BİREYSEL İŞ HUKUKU

İşçinin iş sözleşmesinden doğan temel borcu, iş görme borcudur. İşçi, iş görme borcunu kural olarak bizzat ve özenle yerine getirmekle yükümlüdür.

Özen borcu, işçinin işi ifasında kendisinden beklenen her türlü dikkati, itinayı ve irade gücünü kullanmasını ifade eder.

Sadakat borcu; işçinin, işverenin korunmaya değer menfaatlerini, MK m.2’de temelini bulan doğruluk ve güven ilkesinin gerektirdiği şekilde ve kendisinden beklenebilecek makul ölçülerde koruması ve bu menfaatlere zarar verecek davranışlardan kaçınması
şeklinde tanımlanabilir.

Sadakat borcu, sır saklama yükümlülüğünü de içerir. Türk Borçlar Kanunu’nun 396. maddesinin son fıkrasına göre; “İşçi, iş gördüğü sırada öğrendiği, özellikle üretim ve iş sırları gibi bilgileri, hizmet ilişkisinin devamı süresince kendi yararına kullanamaz veya
başkalarına açıklayamaz. İşverenin haklı menfaatinin korunması için gerekli olduğu ölçüde işçi, hizmet ilişkisinin sona ermesinden sonra da sır saklamakla yükümlüdür”.

Kanunu’nda yer almayan “Teslim ve Hesap Verme Borcu” düzenlenmiştir. Esasen sadakat borcu kapsamına dâhil olan borç, İsviçre Borçlar Kanunu’na paralel olarak açıklayıcı nitelikte olmak üzere Kanun’a alınmıştır.

Ücretin üretilen mal veya yapılan işin miktarına göre hesaplanmasına parça başı ücret denir.

Prim, işçinin üstün bir çaba göstererek nitelik ve nicelik olarak başarılı çalışmasının ödüllendirilmesi amacıyla ödenen ücret eki niteliğindedir.

İşverenin işçiyi gözetme borcu, işçinin sadakat borcu karşısında yer alır ve iş sözleşmesinin taraflar arasında sıkı kişisel ilişki kurmasının sonucu olarak ortaya çıkar.

Türk Borçlar Kanununun 417. maddesinin 2. fıkrasında işverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemleri alma yükümlülüğü düzenlenmiştir. Madde uyarınca; “İşveren işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür”.

İşverenin borçlarından bir diğeri eşit davranma borcudur. Eşitlik ilkesinin temelinde adalet ve hakkaniyet düşüncesi yer alır. Eşitlik ilkesi eşit durumda olanlara eşit davranılmasını öngörür, ayrım yapılmasını yasaklar. İş Kanunu’nun 5. maddesinde de, Anayasanın 10. maddesi ve uluslararası düzenlemelere paralel olarak eşit davranma ilkesi düzenlenmiştir. Buna göre, “İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik,
siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz” (m.5, f.1).

Anlaşma yoluyla ücret

Zam

39. madde

Para

95 sayılı ILO Sözleşmesi’ne göre, ücretlerin iş günlerinde ödenmesi zorunludur

İşçilerin kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilecektir.

Eşit davranma borcu

397. maddesinde

Kanunda ceza olarak işçi ücretlerinden yapılacak kesintinin miktarı sınırlandırılmamıştır.

Yüzde usülü ücret