BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NDA TÜRK CEPHELERİ

Balkanlar ve Karadeniz’de etkisini artırmak isteyen Rusya’ya karşı Britanya ve Fransa bu sefer ortak hareket ederek Rusya karşıtı bir blok oluşturmuş ve Kırım Savaşı’nda (1853-1856) Osmanlı Devleti’ni desteklemişti

Üç İmparator Birliği, Birinci Dünya Savaşının çok öncesinde kurulmuş ve kısa bir süre sonunda dağılmış bir anlaşmadır.

Bir yanda Almanya ve Avusturya-Macaristan’ın olası bir Rus saldırısına karşı savunma amaçlı gizli bir ittifak kurması; öte yanda Rusya’nın,  Alman-Avusturya bloğundan koparak Fransa’yla yakınlaşması;  Birinci Dünya Savaşı’na giden yoldaki siyasi kutuplaşmayı şekillendiren İttifak Devletleri ve İtilaf Devletleri bloklarının çekirdeğini oluşturduğunu söylemek yanlış olmayacaktır

1907’de Britanya, Fransa ve Rusya’yı içeren Üçlü İtilaf bloğu, Birinci Dünya Savaşı’na giden yoldaki temel aktörlerinden birisi olmuştur.  Bu bloğa sonradan; İtalya, Sırbistan, Belçika, Yunanistan, ABD… İtilaf devletlerine katılacaktır; hatta Japonya, Çin, Portekiz…

Makedonya bölgesindeki topraklarının tamamını kaybeden Osmanlı ordusu, Kasım ayında da Bulgar ordusunun ne Edirne’yi kuşatmasını engelleyebildi, ne de ardından Çatalca hattına kadar ilerlemesini durdurabildi.

Tam tersine; 1913 sonrası süreçte, askeri kanatta Enver Paşa’nın ve sivil kanatta Talat Paşa’nın gerek parti içinde gerekse de hükûmette etkisi giderek arttı

O dönem sadrazam olan Said Halim Paşa’nın  teklifiyle Osmanlı Devleti ile Almanya arasında  Ağustos 1914’te gizli bir ittifak anlaşması imzalandı

18 Mart 1915’te Rusya, Britanya ve Fransa arasındaki anlaşmaya göre savaştan zaferle çıkıldığında Boğazlar, İstanbul Limanı bir “açık liman” kalacak ve Rusya’ya bırakılacaktı. Ancak Çarlık rejimi yıkılması sürecinde, yeni Bolşevik rejim bu anlaşmayı tanımadı. Yine Rusya’nın da onayıyla gerçekleşen bir başka anlaşmada; Osmanlı Devleti’nin Orta Doğu topraklarını kendi aralarında paylaşıyordu; onay veren Rusya’ya da Osmanlı Doğu Anadolu vilayetleri bırakılacaktı.

Yol açtığı büyük yıkıma ve ödettiği bedellere rağmen, Birinci Dünya Savaşı’nın sonu bir barış ve istikrar dönemi getirmediği gibi, yeni ve çözümü zor sorunlar ortaya çıkardı

Yenilgi kaçınılmaz hâle geldiğinde II. Wilhelm Hollanda’ya kaçtı ve Almanya’da Hohenzollern monarşisinin sonu geldi. Benzer biçimde, İttifak Devletleri’nin iki büyük eski monarşik imparatorluğu olan Avusturya-Macaristan’da Habsburg ve Osmanlı İmparatorluğu’nda da Osmanlı hanedanları yenilgiden sonra ardı ardına yıkıldı.

Karşılıklı çıkarların tanınması ile uzlaşmaya varan Rusya, Fransa ve Britanya Üçlü İtilaf Bloğunu oluştururlar.

Toprak paylaşımında dışlandığını düşünen İtalya İtilaf Bloğunda yer almayarak şaşırtıcı bir saf seçmiştir.

Doğru cevap bloklaşmadır. Bölgesel olarak ortaya çıkan ve bölgesel olarak çözülebilecek sorunlar, bloklaşma nedeniyle Avrupa’nın genel krizine dönüşmüştür.

Sanayileşen merkez ülkelerin kendi iç kaynakları kısa sürede yetersiz kalıyor, bu ülkeler, ekonomilerinin hem üretim hem de tüketim dişlilerini daha hızlı döndürmek için sürekli yeni hammadde ve pazar kaynaklarına ihtiyaç duyuyordu. Zamanla siyasi strateji ve askerî güç kul- lanımının da eşlik ettiği bu ekonomik yayılmacılık, dünyanın daha az gelişmiş ama ekonomik potansi- yeli yüksek bölgeleri üzerinde hâkimiyet kurma ya- rışını ortaya çıkardı. 19. yüzyılın son çeyreği tam bir “emperyalizm çağı” oldu (Hobsbawm, 2017).

Avrupa’da okullarda gençlere, orduya asker ihtiyacını karşılamak amaçlı, askeri eğitim veriliyordu. Osmanlı’da zaten çok az okul olduğu için, köylerdeki potansiyel çocuk saptamak ve askere hazırlamak için Osmanlı Genç Dernekleri kurulmuştu.

I.Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti yenilgiyi 30 Ekim 1918’de kabul etmek zorunda kalmış ve Mondros Mütarekesi’niimzalamıştı.

Savaşın galipleriyle mağlupları arasındaki nihai barış müzakereleri ise bir yıl sonra Paris’in banliyölerinde başladı ve genel olarak “Paris Barış Konferan-sı” (1919-20) olarak aadlandırıldı.

“Wilson İlkeleri” bu ifadeleri içerir. Ancak antlaşmalar sırasında bu ilkelere uyulmamıştır.

Bolşevikler 7 Kasım 1917’de, sosyalist bir devrimle (Ekim Devrimi) yönetimi ele geçirir. Yeni rejim savaşa devam etmeyi Rus halkının çıkarına aykırı görerek savaştan çekilir.

Sykes-Picot ve Sèvres projeleri belki Anadolu’da başarısızlığa uğradı, ama Osmanlı sonrası Orta Doğu’yu büyük ölçüde bu projeler şekillendirdi (Findley, 2019; Fromkin, 2016).