BİREYLER ARASI İLETİŞİM

Dinleme süreci, iletiyi anlamak için art arda gelerek birbirini tamamlayan eylemler bütünüdür. Söz konusu eylemler, seslerin kulağa ulaşması, işitme; seslere dikkatle yönelerek onları ileti olarak seçme, dikkat etme; anlamlandırılan iletiyi yorumlama, anlamlandırma; iletiye ilişkin belli bir iz oluşturma, anımsama; son olarak da iletiyi cevaplandırma, tepki verme olarak sıralanabilir. Her dinlemede ilk üç aşama (işitme, dikkat etme, anlamlandırma) birbirini izler.

Bireyler arası kusursuz bir sözel iletişimde dinleyici, iletilerin tümünü kolayca anlar; ama her zaman böyle olmayabilir. İletişim kazaları yaşanabilir. Zaman zaman oluşan yanlış ya da eksik anlamaları önlemek için, etkin bir dinleme şarttır. Alınan iletiyle ilgili yorumlama, soru sorma, cevap verme kısaca, geri bildirimde bulunmak için bir çaba harcanan dinleme, etkin dinlemedir. Etkin dinleme, iletişimde bulunulan kişilerin görüşlerini, sözlerini kesmeden iletmelerine izin vermeyi gerektirir. İletileri alırken, dinleyenin dikkatli bir sessizlik içinde bulunması kaçınılmazdır. Konuşmadan, karşıdakinin sözlerini bitirmesine izin vererek dinlemek, etkin dinlemenin ön koşuludur. Etkin dinleme, kişinin kendisinin söyleyeceklerini düşünmeyi bırakıp konuşmacının sözlerine yoğunlaşarak iletiyi anlamasını gerektirir. İletiyi sonuna kadar dinlemeden değerlendirerek sonuca varmak etkin dinlemeyi engeller. Hiç kimse, hem konuşup hem dinleyemez. Etkin dinleme sabır gerektiren zorlu bir süreçtir.

Dinleyici, hem beden diliyle hem de bakışlarıyla iletişim kurar. İlk anda, gülümseten bir uyarı gibi gelebilir; ancak, etkin dinlemede bakışlarla beden dilinin anlattıklarına da dikkat edilmelidir. Olumlu geri bildirimde bulunmak önemlidir. Sözel olmayan davranışlar toplumdan topluma farklılık gösterdiğinden, iletişime girilen bireylerin kültürel özelliklerini bilmek, etkin dinleme için önemlidir. Yine de konuşmacıya cepheden bakarak göz iletişimi kurmak, konuyla ilgilenildiğini gösteren baş hareketleri, asık ya da donuk bir surat yerine hafif bir gülümseme, etkin dinleme için iyi bir başlangıçtır.

Özetleme: Kurulan iletişim sonucunda, ortak bir anlayışın gelişebildiğinin belirtisi, iletinin aynı anlama gelen farklı cümlelerle özetlenebilmesidir. Özetleme için aşağıda verilen örneklere benzer cümleler kurulabilir;
“Doğru mu anlıyorum? Sınav başladıktan sonra en çok 15 dakika geç kalabiliriz. Daha fazla geç kalırsak sınava giremeyiz.”
“Kısaca bunu mu demek istiyorsunuz?”
“Yarın, ben sizin yerinize dört saat çalışacağım. Siz de cuma günü benim yerime dört saat çalışacaksınız, değil mi?”

Sesin yoğunluğu: Yumuşak ya da sert bir sesle konuşmak, iletişim için çok önemlidir. Genellikle ne çok sert, ne de çok yumuşak konuşulmalıdır. Hep aynı düzeyde giden konuşma, iletişimi engeller. Sürekli yumuşak bir konuşma, uyuşukluk izlenimi yaratabilirken; sert bir konuşma da gereksiz bir kızgınlık duygusu uyandırabilir. Konuşmanın yoğunluğu, duruma göre ayarlanmalıdır. Bir kişi, konuşmanın bazı yerlerinde, neredeyse fısıldayacak kadar yumuşak ya da bağıracak kadar sert konuşabilir; çünkü, tekdüze bir ses yoğunluğu, dinleyicinin dikkatini uzun süre kendisinde toplayamayacaktır.

Sıradan bir konuşma şu aşamalardan geçer;
1.Hoşbeş etmek
2.Bilgi edinmek
3.Ayrıntıları öğrenmek
4.Bireysel izlenimleri paylaşmak: Güven oluşmuşsa artık, herkese açıklanamayacak duygular, deneyimler paylaşılır. Ailelere ilişkin kaygılar, gelecekten beklentiler gibi çok geniş bir konu çeşitliliğine geçilir. Kişiler birbirlerinin neredeyse her türlü izlenimlerini paylaşır. Bu aşamadan sonra, büyük engeller yaşanmazsa bir üst aşama, kendiliğinden gelir.
5.Sürekli görüşmek

Bir ileti, çok farklı biçimlerde söylenebilir. Aynı sözcüklere ya da cümlelere farklı anlamlar kazandırılabilir. Doğru ve etkili konuşmanın değişmez kurallarını belirlemek olanaksızdır. Bulunulan ortama, kişiye, konuya göre konuşmanın özellikleri her zaman değişkenlik gösterebilir. Yine de ilk amaç, iletilmek isteneni, net ve doğru bir şekilde anlatmaktır. Doğru bir konuşma, iletişim kazasına neden olmayacak net bir sözlü iletişim kurulmasını sağlarken; etkili bir konuşma, dinleyiciler üzerinde ilgi çekici, çarpıcı, unutulmaz izler bırakır.

Açıklama/Netleştirme Soruları: Konuşmacının sözlerini ayrıntılandırmasını sağlar.
Örnek: Daha sonra ne oldu?
Yansıtma Soruları:  Konuşmacının sözlerini aynı anlama gelen farklı cümlelerle yeniden anlatılmasını sağlar.
Örnek: O günlerde, kendini(zi) baskı altında mı hissediyorsun(uz)?
Yorumlama Soruları: Varsayımsal durumlar düşünülerek kurulan soru cümleleridir. Karşıdakinin bakış açısının öğrenilmesini sağlar.
Örnek: Benim yerimde sen/siz olsaydın(ız) ne yapardın(ız)?
Hedef Sorular: Doğrudan belli bir kişiye yöneltilen sorulardır. Açık ya da kapalı soru olabilir. Seçilen kişiden ayrıntılı bilgi istenir. Bu soru cümlelerinin başında hedefteki kişinin adı söylenilerek dikkatinin çekilmesi sağlanır.
Örnek: Açıklar mısın(ız) Canan Hanım, .......................?
Kapalı Sorular: Cevabı ‘evet’ ya da ‘hayır’ gibi tek sözcükle cevaplanabilecek sorular kapalı sorulardır.
Örnek: Yarınki dersin ödevini yazdın mı?

Açık sorular; kişiye birçok farklı açıdan cevap verilmesini sağlar. Örneğin: ‘Yarınki dersin ödevini yazdın mı?’ kapalı bir soru; ‘Yarınki dersin ödevinde nasıl bir yol izledin?’ açık bir sorudur. Açık sorular, kişilerin daha açıklayıcı bilgi vermesini sağlar.

Dinleme süreci, iletiyi anlamak için art arda gelerek birbirini tamamlayan eylemler bütünüdür. Söz konusu eylemler, seslerin kulağa ulaşması, işitme; seslere dikkatle yönelerek onları ileti olarak seçme, dikkat etme; anlamlandırılan iletiyi yorumlama, anlamlandırma; iletiye ilişkin belli bir iz oluşturma, anımsama; son olarak da iletiyi cevaplandırma, tepki verme olarak sıralanabilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

C ve E seçeneklerinde verilenler etkin dinleme becerilerinden “netleştirme” için, B ve D seçeneklerinde verilenler ise etkin dinleme becerilerinden “olumlu yaklaşma” için söylenebilecek örnek cümlelerdendir. Doğru cevap A seçeneğidir.

A seçeneğinde “teşvik”, B seçeneğinde “kral”, C seçeneğinde “yalnız” ve D seçeneğinde “aşçı” kelimelerinde sesletim yanlışı vardır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Her konuşmanın gelişimi farklıdır. Yine de sıradan bir konuşma şu aşamalardan geçer: Hoşbeş etmek, bilgi edinmek, ayrıntıları öğrenmek, bireysel izlenimleri paylaşmak ve sürekli görüşmek.  Doğru cevap C seçeneğidir.

A seçeneğinde “herkes”, C seçeneğinde “maydanoz”, D seçeneğinde “eşofman” ve E seçeneğinde “sürpriz” kelimelerinde sesletim yanlışı vardır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Soru sormak, iletişime sürerlik kazandırmanın temel yollarından biridir. Konuşmalarda; örnek verilmesi, konunun pekiştirilmesi, anlatılanların özetlenmesi, konunun netleştirilmesi ve eksikliklerin tamamlanması için sorular yöneltilebilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

B ve E seçeneklerinde verilenler etkin dinleme becerilerinden “netleştirme” için, C seçeneğinde verilen etkin dinleme becerilerinden “yargılamadan uzak durma” için, A seçeneğinde verilen ise etkin dinleme becerilerinden “özetleme” için söylenebilecek örnek cümlelerdendir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Açık sorular daha çok bilgi edinilmesini sağlar. Kapalı sorular kesin bilgi ya da evet/hayır cevabı için sorulur. Açıklama soruları, konuşmacının sözlerini ayrıntılandırmasını sağlar. Yansıtma soruları, konuşmacının sözlerini aynı anlama gelen farklı cümlelerle yeniden anlatılmasını sağlar. Yorumlama soruları, varsayımsal durumlar düşünülerek kurulan soru cümleleridir. Karşıdakinin bakış açısının öğrenilmesini sağlar. Doğru cevap D seçeneğidir.

A seçeneğinde “hastane”, B seçeneğinde “iddia”, C seçeneğinde “naylon” ve E seçeneğinde “yanlış” kelimelerinde sesletim yanlışı vardır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Açık sorular daha çok bilgi edinilmesini sağlar. Kapalı sorular kesin bilgi ya da evet/hayır cevabı için sorulur. Açıklama soruları, konuşmacının sözlerini ayrıntılandırmasını sağlar. Yansıtma soruları, konuşmacının sözlerini aynı anlama gelen farklı cümlelerle yeniden anlatılmasını sağlar. Yorumlama soruları, varsayımsal durumlar düşünülerek kurulan soru cümleleridir. Karşıdakinin bakış açısının öğrenilmesini sağlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Her dinlemede ilk üç aşama (işitme, dikkat etme, anlamlandırma) birbirini izler.