafya hâline getirmiştir. Buradaki coğrafya, hem çıkarma yapan için hem de savunma yapan için oldukça zorlu bir o kadarda mücadele edilmesi gereken bir durum ortaya çıkarmıştır.
Doğru cevap a) şıkkıdır.

Bu emir üzerine 19’uncu Piyade Tümeni şu tedbirleri aldı. 77’nci Piyade Alayı, 27’nci Piyade Alayı’nın solundan -güneyinde- onu takviye ederek taarruz edecekti; 72’nci Piyade Alayı sağ tarafa ihtiyat olarak yanaşacaktı. Ne var ki, zaman geçiyor,
savaş düzeni ancak akşama doğru alınabildi. Bu sırada 77’nci Piyade Alayı Arıburnu’na doğru açıldı, 57’nci Piyade Alayı da kayıplar nedeniyle 72’nci
Piyade Alayı’nın taburlarıyla takviye edildi. Bu durumda gece de taarruza devam etmek, gündüz kazanılan başarıyı tamamlamak ve bu şekilde İtilaf birliklerinin bütün kuvvetlerini karaya çıkarmadan önce, karaya çıkmış olan kuvvetlerini geri atma kararı alındı.

Doğru cevap a) şıkkıdır

II.Kirte Muharebesi

Birinci Kirte Muharebesi’nden sonra General Ian Hamilton, Kirte ve Alçıtepe’yi ele geçirmek için yeni takviye birlikleri istedi. Bunun üzerine bir Fransız tümeniyle, 42’nci Teritoryal Tümeni ve 29’uncu Hint Piyade Tugayı’nın ve bir deniz tugayının gönderilmesine karar verildi. 5 Mayıs’a kadar bu birliklerden üç tugay ile bir Fransız piyade alayı ve bir miktar cephane Seddülbahir’e geldi. General
Hamilton gece taarruzuyla çok yorulmuş olan Türk birliklerine kendilerini toplamak için fırsat vermek istemiyordu. Bundan dolayı Arıburnu’ndan da iki tugaylık bir kuvvet getirterek derhâl taarruza karar verdi. Taarruz 6 Mayıs’ta başlayacak ve üç gün devam edecekti. Buna göre birinci gün Fransızlar ile
deniz tugayı ilerleyerek Kerevizdere’ye hakim olan sırtları işgal edecek, ikinci gün 29’uncu Tümen ilerleyerek Kirte’yi ele geçirecek, üçüncü gün de bütün cephe Alçıtepe’ye doğru bir genel taarruz yapacaktı. Bu sırada Türklerin muharip kuvveti 15.000, İngiliz ve Fransızların kuvveti ise 20.000 kişi idi

Doğru cevap d) şıkkıdır

6-10 Ağustos’a kadar Kocaçimen ve Conkbayırı bölgesindeki Türk zayiatı 9.200 ve daha soldaki 19’uncu Piyade Tümeni’nin zayiatı ise yaklaşık olarak 1.800-2.000 kişi olup, Kocaçimen-Conkbayırı-Kabatepe bölgesindeki genel Türk zayiatı ise yaklaşık 18.000 kişidir. Buradaki İngilizlerin zayiatı ise 12.000 kişidir

Doğru cevap b) şıkkıdır

İngiliz ordusunda savaşan sayıca en büyük grup, Yeni Zelandalılar ve Avustralyalılardı. Bunların hiçbirinin savaş deneyimleri yoktu ve Çanakkale Savaşı için kendilerine bir ay gibi kısa bir süre askerî eğitim verilmişti. Coğrafi konumları gereği tehdit altında bulunmamalarına rağmen, olası bir Çin ve Japon tehdidine karşı bir ordu teşkil etmişlerdi. Bu ordu İngiliz asıllı göçmenlerin ve genellikle İskoç, İrlandalı, Welsh, Cockney, Midland veya batı aksanı ile konuşan dominyon halkı tarafından oluşturmuştur. İngiliz asıllı koloni askerlerinin oluşturduğu ANZAC (Avustralian and New Zeland Army Corps) birliklerinin bir kısmını da Yeni Zelanda’nın kuzeyinde yer alan Polinezya adalarından gelen Maori ve Cook Adalar Topluluğu ve Ellice-Gilbert takım adalarından gelen Raratongan adı verilen yerliler oluşturmuştu. Bunlar oldukça savaşçı bir yapıya sahiptiler.

Doğru cevap e) şıkkıdır

Kara muharebelerinin başlaması ile birlikte cepheden her gün binlerce yaralının tahliye edilmek zorunda olması ve her gün yeni kayıpların devam etmesi sağlık hizmetlerini en üst seviyeye ulaştırma girişimini zorunlu kılmıştır. Yapılan tüm çalışmalar sonunda temmuz ayının ilk haftasında muharebe bölgesinde, Kerevizdere, Tengerdere, Soğanlıdere,Şahindere, Havuzlarderesi ve Kocadere, Matikdere gibi yerlerde büyük sargı mahalleri oluşturulmuştur. Ayrıca birliklerin sıhhiye bölüklerinden oluşturulan seyyar hastaneler de teşkil edilmiştir. Eski Değirmendere’de Sarafim Çiftliği kuzeyinde, Soğanlıdere güney sırtlarında, Kilitbahir kuzeyinde Ağa Deresi’nde, Havuzlarderesi’inde, Çamburnu güneyinde, Kocadere batı yamacında, Kilya Koyu batısında, Bigalı Deresi kuzeyinde, Çamburnu’nda seyyar hastaneler teşkil edilmiştir. Ayrıca iki büyükhasta ve yaralı nakliye hastanesi olarak da Akbaş ve
Ağaderesi önemli görev yapmıştır. Bunların dışında savaş alanı arka bölgesinde yaralıların tedavisi ve bulaşıcı hastalıklarla mücadele etmek için de hastaneler kurulmuştur. Bunlar arasında Ilgardere, Biga, Lapseki, Gelibolu gibi yerlerdeki hastaneler sayılabilir.

Doğru cevap c) şıkkıdır

Tablo 3.1 Çanakkale Muharebelerindeki zayiatı gösteren belge

Şehit                    55.127

Yaralı                   100.177

Kayıp                   10.067

Hastalıktan ölen    21.498

Hava değişimi       64.440

Toplam                 251.309

Kaynak: ATASE Arşivi

Doğru cevap e) şıkkıdır

Muharebeler süresince askere günlük olarakhangi erzak verilecek ise bunun miktarının ne olacağı tespit edilmiştir. Buna göre malzemeler, peksimet 600 gr, bulgur ve pirinç 150 gr, çorbalık konserveler 100 gr, tereyağı ve zeytinyağı 20 gr, tuz 20 gr, soğan ve sarımsak 20 gr, kuru sebze 120 gr, sebze konserveleri 150 gr, kuru üzüm 50 gr, çerez 250 gr, kavurma, pastırma, sucuk ve kuru balık 125 gr, et konserveleri 200 gr, zeytin ve peynir 160 gr, çay 1 gr, şeker 10 gr, sabun 9-10 gr, gaz 30 gr idi.

Askerlerden her birine bir gün içinde 900 gram ekmek verilmesi planlanmıştır. Eğer ekmek istihkakı sağlanamazsa bunun yerine 600 gram peksimet verilmiştir. Peksimet, uzun süre bozulmadan saklanabildiğinden genellikle mutfaklara uzak olan noktalarda dağıtılmıştır. Ancak iâşe sıkıntısının baş gösterdiği günlerde peksimet, geri hatlarda da verilmeye başlanmış ve başka bir erzak verilemezse peksimet miktarının 1000 grama çıkarılması ve daha çok papara olarak askerlere verilmesi planlanmıştır Askerlere günlük olarak ekmeğin yanında sıcak yemek olarak pirinç çorbası, etli fasulye, etli nohut, bulgur pilavı, kuru bakla ve komposto, çerez olarak da kuru üzüm ve kuru fındık verilmiştir. Bunlara ek olarak yeşillik gibi yiyecekler toplanılarak askerlere yedirilmesi istenmiştir. Tatlı olarak helva ve kimi zaman da incir verilmiştir. Tayinat ve Yem Kanunu’na göre günde er başına 250 gram et verilmesi gerekirken bu miktar muharebenin yoğunlaştığı ve ikmal faaliyetlerinin kısmen azalmak
zorunda kaldığı dönemlerde 62 grama düşürülmüş ve hatta bunun da bulunamadığı kimi dönemlerde 31 gram verilmek zorunda kalınmıştır. Kasaplık hayvan bulunamadığı zamanlarda ise erlerin et ihtiyacı kavurma veya konserve verilmek suretiyle sağlanmıştır. Beslenme konusunda askerlerin en dikkat çeken şikâyeti kurtlu bakla yemek zorunda kalmaları olmuştur.

Doğru cevap b) şıkkıdır