BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NDA TÜRK CEPHELERİ - Deneme Sınavı - 6

1869’da Süveyş Kanalı’nın açılması ile Sina-Filistin-Suriye’nin önemi daha çok artmıştır (Sina-FilistinvCephesi, 1979).

1869’da Süveyş Kanalı’nın açılması ile Sina-Filistin-Suriye’nin önemi daha çok artmıştır. Süveyş Kanalı’nın uzunluğu 161 kilometredir. Kanal Akdeniz’de Port Said’den başlar, Timsah Gölü’nden geçer, Büyük Acıgöl’e kadar düz bir doğrultuda devam eder. Büyük ve Küçük Acı Gölleri geçtikten sonra Süveyş Limanı ağzında Port Tevfik civarında Kızıldeniz’e ulaşır. Sina Çölü’nden Mısır’a geçmek için Kanal üzerinde El Kantara ve İsmailiye’de dar birer köprü vardır.

Şarm El-Şeyh, Mısır’da Kızıldeniz kenarında yer alan Sina Yarımadası’nın ucunda konumlanmış bir şehirdir. Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim zamanında, 1517 Ridaniye Savaşı ile Osmanlı idaresine giren Sina Yarımadası’nın bir parçası olan Şarm el Şeyh, bu dönemde bir liman vazifesi görmüştür. 1967 Mısır ile İsrail arasındaki savaş sonucunda İsrail’in kontrolüne geçen Sharm el Şeyh, 26 Mart 1979 tarihinde Mısır ile İsrail arasında imzalanan Camp David Anlaşması ile yeniden Mısır topraklarına katıldı. Akabe Körfezi’nin güney sahilinde Tiran Adası karşısında yer alan şehir, günümüzde dünyanın en güzel su altı manzaralarına, mercan resiflerine sahip önemli bir turizm beldesidir.

Sina Çölü’nün uzunluğu 300 kilometre, genişliği 150 kilometredir. Sina Çölü doğal yapısı bakımından Birüssebi (Beerşeba)-Cebeli Magara-İsmailiye çizgisi ile ikiye ayrılır. Bu çizginin kuzeyindeki bölüme Kum Çölü, güneyindeki bölüme Taş Çölü denir. Sina Çölü’nün bitiminde Filistin tarafında Gazze Birüssebi arasındaki arazi, Toprak Çölü (Necef Çölü/Filistin Çölü) olarak adlandırılmaktadır. Sina Çölü’nde en büyük sorun su bulmaktır.

Filistin-Suriye Cephesi Kanal bölgesinde bu savaşlar olurken Orta Doğu’nun kâğıt üzerinde paylaşıldığı Sykes-Picot Anlaşması, 16 Mayıs 1916’da Fransa ile İngiltere arasında imzalandı.

Amerika Birleşik Devletleri ‘Üçüncü Gazze Muharebesi sırasında, Nisan 1917’de, Almanya’ya savaş ilan etti.

Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığı zaman İngilizler tüm Suriye ve Irak’ta yönetimi ellerine geçirmiş bulunuyorlardı.

15 Ocak 1914’te İstanbul, Vehip Paşa’yı Hicaz’a vali ve oradaki askeri birliklerin başına kumandan olarak atamıştı.

İkinci Gazze Muharebesi olarak cereyan eden savaşta İngiliz taarruzu püskürtüldü, bu başarısız taarruzdan sonra General Murray görevden alındı, yerine General Sir Edmund Allenby geçti. Allenby’nin komutayı alması, savaşın seyrini değiştiren bir karar oldu

Filistin-Suriye cephesindeki Alman oto kolları ile uçak müfrezelerinin ihtiyaç duyduğu akaryakıt, İstanbul’dan gönderiliyordu.

Hükmî Şehit: Hakiki şehidin şartlarından birini taşımaması sebebiyle yıkanıp kefenlenen ve ahiret itibarıyla şehit olanlardır.
Savaşta yaralandıktan sonra yiyip içen, uyuyan, tedavi gören, başka bir yere nakledilen ve daha sonra ölen kimseler; deprem, yangın, sel felaketi, âfet ve benzeri musibetlere maruz kalarak ölen, mide ağrısından ölen, doğum sırasında ölen, suda boğularak ölen, kolera, veba ve veremden ölen, göçük altında kalarak ölen, ilim yolunda ölen Müslümanlar da hükmen şehittirler.

Birinci Dünya Savaşı sonunda Osmanlı ordusundaki toplam ölümlerin %44’ü bulaşıcı hastalıklardan, %26’sı doğrudan düşman tesiriyle, %20’si ise bulaşıcı olmayan diğer hastalıklardan kaynaklanmış ve %10’u ise sair sebeplerden (ecel, kaza, idam, fevt, tespit edilemeyen, vb.) kaynaklanmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisindeki Birinci Dünya Savaşı muharebelerinin gerçekleştiği bölgeler,
Çanakkale ile Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerinin bazı kısımlarıdır.

Topçu Yüzbaşı Şefik Bey Şehitliği: Göle’dedir. 1914’te Ruslar tarafından bölgede şehit edilen Topçu Yüzbaşı Şefik Bey adına inşa edilmiştir.

Taşlıdere Şehitliği: Ardahan’a bağlı Taşlıdere köyündedir. Köy mezarlığının bir bölümüne karışık olarak defnedilen şehitler, Birinci Dünya Savaşı yıllarında bölgedeki Ermeni mezalimi sırasında şehit
edilen köylülerden oluşmaktadır. 80’den fazla şehit kabri vardır.

Kop Şehitliği: Şehitlik, Birinci Dünya Savaşı’nda bölgede Ruslarla yapılan muharebelerde şehit olan askerlerimizin adına inşa edilmiştir.

Lapseki Şehitliği: Lapseki Şehitliği, Çanakkale muharebeleri sırasında 5’inci Orduya bağlı 4 ve 5 nolu hastanelerde hayatını kaybedenler ile bir iç güvenlik şehidinin anısına yapılmıştır. 913 şehit isminin yer aldığı şehitlik, yeniden yapılan düzenlemelerin ardından Lapseki’nin kurtuluş günü olan 25 Eylül 2014 tarihinde ziyarete açıldı

Çanakkale Mehmetçik Anıtı ve Şehitliği: Anıt, tüm Çanakkale şehitleri adına yapılmıştır. Üniversite gençliğinin girişimi ve Türk Milletinin yardımı ile inşa edilmiştir. Gelibolu Yarımadası’nın en çok ziyaret edilen ana ziyaret noktası olan bu abide, Eski Hisarlık Burnu üzerinde yer almaktadır. Anıtların en görkemlisidir. Temeli 19 Nisan 1954’te atılmış, 21 Ağustos 1960 tarihinde ziyarete
açılmıştır.

Trabzon Çataltepe Şehitliği: Maçka’nın Çataltepe köyündedir. Birinci Dünya Savaşı’nda Rus birlikleri ile Osmanlı kuvvetleri arasında 22/23 Haziran 1916 gecesi bu tepede vuku bulan çatışmalarda şehit düşen 70 askerimizin anısına yapılmıştır.

Harmantepe Şehitliği: Köprübaşı, Yeşilyurt’tadır. 29 Haziran 1916’da Harmantepe-Kabanbaşı hattında süren muharebelerde 60’ıncı Alayımız topçu atışı ve süngü hücumu ile Rus Kuvvetlerini Avulot’a kadar püskürtmüştür. Bu çatışmalarda şehit olan 7 zabit ve 150 neferin mezarları burada bulunmaktadır.

Sultan Murat Şehitliği: Çaykara, Sultan Murat köyündedir. 1916 Nisan ayının ilk günlerinde Ruslarla yapılan muharebelerde şehit olan askerlerimizin anısına yapılmıştır. Şehitlikte Yüzbaşı Seyfettin ve erimizin kabirleri bulunmaktadır.

Yeşilyurt Şehitliği: Araklı’nın Yeşilyurt köyündedir. Birinci Dünya Savaşı’nda Rus birlikleri tarafından Yeşilyurt (Hoyran) köyü yakınlarında pusuya düşürülerek şehit edilen 87 askerimizin anısına yapılmıştır.

Slobizia Türk Şehitliği: Şehitlikte yatan askerlerimiz Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği 1916–1918 yılları arasında Galiçya ve Romanya’da şehit düşen askerlerimizdir. Şehitlik 1932 yılında Slobozia Belediyesi’nce yaptırılmıştır. İngiliz, Fransız (Hint, Cezayir, Arap) ve Romen askerlerine ait mezarlar da bulunmaktadır. Slobozia Müşterek Şehitliği’nde; Türklere ait 1.461 şehidin yattığı toplu bir mezar, 32 tek mezar ve bir anıt bulunmaktadır.

Filistin-İsrail

Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği yıllarda bölgede yapılan muharebeler ve salgın hastalıklar nedeniyle on binlerce şehit verildiği bilinmektedir. Bölgedeki mülki, askerî, seyyar hastanelerin, askerî binalar ile tren istasyonlarının çevrelerine, Müslüman mezarlıkları, cami hazireleri gibi alanlara ve elbette muharebe sahasına ve bazen siperlerin içine dahi toplu ya da tekil defin yapılmak durumunda kalınmıştır. Bölgedeki resmî şehitlik ve anıt sayısı bugün itibarıyla 5 adet olsa da tarihî kayıtlara göre onlarca farklı bölgede şehitlik ve defin alanına mevcuttur.