BİREYLER ARASI İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 3

Yapıcı eleştirinin amaçları şunlardır :
• Daha iyi olmasına yardım etmek
• Bir şeyin farkına varmamızı sağlamak
• Endişe ya da ilgi belli etmek
• İletişim kanallarını açık tutmak
• Fikir ayrılıkları olduğunda havayı temizlemek
• Bizi olumlu değişiklikler yapmaya motive
etmek

Yıkıcı eleştirinin amaçları şunlardır (Hogan ve
Stubbs, 2012: 123):
• Can yakmak ya da küçük düşürmek
• Yönlendirmek ya da kontrol etmek
• Suçu atmak ya da suçlu hissettirmek
• Dikkat çekmek

Tartışmayı başarıyla yürütebilmek için bir takım olumlu niteliklere sahip olmak gereklidir. Zeki, bilgili, duyarlı, başkasını düşünebilme, objektif olabilme, konuşma ve dinleme yeteneği gelişmiş olmalı; çabuk gücenme, bencil, eleştirilere katlanamama, sübjektif yargılara, peşin hükümlere sahip olma gibi olumsuz davranışlardan kaçınma gerekli olumlu niteliklerdir (Bilen, 2004).

Empati kurmanın yararları aşağıda sıralanmıştır
(Salmış, 2011: 167-168):
1. Empati yapacağımız kişiye içten davranmalıyız; bu durum onu bize yakınlaştıracaktır.
2. Empati ve iletişim, sözden önce davranış, bakış ve jest/mimiklerle başlar. Buna dikkat ederek iletişime yönelmek gerekir.
3. Yanlış anlaşılma/anlama durumunda karşımızdakine bunu düzeltmesi şansını vermeliyiz.
Böylece uzun bir yanlış anlaşılmanın yükünden ve oluşturacağı muhtemel sıkıntılardan kurtulmuş oluruz.
4. Empati karşımızdaki hakkında daha fazla şey öğrenmemize olanak verir.
5. Dostluklar iyi empatilerin ürünüdür. Dostluk çemberinin gelişmesi sürekli empati ile mümkündür.
6. Dinlerken, konuşan kişinin, olduğu gibi kabul edildiğini hissettirerek, güvenini kazanır ve kendini bize daha yakın hissetmesini sağlamış oluruz.
7. Anlamak rahatlatır ve öfkemizi azaltır. Yanlış anlaşılmalar empati aracılığıyla azalınca öfke de azalır, hatta yok olabilir.
8. Empati önyargılarımızın azalmasına neden olur ve bir dizi yanlışı engeller.
9. Kendimizi daha iyi hissetmek kurduğumuz iletişim ve empatinin kalitesiyle doğrudan ilişkilidir.
10. Hayatımızı sevimsiz kılan anlaşılamama/ anlatamama duygusudur. Empatiyle bu sorun aşılır/aşılabilir.
11. İçe kapanık olmamız kendimizin dışındaki hayata kapıları kapatmak demektir.

Zihnimizin, algıladığı bilgiyi sınıflama ve adlandırma ihtiyacı, bu bilginin genellenmesine ve basitleştirilmesine
neden olmaktadır. İnsanların bu biçimde sınıflanarak genel kategorilere oturtulması sonucunda
ortaya çıkan kalıplara “stereotip” denilmektedir (http://www.bilkent.edu.tr/bilkent-tr/admin-unit/dos/
pdgm/kisilerarasi_iletisim.html ). Özellikle sosyal ve bilişsel psikolojide farkında olmadan kararlarımızı ve
seçimlerimizi etkileyen düşünce süreçleri “kalıpyargı” (stereotip) olarak adlandırılırken, görünüm bulan
ve bu kalıpyargılar sonucunda ortaya çıkan tutum ve davranışlar ise “önyargı” olarak adlandırılmaktadır.Stereotipleme doğrudan bir grup insana ilişkin
davranışlarda bulunmadan önce insan zihninde
bir takım psikolojikleştirme işleminden geçtikten
sonra ortaya çıkmaktadır. Yani insanların çeşitli
sosyal davranışlarını psikolojik nedenlere dayandırarak
açıklama eğilimini ifade eder. Stereotipler
sadece gerçeği ve olumlu kanıtları yansıtmazlar
aynı zamanda psikolojik bir zihinsel süreçten sonra
bulunmasını istediğimiz özellikleri de yansıtırlar.
Yaşadığı çevreyi daha iyi şematize etmeyi çalışan
insanlar, diğer insanlar ve çeşitli olaylar hakkında
tipolojiler oluşturur. Oluşturduğu bu tipolojiler sayesinde,
çevresini daha bilişsel, daha tutarlı ve daha
ideolojik bir şekilde yapılandırır. Stereotiplerin tarafsız
ve sadece betimlemeden ibaret olmadığını,
ayrıca diğer insanlara ait düşüncelerimizin grup
aidiyetlerinden kaynaklandığını söyleyebiliriz. Bu
sebeple stereotiplerin bir kişilik özelliği olmaktan
çok grup aidiyetinin sonucunda da oluşabileceği
düşüncesi kendini göstermektedir (Apalı, 2011).
Önyargı, sıklıkla kalıpyargıyla (stereotipler) karıştırılır.

Tutum herhangi bir kişi, yer ya da olay karşısında olumlu ya da olumsuz tepki
gösterme eğilimidir.

Özellikle sosyal ve bilişsel psikolojide farkında olmadan kararlarımızı ve
seçimlerimizi etkileyen düşünce süreçleri “kalıpyargı” (stereotip) olarak adlandırılırken, görünüm bulan
ve bu kalıpyargılar sonucunda ortaya çıkan tutum ve davranışlar ise “önyargı” olarak adlandırılmaktadır

Empati, bir insanın, kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini
doğru olarak anlamasıdır (Dökmen, 1994: 119). Empati veya eşduyum, bir başkasının duyguları, içinde
bulunduğu durum ya da davranışlarındaki motivasyonu anlamak ve içselleştirmek demektir. Kendi duygularını
başka nesnelere yansıtmak anlamında da kullanılır.

Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde önyargı, “Bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz yargı, peşin yargı” olarak tanımlanmaktadır.
Önyargı kavramı, belirli bir durum hakkında önceden bir yargıya varmak anlamına gelmektedir. Ön-
yargı, genelde bir tutum olarak ele alınır. Temelinde mantık-
sızca sevmek ya da sevmemek vardır. Önyargı, olumsuz bir
tutum olarak değerlendirilir. İnsanların önyargıları, başka
insanlar ve gruplar hakkındaki fikir, davranış ve tavırların-
dan ibarettir (Güney, 2006).

Kişinin kendisini iyi ifade edebilmesi, kararlı ol­ması, canlı dinlemesi, yıkıcı eleştiriden ziyade yapıcı eleştiri yöntemini kullanması ve grup içi iletişimde etkin olması (iyi dinleme, eleştiri yapma vs.) etkili iletişimin önemli özellikleridir (Güney, 2006: 178).

Yapıcı eleştirinin amaçları şunlardır (Hogan ve Stubbs, 2012: 123-124):

Bir kimseyle konuşurken, onun demek istediğiyle bizim anladığımızın aynı olup olmadığını denetle­meye geri-iletim adı verilir.

Karşımızdaki konuşma­cıyı ilgi ve özenle dinlemek, sözsüz davranışlarına dikkat ederek, onu yargılamadan ve anlamak için dinle­mek, anladığımızı ve duygularını fark ettiğimizi ona hissettirmek empatik dinlemede önemli özelliklerdir.

Tartışmayı başarıyla yürütebilmek için bir takım olumlu niteliklere sahip olmak gereklidir. Zeki, bilgili, duyarlı, başkasını düşünebilme, objektif olabilme, konuşma ve dinleme yeteneği gelişmiş olmalı; çabuk gücenme, bencil, eleştirilere katlanamama, sübjektif yargılara, peşin hükümlere sahip olma gibi olumsuz davranışlardan kaçınma gerekli olumlu niteliklerdir. (Bilen, 2004).

Ön yargıların temel özellikleri; İnsanları sınıflandırmaya tabi tutması, ön yargının konusu hakkında basmakalıp yargıların oluşması, İnsanlar arasında sosyal uzaklık yaratması, insanlar üzerinde aşağılık duygusu yaratmasıdır.

Kadın-erkek, zenci-beyaz, yaşlı-genç, Türk-yabancı, asker-sivil gibi kalıplar stereotip için verilebilecek örneklerdir.

Empatik iletişimin bir diğer karşılığı ise duygusal iletişimdir. Mevlana’nın dediği gibi “aynı dili konuşanlar değil, aynı duyguyu paylaşanlar daha yakındır” (Salmış, 2011: 105).

Bireylerarası ilişkileri geliştirirken bir ilişkinin analizine dikkat etmek gerekir. Bunu yapmak için uzman olmaya gerek yoktur. Çünkü bir ilişkiyi analiz etmek demek o ilişkiyi farklı bakış açılarından incelemek ve izlenebilecek en doğru yolu bulmak demektir. İlişki analizlerinde karşıdakinin duygularına, içinde bulun­dukları ruhsal duruma, beklentilerine ve bunlardaki değişiklikleri algılayabilme gibi becerilere gereksinim vardır. Bir sosyal ilişkinin analizinde şu önemli aşamalar vardır (Güney, 2006:180):

  • İlişkinin amaçlarını belirlemek’tir

Empatik iletişim kurmak, karşıdakinin duygularını anlamak, sağduyulu, hoşgörülü ve sez­gisi yüksek bireyler olmamıza yardımcı olacaktır.