BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NDA TÜRK CEPHELERİ - Deneme Sınavı - 4

Bağdat’ın kaybedilmesini müteakiben birçok yerel aşiretin Türk ordusunu sürekli taciz ve zayıflatmaya yönelik hareketleri, aşırı sıcak iklim ve hijyen koşullarının beraberinde getirdiği salgın hastalıklar, hepsinden önemlisi ulaştırma, ikmal ve lojistik yetersizliklerin yol açtığı iaşe sorunu gibi etkenlerin tahribatı, harekâtın gidişatını da askerin moral ve motivasyonunu da olumsuz yönde etkilemiştir.

1877-1878

Yavuz-Midilli

Trabzon

5 milyon

Enver Paşa

Sarıkamış

Gayrinizami Harp

Ermeniler

Hilal-i Ahmer

Almanya

1877-78 Osmanlı-Rus Harbi neticesinde imzalanan Ayastefanos ve Berlin Antlaşmalarına göre Elviye-i Selase olarak bilinen Kars, Ardahan ve Batum Ruslara bırakılırken bunun yanında yeni bir sınır hattı da belirlenmişti. Doğru cevap C'dir.

Askerî harekât bölgesinde nehirlerin çoğunun kenarlarında doğal yollar bulunmaktaydı. Bu tarz yollar Türkiye’de “top yolları” olarak adlandırılmaktaydı. Bu yollar avantajlı yerleşimleri sayesinde yağmurlar yağarken kısa zamanda bozulmuyorlar ve iyi havada çabuk kuruyabiliyorlardı. Ayrıca bu tarz yollarda dik iniş çıkışlar yoktu. Önemli avantajlarından bir diğeri ise üzerlerine köprü yapılmasına kesinlikle gerek yoktu. Doğru cevap B'dir.

Karadeniz kıyıları ile Erzurum bölgesinin bağlantısını sağlayan Kop Dağı üzerindeki geçitlerin en işleği ve en meşhuru Kop Geçidi’dir. İran-Erzurum-Trabzon transit yolu Aşkale’ye geldikten sonra yükselmeye başlar ve 2.980 metre rakımlı Bahıtlı Dağı’nın hemen güneyinde bulunan Kop Geçidi’ne ulaşır. Doğru cevap A'dır.

Kafkas Cephesi’nde muharebelerin yaşandığı coğrafyayı deniz yoluna bağlayan en önemli liman Trabzon’dur. Doğru cevap D'dir.

1. Batum-Hopa-Trabzon sahil yolu: Bu yol deniz ile Rize dağları arasına sıkışmış olduğu için büyük askerî birliklerin hareketine tam manasıyla elverişli değildir. Bu hâliyle bölge daha çok çete veya gerilla tarzı, küçük ve hızlı hareket edebilen ağır silahlardan yoksun gayrinizami harp unsurlarının savaşması için daha uygundur.

Yukarıda açıklanan yolların en önemli özellikleri hepsinin Erzurum’a bağlanmasıdır. Erzurum’da kurulacak güçlü bir müstahkem mevkii ve buna ek yapılacak müdafaa mevzileri ile doğudan gelecek düşman saldırıları bertaraf edilebilirdi.

Türk hudut birlikleri Rusların bu hazırlıklarına rağmen kendilerine verilen emirler ve talimatlar doğrultusunda hareket ettiler. Öncelikle düşmana ağır darbeler vurarak ağır ağır geri çekilme taktiğini uyguladılar. Bu taktik Ruslara ağır zayiat verdirdi ve gerideki birliklerin gerekli tertibatı almaları için zaman kazanıldı. İleri kıtaatın ara vermeden karşı koyması karşısında Ruslar sınırı geçmelerinin ancak dördüncü gününde kolbaşı ile Köprüköy civarına ulaşabildi. Bu sırada Köprüköy civarındaki birliklere Kazak süvarileri tarafından yapılan taarruz, süvari tümenleri tarafından geri püskürtüldü.

19 Kasım’da Başkomutanlık Vekâletinin ısrarlı istek ve emirlerine rağmen Ruslara karşı taarruz etme gücü kalmayan 3’üncü Ordu, taarruz inisiyatifini Ruslara bırakarak savunmaya çekildi. 3’üncü Ordu komutanı tarafından gönderilen raporda Azap doğusundaki sırtların alındığı muharebenin devam ettiği yönündeydi. Fakat ordu çoktan 
savunma pozisyonuna çekilerek Rus saldırılarını beklemeye geçmişti. Yani Başkomutanlık 3’üncü Ordu’nun durumunu net şekilde bilmiyordu. Ordu komutanının kaçamak raporları ordunun durumunu daha iyimser göstermekteydi.

Gece yürüyüşü daha öncesinde yasaklanmasına rağmen verilen bu emir asıl felaketin yaşanmasına neden oldu. Kıyafetleri kış koşullarına uygun olmayan ve kar fırtınasına yakalanan birliklerin çoğunda donma, dağılma ve yön kaybetme olayları görüldü. 10’uncu Kolordunun 26 Aralık 1914’te yaptığı yürüyüş, harp tarihinde ender rastlanan bir olaydı. Zamanlama hatası, haritaların mesafeleri yanlış göstermesi, vadi tabanları ile dağ geçitleri arasındaki sıcaklık farklılıkları, donatım eksiklikleri, yürüyüş arazisinin bir metreye yakın karla kaplı olması ve kar fırtınaları kolordunun büyük kısmının donarak şehit olmasına neden oldu. (Tekir, 2015) Allahuekber Dağları’nın geçilmesi ile ilgili emir için bir gün beklenilse sonuç daha olumlu olabilirdi. Hava muhalefetine rağmen oldukça muntazaman şekilde yapılan yürüyüş sırasında iyi beslenip dinlendirilmemiş olan askerler yakalandıkları fırtınada adeta her biri başka köşeye dağıldı. Ta ki Enver Paşa’nın 27 Aralık’ta verdiği izin sayesinde askerin bir gün dinlenmesine müsaade edildi. Birbirine karışmış olan birliklerin kendi bulundukları kıtalara gönderilecekti (Varlık, 15 Mayıs 1338).