BİREYSEL İŞ HUKUKU

Kanunda işçinin her çağrıda çalıştırması gerekli süre de belirtilmiştir. Buna göre; “Sözleşmede günlük çalışma süresi kararlaştırılmamış ise, işveren her çağrıda işçiyi günde en az dört saat üst üste çalıştırmak zorundadır” (İK m.14, f.3).

İşverenin, geçici bir süreyle iş görme edimini yerine getirmek üzere işçiyi bir başka işverene devretmesine geçici iş ilişkisi veya uygulamadaki deyimi ile ödünç iş ilişkisi denir.

İş Kanunu’nda iş sözleşmesinin şekli için kural olarak şekil serbestisi ilkesi benimsenmiştir. Kanunun 8. maddesinin 1. fıkrasına göre, “İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tabi değildir”. Kanunda şekil serbestisinin istisnası olarak bazı tür iş sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunluluğu öngörülmüştür. Kanunda;
• Belirli süresi 1 yıl veya daha fazla olan iş sözleşmeleri (İK m.8, f.2),
• Çağrı üzerine çalışma sözleşmesi (İK m.14, f.1),
• Uzaktan çalışma sözleşmesi (İK m.14, f.4),
• Takım sözleşmesi (İK m.16, f.2),
• Ondört yaşını doldurmamış çocukların sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalıştırılması amacıyla yapılacak sözleşme (İK m.71, f.1),
• Basın İş Kanunu gereğince gazetecilerle yapılan iş sözleşmesi (Basın İK m.4, f.1),
• Deniz İş Kanunu gereğince gemi adamlarıyla yapılan iş sözleşmesi (Deniz İK m.5), bakımından yazılı şekil zorunluluğu getirilmiştir.

Belirli süresi bir yıldan az olan iş sözleşmeleri, belirsiz süreli iş sözleşmeleri ve süreksiz iş sözleşmeleri herhangi bir şekil koşuluna tabi değildir. Diğer bir ifadeyle bu sözleşmeler yazılı veya sözlü olarak
yapılabilir.

Nitelikleri bakımından en çok otuz işgünü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir. Kanunda sürekli-süreksiz iş ayrımı tarafların iradesine değil, işin niteliğine bağlanmıştır. Otuz işgününden fazla bir sürede tamamlanacak bir işte çok sayıda işçinin vardiyalar hâlinde çalıştırılmasıyla işin onbeş günde tamamlanacak olması, işe süreksiz iş niteliği kazandırmaz.

İş Kanununun 11. maddesi "İş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde sözleşme belirsiz süreli sayılır. Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir. şeklinde düzenlenmiştir." Dolayısıyla işçi bir inşaatın kaç ay ya da yıl içinde biteceğini bilmesi olanaklı değildir. dolayısıyla olayımızda işçi için objektif neden yoktur. B ile A Şirketi arasında kurulan sözleşme belirsiz süreli iş sözleşmesidir.

Belirli bir olgunun ortaya çıkması kapsamında, işyerinin normal faaliyeti dışında geçici bir işgücü gereksiniminin ortaya çıkması söz konusudur. Örneğin, normal işgücüyle yerine getirilemeyecek bir sipariş alınması veya geçici olarak iş yoğunluğunun artması durumlarında, işveren bu işin yerine getirilmesi için belirli süreli iş sözleşmesiyle işçi istihdam edebilir.

İş Kanunu’nun 63. maddesine dayanılarak çıkarılan 06.04.2004 tarihli İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde kısmi süreli çalışmaya esas oluşturan “önemli ölçüde daha az belirlenme” ifadesi somutlaştırılmıştır. Yönetmelik uyarınca;“İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır” (Yön m.6). Buna göre, örneğin işyerinde 45 saat tam süreli çalışma yapılıyorsa, 30 saatin altındaki çalışmalar kısmi sürelidir.

Kısmi süreli çalışan çalıştığı süreyle orantılı bir talep hakkına sahip olur. Haftada 45 saat çalışan işçiye yılda 600 kg. kömür yardımı yapılıyorsa haftada 15 saat çalışan işçi, 200 kg. kömür yardımına hak kazanacaktır.

İşçiden iş görme borcunu yerine getirmesini çağrı yoluyla talep hakkına sahip olan işveren, bu çağrıyı, aksi kararlaştırılmadıkça, işçinin çalışacağı zamandan en az dört gün önce yapmak zorundadır.

İK'nın 14. maddesine göre Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.

Kanunda;
• Belirli süresi 1 yıl veya daha fazla olan iş sözleşmeleri (İK m.8, f.2),
• Çağrı üzerine çalışma sözleşmesi (İK m.14, f.1),
• Uzaktan çalışma sözleşmesi (İK m.14, f.4),
• Takım sözleşmesi (İK m.16, f.2),
• Ondört yaşını doldurmamış çocukların sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalıştırılması amacıyla yapılacak sözleşme (İK m.71, f.1),
• Basın İş Kanunu gereğince gazetecilerle yapılan iş sözleşmesi (Basın İK m.4, f.1),
• Deniz İş Kanunu gereğince gemi adamlarıyla yapılan iş sözleşmesi (Deniz İK m.5),
bakımından yazılı şekil zorunluluğu getirilmiştir.

İK'nın 73. maddesine göre sanayiye ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış
çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaklanmıştır. İlgili madde kadınların sanayide çalıştırılmasını yasaklayıcı bir hüküm içermemektedir.

Yasada aranan koşulların varlığına rağmen işveren sözleşme yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.

İş sözleşmesinde işçi; yapılacak işin türü, niteliği, işin yapılma yeri, zamanı ile yöntemi bakımından işverenin talimatları ile bağlıdır. İşveren, yönetim hakkı çerçevesinde vereceği talimatlarla iş edimini düzenlerken işçinin talimatlara uyma borcu bulunmaktadır. İşte bu ilişki kişisel-hukuki bağımlılık olarak adlandırılır. İşçi, iş görme borcunu işverenin yönetim, gözetim ve denetimi altında yerine getirir. İşveren belirli koşulların varlığı hâlinde işçiye disiplin cezası uygulayabilir. Diğer iş görme borcu doğuran sözleşme ilişkilerinde de az veya çok bağımlılık ilişkisi görülebilir. Ancak, iş ilişkisinde bu bağımlılık daha yoğun olarak ortaya çıkar.

İş sözleşmesi, bir özel hukuk sözleşmesidir. İş sözleşmesi tarafların serbest iradelerine dayanır. İşçi tarafı daima bir gerçek kişidir. İşveren tarafı ise gerçek veya tüzel kişi hatta tüzel kişiliği olmayan kurum veya kuruluş olabilir (İK m.2).

İş Kanunu’nun 10. maddesinde işin niteliği dikkate alınarak iş sözleşmeleri sürekli ve süreksiz
iş sözleşmeleri olarak ikiye ayrılmıştır. Madde uyarınca, “Nitelikleri bakımından en çok otuz işgünü güren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir”. Bu süre için kurulacak iş sözleşmesi süreksiz iş sözleşmesidir.

Kanunda;
• Belirli süresi 1 yıl veya daha fazla olan iş sözleşmeleri (İK m.8, f.2),
• Çağrı üzerine çalışma sözleşmesi (İK m.14, f.1),
• Uzaktan çalışma sözleşmesi (İK m.14, f.4),
• Takım sözleşmesi (İK m.16, f.2),
• Ondört yaşını doldurmamış çocukların sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalıştırılması amacıyla yapılacak sözleşme (İK m.71, f.1),
• Basın İş Kanunu gereğince gazetecilerle yapılan iş sözleşmesi (Basın İK m.4, f.1),
• Deniz İş Kanunu gereğince gemi adamlarıyla yapılan iş sözleşmesi (Deniz İK m.5), bakımından yazılı şekil zorunluluğu getirilmiştir.

İş Kanunu’na göre deneme süresi en çok iki ay olabilir. Ancak, bu süre toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir (İK m.15, f.1).

İş Kanunu’nun 71. maddesine göre onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler.

Sanayiye ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır
(İşK m.73). Düzenleme çocuklara yöneliktir. Kadın işçiler 18 yaşından büyük olmak şartıyla sanayiye ait işlerde gece çalıştırılabilir.