BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NDA TÜRK CEPHELERİ - Deneme Sınavı - 9

Günümüz Çekya toprakları, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nin müttefiki olan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun hâkimiyeti altındaydı. Bu nedenle, özellikle Galiçya cephesindeki muharebeler sırasında şehit düşen, hastalık vb. nedenlerle vefat eden pek çok Türk askeri bu topraklarda bulunan Hodonin, Pardubice ve Valesske Türk şehitliklerine gömülmüştür.

Başta İngiltere ve Rusya olmak üzere İtilaf Devletleri tarafından esir alınan 200 bin civarında Türk savaş esiri, muharebe sahasından ve Anadolu’dan bir hayli uzak İtilaf Devletlerinin kontrolü altında, kurtulma ihtimallerinin düşük olduğu İngiltere, Hindistan, Malta, Myanmar ve daha bir çok ülkedenin çeşitli bölgelerinde tesis edilen esir kamplarında tutulmuşlardı. Yaşam şartlarının bir hayli zor olduğu kamplardaki esaret koşulları, salgın hastalıklar ve idam gibi sebeplerle hayatını kaybeden on binlerce Türk askeri de bu kamplar civarına defnedilmişti.

Birinci Dünya Savaşı sırasında Kudüs’ün hemen kuzeydoğusunda yer alan Zeytindağı’nda (Scorpus Dağı) yaşanan çetin muharebeler neticesi şehit olan Türk askerleri burada gömülüdür.

Almanya bu harekâtı desteklemek üzere Alman ve Avusturya-Macaristan birliklerinden oluşan “Birinci Paşa Kolu” adıyla bilinen ve bünyesinde çeşitli muharebe destek ve muharebe hizmet destek birliklerini hazırlamakta idi. Bu kuvvetin bölgeye sevki 1916 yılı yaz ayını buldu.

Birinci Kanal Seferi doğrudan Süveyş Kanalı’na yapılmışken, İkinci Kanal Seferi Kanal’ın 30-35 kilometre doğusunda Sina (Tih) Çölünde gerçekleşmiştir.

Filistin’i savunma ile görevli Osmanlı Birinci Sefer Kuvveti birlikleri, karargâhı Telleşşeria’da olmak üzere Gazze Grubu, Cemame Grubu, Telleşşeria Grubu ve Birüssebi grubu olmak üzere dört grup hâlinde yerleşmişlerdi

Üçüncü Gazze Muharebesi (Birüssebi Muharebesi) - (Ekim-Kasım 1917)

Bu durum 22’nci Kolordu Komutanı Albay Refet’i, 6-7 Kasım’da Gazze’nin geceleyin tahliye
edilmesi için emir vermek zorunda bıraktı. Savaş, aynı gün İngilizlerin Gazze’ye girmesiyle sonuçlandı.

Nablus Muharebesi sırasında (Eylül 1918) Yıldırım Ordular Grubu Komutanlığının kuruluşu
şöyle idi: Yıldırım Ordular Grubu Komutanı: Mareşal Liman von Sanders, 8’inci Ordu Komutanı: Tuğgeneral Cevat (Çobanlı), 22’nci Kolordu Komutanı: Albay Refet (Bele), 7’nci Ordu
Komutanı: Tuğgeneral Mustafa Kemal (Atatürk), 3’üncü Kolordu Komutanı: Albay İsmet (İnönü), 20’nci Kolordu Komutanı: Tuğgeneral Ali Fuat (Cebesoy), 4’üncü Ordu Komutanı Cemal (Mersinli), 8’inci Kolordu Komutanı Albay Ali Fuad (Erden), Şeria Grubu Komutanı: Albay Esat, nci Kolordu Komutanı: Albay Şevket

Savaş süresince 4’üncü Ordu birliklerinde kütle hâlinde bulaşıcı hastalık salgınları olmamıştır. Tifo, tifüs ve kolera gibi bu çeşit salgın hastalık belirtileri görüldüğünde hemen birlikler hemen karantinaya alınarak hastalık söndürülmüştür. Malarya ve dizanteri ise devamlı var olmuş, yok edilememiştir.

Muhabere
Bölgede başlıca haberleşme vasıtası telgraf idi. Harbe girildiğinde Sina Çölü’nde son telgraf yeri
Katya idi.

Yavuz Sultan Selim 1517’de Ridaniye Muharebesi’ni kazanarak Memlûk Devleti’ne son verince Mısır ile birlikte Arap Yarımadası da Osmanlı hâkimiyetine geçti. Osmanlı Devleti Arap Yarımadası’nın Kızıldeniz kıyılarını Hicaz Vilayeti, Asir Sancağı ve Yemen Vilayeti (1872 öncesi Yemen Eyaleti), yarımadanın iç kısımlarını Necid Sancağı ve Basra Körfezi kıyılarını da Lahsa Eyaleti şeklinde idari bölümlere ayırarak yönetti.

Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti Arap Yarımadası’nda Hicaz, Asir ve Yemen olmak üzere üç farklı cephede ve beş harekât bölgesinde mücadele etti. Bunlar; Hicaz Cephesi Medine bölgesi, Hicaz Cephesi Mekke bölgesi, Asir Cephesi, Yemen Cephesi Tehame bölgesi ve Yemen Cephesi Taiz bölgesi idi.

Yarımada’nın batı kesimleri doğuya oranla yüksek sıradağlarla, iç bölgeleri çöllerle kaplıdır. Kızıldeniz boyunca kıyıya paralel uzanan sıradağlar Sera Dağları olarak adlandırılır. Sera Dağları güneye gittikçe yükselir. Sera Dağları ile Kızıldeniz doğu kıyıları arasındaki çöl kesimine “Tehame” denmektedir. Sıradağların doğusuna doğru arazi giderek alçalır ve çöle dönüşür. Yarımada’nın büyük kısmı çöl niteliğindedir.

Birinci Dünya Savaşı’ndan önce inşa edilmiş, Hicaz cephesinde; Cidde, Mekke ve Taif ’de, Yemen cephesinde; Hudeyde, Luhye, Sana ve Mendep gibi tarihî kaleler, o dönemin koşulları ve silahlarına göre inşa edilen eski tip kaleler olduğundan birlikler için etkili bir koruma sağlamamıştır.

Birinci Dünya Savaşı’na girerken Arap Yarımadası’nda Osmanlı birlikleri; Medine’de Medine Muhafızlığı, Mekke’de 22’inci Tümen, Asir’de 21’inci Tümen ve Yemen’de 7’inci Kolordu şeklinde konuşlanmıştı.

Almanya’nın Rusya’ya harp ilanından bir gün sonra 2 Ağustos 1914’te Almanya ile Osmanlı Devleti arasında İttifak Antlaşması imzalandı.

Savaş başladıktan sonra Asir’deki en önemli gelişme 1916 yılı yazında Konfide kıyı kasabasının İngilizler tarafından işgali oldu. Ancak 2,5 ay sonra Konfide yeniden Osmanlı yönetimine geçmiş oldu.

Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra mütarekenin 16. maddesi gereği Asir’deki 21’inci Tümen 1 Şubat 1919’da teslim oldu. Tümen personeli buradan Mısır’daki esir kamplarına götürüldü.

İtilaf donanmasının Akdeniz ve Kızıldeniz’de sağladığı deniz üstünlüğü sebebiyle Hicaz, Asir ve Yemen Cephelerini ana vatandan deniz yolu ile desteklemek mümkün değildi. Bununla birlikte Şam- Medine demir yolu hattı ikmal yönünden Hicaz Cephesi’ne büyük avantaj sağladı.

Harp uzadıkça parasını alamayan müteahhitlerden yeni erzak istendiğinde bulmak pek kolay olmadı. Bu cephelerdeki parasızlık sorununu bir parça olsun gidermek için Harp Yükümlülükleri Kanunu’nu uygulamak, ek vergi toplamak, mallara el koymak gibi çeşitli usullere başvuruldu.