BİREYLER ARASI İLETİŞİM

Güdü, bireyi bir amaç için harekete geçiren itici güçtür. Yani bireyin istekleri, arzuları, dürtüleri (açlık, susuzluk gibi fizyolojik güdüler) ve ilgilerini kapsar. Bu itici güçlerin temelinde ise insanların ihtiyaçları yatar. İnsanlar ihtiyaçlarını bazen daha açık biçimde ifade ederken bazen de bunları açıkça ifade etmeyip gizleyebilirler. Bir ihtiyacın gizli de olsa güdü haline gelebilmesi için uyarılması gerekir.

Duygu, duyduğumuz, duyumsadığımız, her şey; özellikle de tüm tutkularımızın; hafif veya ortalama şiddetteki heyecanlarımızın; aşk, sevgi gibi özel durumlarımızın ve içgüdüsel eğilimlerimizin genel adıdır. Bir diğer tanım da, içinde bulunulan ortamın algılanmasıyla ortaya çıkan, sinir sistemini harekete geçiren, bilinçte, bedende ve davranışta kendini gösteren süreçtir. Duygular neşe, korku, öfke, üzüntü, hayret, şaşkınlık vb şekillerde oluşur ve davranışların başlamasında, devam etmesinde, bireyi yönlendirmesinde etkili ve güdüleyici güçlerdir

Tutumla ilgili en genel tanımlardan biri; “bireyin bir psikolojik obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını uzun süreli olarak oluşturan bir eğilim”dir. Bir başka, benzer tanım da “herhangi bir nesneye ya da bireye yönelik olarak öğrenilen, tutarlı, olumlu ya da olumsuz davranma eğilimi”dir. Tutumlar, dış dünyamıza ilişkin süreklilik niteliğine sahiptir.Tutum, gözlenebilen bir davranış değildir ancak davranışa hazırlayıcı bir eğilimdir. Tutum gözle görülmez; fakat gözle görülebilen bazı tepkilere ve davranışlara yol açtığından, bu davranışların gözlenmesi ya da birey tarafından açıklanması sonucu bu tutumun var olduğu öne sürülebilir. Tutumların bilişsel, duyuşsal ve davranışsal olmak üzere üç oluşturucu ögesi vardır ve bu ögeler arasında genellikle örgütlenme, dolayısıyla da iç tutarlılık olduğu varsayılmaktadır. Tutumlara doğuştan sahip olunmaz, sonradan kazanılırlar. Temel olarak tüm bilişsel etkinlikler gibi tutumun oluşması da öğrenme süreci içerisinde gerçekleşir. Tutumlar geçici bilişsel durumlar değillerdir. Onlar bir kez ortaya çıktıktan sonra, az ya da çok belirli bir süre devam ederler.

Sözlü iletişim bireylerarası iletişimin temelidir; sese, konuşmaya ve dinlemeye dayalı bir iletişim türüdür. Sözel mesajların iletilme biçimi, iletişim sürecini etkiler. Sözlü iletişimde hangi sözlerle ne söylendiği kadar, nasıl söylendiği de önemlidir. Başka bir deyişle, nasıl söylediğiniz, ne söylediğiniz kadar önemlidir. Sadece ses tonundaki farklılıklar nedeniyle aynı sözcükler farklı anlamlara gelebilir.

Özel Alan, sadece birinci derecede yakınların girebildiği bir alandır. Birini yanaklarından öpmek özel alana girmektir. Kişisel Alan, 45 santimetrelik mesafeden başlar 120 santimetreye kadar çıkar. İşyerlerinde, davetlerde birbirini tanıyan bireyler bu uzaklıkta durur. Sosyal Alan, 120 santimetreden 350 santimetreye kadar ulaşan bir alandır. Öğretmen ve öğrenci velisi arasında, aynı odadaki beraberliklerde vb. Kamusal Alan: Otobüs durakları, tren istasyonları, büyük otellerin lobileri gibi bir toplumda birbirini tanımayan insanların yer aldığı mekânlarda olur.

Çocukluk çağından itibaren öğrenilmeye başlayan bu beceriler şu şekilde gruplandırılmaktadır. 1. İletişimi başlatma ve sürdürme becerileri (dinleme, konuşmayı başlatma, teşekkür etme, soru sorma, vb.)

2. Grupla işbirliği yapabilme becerileri (grupta iş bölümüne uyma, izin isteme, paylaşma vb.)

3. Duygulara yönelik beceriler (kendi duygularını anlama, duygularını ifade etme vb.)

4. Saldırgan davranışlarla başa çıkmaya yönelik beceriler (olumsuz davranışlarla başa çıkma vb.)

5. Stres durumlarıyla başa çıkmaya yönelik beceriler (başarısız olunduğunda başa çıkma, grup baskısıyla başa çıkma vb.)

6. Plan yapma ve problem çözme becerileri (ne yapacağına karar verme, amaç oluşturma vb.)

Ahlak dersi verme, zorunluluk, suçluluk duyguları yaratır. Bireyin durumunu daha şiddetle savunmasına yol açar. Bireyin sorumluluk duygusuna güvenilmediği izlenimini verir. Örneğin, “şöyle yapman gerekirdi… yapmalıydın”

Sayfa 70 İletişimi kolaylaştıran ve engelleyen davranışlar.

Tablo 4.1

Kaynak: Polat, F. (2009). İş’te, Aşkta, Okulda, Sokakta İletişim Nasıl Kurulur? İstanbul: Avrupa Yakası Yayınları.

Pasif saldırgan davranan bireyler: Çatışma içinde olduğu birisiyle konuyu konuşmak yerine surat asar. Bir işi yapacağını söyler, yaparmış gibi davranır, sonra da yapmaz. Bu bireylerde olumsuz duygular, hatta düşmanca hisler söz konusudur. Son derece korkakça bir davranış şeklidir. Açık ve dürüst iletişime alttan alta zarar veren bir tür duygusal taciz de denilebilir. İnatçılık, öğrenilmiş çaresizlik, kin, somurtkanlık, erteleme şeklinde gösterir. Bunlara ek olarak; özellikle net olmamak, adeta şifreli tarzda konuşarak kendi güvensizliğini saklamak ve başkasında güvensizlik ve karmaşa yaratmak, kızgınlık ve olumsuzlukla yakın ilişkide olma, durumu baltalamak, hep geç kalmak, cezalandırmak, kontrol amaçlı hep bir şeyler unutmak, başkalarını hata ve tartışmalar için suçlamak diğer örneklerdir. Dikkat çekmek ya da cezalandırmak amaçlı suçlamak, özellikle eleştirel, kavgacı ve içerlemiş davranarak karşısındakini cezalandırmayı ve kendi istediği gibi hareket edilmesini sağlamak, rahatsızlık ve çatışmayı önleme amaçlı tepkisiz ya da iletişime kapalı olmak, iyiliği ve sevgiyi ceza amaçlı esirgemek (örneğin, ricaları reddetme, kendisine yapılacak yardımı kabul etmeme), başkalarının ilişkilerini bilerek ya da bilmeyerek sabote etmek de yine pasif saldırgan davranış özellikleridir.

Sadece birinci derecede yakınların girebildiği bir alan özel alandır.

45 santimetrelik mesafeden başlar 120 santimetreye kadar çıkan ve işyerlerinde, davetlerde birbirini tanıyan bireylerin durduğu uzaklığa kişisel alan denir.

Karşıdaki birey konuşurken “evet”, “ya demek öyle”, “gerçekten mi” gibi sözler söylemek iletişimi kolaylaştıran davranışlardan biridir.

Sözsüz iletişimin gerçekleştirildiği yollar:

1. Dış görünüm (giyim kuşam, makyaj, saç modeli, parfüm vb.)

2. Beden dili (el, göz, yüz hareketleri, gülüm- seme vb.)

3. Duruş mesafesi (bireylere yakın ya da uzak durma)

4. Fiziki dokunma (tokalaşma, ellerini tutma vb.)

5. Fiziksel tepkiler (kahkaha atma, esneme vb.)

İki birey arasında ilişki kurulmasını sağlayan psikososyal bir sürece iletişim denir.

Davranışları, davranışların nasıl oluştuğunu ve zihinsel süreçleri inceleyen bir bilimdalı psikolojidir.

Bireyin fizyolojik ihtiyaçlarının yanısıra davranışlarına neden olan sosyal güdüleri de vardır. Örneğin güvenlik, statü, başarılı olma ihtiyacı gibi.

Duygu; bireyin ortamı algılamasıyla ortaya çıkan, bilinçte, bedende ve davranışta ken- dini gösteren süreçtir. Duygular neşe, korku, öfke, üzüntü, hayret, şaşkınlık şeklinde olabilir.

Bireyin bir psikolojik obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını uzun süreli olarak oluşturan bir eğilime tutum denir.

Bireyin stresli ya da depresyonda olması içsel faktörlere bir örnektir. Doğru cevap C' dir.

Açlık bir duygu değil, güdüdür. Doğru cevap D' dir.