BİREYSEL İŞ HUKUKU - Deneme Sınavı - 16

İşçi açısından usulsüz feshin tek sonucu ihbar tazminatı değildir. İşçi bunun yanında, en az bir yıl çalışmış olmak koşuluyla kıdem tazminatı ve zararı varsa maddi ve manevi tazminat da talep edebilir. Şüphesiz ki maddi-manevi tazminat talebi işçinin bu nitelikte bir zarara uğradığını ispatına bağlıdır.

İK'nın 18 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir. Dolayısıyla iş güvencesi kapsamında bulunan bir işçiye kötüniyet tazminatı ödenmez.

Sendikal tazminat işçinin bir yıllık ücretinden az olamaz.

İK'nın 18. maddesine göre "Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.  Yer altı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmaz."

İşyeri içi geçerli fesih sebebi örnekleri ise: Yeni çalışma yöntemlerinin uygulanması, işyerinin daraltılması, yeni teknolojinin uygulanması, işyerlerinin bazı bölümlerinin iptal edilmesi, bazı iş türlerinin kaldırılması gibi sebepler olabilir.

Belirli süreli sözleşme, süresinin bitiminden sonra örtülü olarak sürdürülüyorsa belirsiz süreli sözleşmeye dönüşür.

Taraflardan her biri, on yıldan uzun süreli hizmet sözleşmesini on yıl geçtikten sonra, altı aylık fesih bildirim süresine uyarak feshedebilir.

İş sözleşmeleri, tarafların anlaşmaları ile sona erdirilebilir. Uygulamada ikale olarak adlandırı­lan bu durum, Anayasa ile güvence altına alınmış sözleşme özgürlüğünün doğal bir sonucudur

İkale, esasen işveren lehine olduğu kabul edilen bir hukuksal yapıdır. Zira bu yöntemin işçi tara­fından kabulü hâlinde işçi, feshe bağlı tazminatları talep edemediği gibi, fesih söz konusu olmadığın­dan iş güvencesi hükümlerinden de yararlanamaz

İş sözleşmesinde tarafların ölümünün sözleşme­ye etkisi, Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiş­tir. Buna göre iş sözleşmesi, işçinin ölümüyle ken­diliğinden sona erer. Bu durumda işveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm günün­den başlayarak bir aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür. Hizmet ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse, işveren tarafından ya­pılacak ödeme iki aylık ücret tutarında olmalıdır.

İş Kanunu’nun 17. maddesi, süreli fesihte uy­gulanan bildirim sürelerini düzenlemiştir. Taraflar, belirlenen bu bildirim sürelerine uyarak, belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden belirli bir süre önce durumun (fesih iradesinin) diğer tarafa bildi­rilmesi gerekir. İş sözleşmeleri,

İş arama izninin iş saatleri içinde ve ücret ke­sintisi yapılmadan verilmesi gerekir. Yasaya göre sözü edilen izin, günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu da kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kul­lanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden önceki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.

İşçiye haklı sebeple derhal fesih hakkı kazandıran sebebler:

a. İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkındayanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa,
b. İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa,
c. İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa,
d. İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa,
e. İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
f. Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hâllerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa yahut çalışma şartları uygulanmazsa”, işçi iş akdini haklı sebeple derhal fesih hakkı elde eder

Süreli fesih bildiriminde adı geçen “süre”, iş sözleşmesini feshetmek isteyen tarafın diğer tarafa fesih tarihini belli bir “süre” öncesinden bildirmesini ifade eder.

Geçerli Fesih Sebepleri:

a) işçiye ilişkin sebepler: Yetersizlik, Davranış bozukluğu

b) İş yerine ilişkin sebepler: İşletmenin gerekleri, İşyerinin gerekleri, İşin gerekleri

İş sözleşmesinin fesih dışı sona erme sebepleri, sözleşmenin süresinin bitmesi, ikale ve ölümdür.

İş sözleşmesinin sona erdiren fesih dışı sebeplerden ilki, sözleşme süresinin sona ermesidir. Belirli süreli sözleşmeler için geçerli olan bu durumda taraflar, süre sonunda fesih beyanında bulunmak zorunda kalmazlar. Sözleşme süre sonunda kendiliğinden sona erer.

İş sözleşmeleri, tarafların anlaşmaları ile sona erdirilebilir. Uygulamada ikale olarak adlandırılan bu durum, Anayasa ile güvence altına alınmış sözleşme özgürlüğünün doğal bir sonucudur (AY m.48). Bunun için işçi ve işverenin karşılıklı anlaşmaları yeterlidir.

İş sözleşmesini fesih türlerinden ilki, süreli fesihtir ve belirsiz süreli sözleşmelerde uygulanır. Bu fesih türünde taraflara, belli bir süre önceden fesih iradesini karşı tarafa bildirerek sözleşmeyi sona erdirebilme imkânı verilmiştir.

İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak
iki hafta sonra sözleşme feshedilmiş sayılır.