Planlama

Planlama, problem çözme sürecinde ön değerlendirmeden sonra gelir.

Neler yapılmalı, Neden yapılmalı, Nasıl yapılmalı, Ne zaman yapılmalı sorularına yanıt verilmelidir.

Anlaşma-kontrat denir. Sosyal hizmet müdahalesi ve planlaması esas itibarıyla sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçının uygulama sürecinde ne tür sorumlulukları ve görevleri/ödevleri yerine getireceklerine dair verdikleri bir karar ve bu kararların somutlaştığı, yazılı belge hâline geldiği “anlaşma” sonucunda başlamaktadır.

Sosyal hizmet insanlara; ihtiyaç duydukları ve hakları olan kaynaklara ulaşmalarında, sorun çözme kapasitelerini geliştirmelerinde, müracaatçılara hizmet sunanların gelişimini destekleme yolu ile örgütlerin gelişmesini teşvikte, destek sağlar.

İnsanların sorun çözme ve başetme kapasitelerini geliştirmek, insanlara kaynak, hizmet ve şanslar tanıyan sistemler ile insanlar arasında bağlantı kurmak, bu sistemlerin etkili ve insancıl çalışmasını geliştirmek, sosyal politikanın geliştirilmesine ve ilerletilmesine katkı vermek olarak ifade edilebilir.

Compton ve Galaway (1975), sosyal hizmet uzmanının sürece etkili bir biçimde katılmasını gerektiren altı aşamayı; sorunu ve var olan müracaatçı sistemini tanıma ve tanımlama, veri toplama, durum saptama ve müdahale planını yapma, müdahaleyi gerçekleştirme, değerlendirme, sonuçlandırma, olarak sıralanmaktadır.

Uluslararası Sosyal Hizmet Okulları Birliği - International Association of Schools of Social Work (IASSW, 2001) ve Uluslararası Sosyal Hizmet Uzmanları Federasyonu – International Federation of Social Workers (IFSW, 2001) sosyal hizmeti “insan hakları ve sosyal adalet ilkelerini temel alan; sosyal değişimi destekleyen, insanların iyilik durumunun geliştirilmesi için insan ilişkilerinde sorun çözmeyi, güçlendirmeyi ve özgürleştirmeyi amaçlayan ve bunun için insan davranışına ve sosyal sistemlere ilişkin teorilerden yararlanarak insanların çevreleri ile etkileşim noktalarına müdahale eden bir meslektir” biçimindeki uluslararası tanımında sosyal hizmetin sorun çözücü bir meslek olduğunu vurgulamıştır.

Sosyal hizmet uzmanı. Sosyal hizmet uzmanı terimi Amerikan Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği (NASW) tarafından şöyle tanımlanmaktadır: Müracaatçılar (bireyler, aileler, gruplar, topluluklar veya genel olarak toplum) için sosyal hizmet sağlamak üzere bilgi ve becerilerini kullanan (lisans ya da yüksek lisans dereceli) sosyal hizmet okulları mezunlarıdır.

Adı geçen haklar: Müdahalenin hedefleri ve amaçlarıyla, hangi yaklaşımın kullanılacağı konusunda karar vermek ve önerilerde bulunabilmek, önerilen müdahalede başarı olasılığının, ters etki veya risklerinin farkında olmak, anlaşılan hedefler doğrultusunda, bunlara ulaşmak için ne kadar süreye ihtiyaç duyulacağını bilmek, müracaatçı için ne kadar zaman ve eğer gerekliliği varsa ne kadar paraya ihtiyaç duyulacağını bilmek, müdahalenin süreci ve başarısının nasıl değerlendirileceğini bilmek, sosyal hizmet uzmanı veya kurumun uygun gördüğü müdahalenin doğuracağı sonuçları bilmek, gizlilik uygulamalarının kurallarını bilmek olarak, belirtilebilir.

Müracaatçı ile çalışma, sorunları önceliklerine göre sıralama, sorunları gereksinimler biçiminde tanımlama, müdahale düzeylerini belirleme, amaçları oluşturma, hedefleri belirleme, sözleşme hazırlama, alt basamaklarından oluşmaktadır.

Müracaatçı için değil müracaatçı ile birlikte çalışmak temel ilkedir.

İlk olarak müracaatçı için önemli olan sorunlar belirlenmelidir. Bu belirlemeden sonra her bir sorun davranışsal terimlerle ifade edilmelidir. Var olan sorunlar müracaatçıya göre sıralanmalıdır. Öncelikli olarak ele alınacak sorunla ilgili olarak müracaatçı ile bir anlaşmaya varılmalıdır.

Motivasyon, ailevi durumları iyileştirme.

Sosyal hizmet uzmanı öncelikli ihtiyaca odaklanmalı ve müracaatçı ile birlikte ele alınacak sorun seçilmelidir. Sosyal hizmet uzmanı ihtiyaçları tekrar tekrar gözden geçirmeli ve çözüm üretmek için mikro, mezzo ve makro düzeyde alternatif stratejiler belirlemelidir. Sosyal hizmet uzmanı, stratejilerini belirlediğinde müracaatçının güçlerine vurgu yapmalıdır. Sosyal hizmet uzmanı müracaatçı ile birlikte oluşturulan stratejinin avantajlarını ve dezavantajlarını değerlendirmelidir. Sosyal hizmet uzmanı en etkili görünen stratejinin üzerinde durmalı ve onu seçmelidir.

Müdahale Düzeylerini Belirleme.

Özel ilgi alanları ve aktiviteler, Aile ve arkadaşlar, Din ve değerler, İş ve eğitim, Profesyonel yardıma yönelik düşünce, Duygusal ve ruhsal sağlık, Fiziksel durum, Destek sistemi. 

Bu alt basamakta sosyal hizmet uzmanının en belirgin rolü; her bir uygulanabilir seçeneğin muhtemel sonuçlarını açığa çıkarmak ve müracaatçının bu sonuçları anlamasına yardımcı olmaktır. 

Genellikle sonrasında bir eylem fiili kullanılacak kelime ile başlamalıdır. Elde edilebilecek tek bir sonucu belirtmelidir. Başarılması için hedef gösterilen bir zaman dilimini belirtmelidir. Mümkün olduğunca nitelikli ve ölçülebilir olmalıdır. Yapılacak müdahaleye katılan müracaatçı ve diğerleri tarafından anlaşılabilir, açık ve net olmalıdır. Ulaşılabilir olmalı fakat yine de anlamlı bir değişim yaratmak adına, nitelikli bir meydan okuma olmalıdır.

Sözleşme müdahale sürecinin nelerden oluşacağını belirlemektedir. Sözleşme, sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçının birlikte yapmış olduğu bir anlaşmadır.  Sözleşme genellikle; amaçlar, yöntemler, zaman çizelgesi ve ortak sorumluluklardan oluşmaktadır. Sözleşmenin formatı yazılı veya yazılı olmayan şekilde olabilmektedir.

Sözleşme, müracaatçıların kendi sorunlarını çözmeleri için motive etmektedir. Çünkü müracaatçılar, sözleşmeyi yapana kadarki süreçte, hedef belirlemede ve amaç oluşturmada hep aktif olmuşlardır. Müracaatçılar, değişim çabası içinde temel katılımcı olmayı öğrendikleri için, güçlenme konusunda da kendilerini geliştirmişlerdir. Sözleşme ile bir anlamda bu tescillenmiş olur. Sözleşme; unutkan veya dağınık müracaatçılar için, yapılacakların yazıldığı ödev ve görev listesi niteliği taşımaktadır. Sözleşme ile birlikte planlanan hedefler ve amaçlar kayıt altına alınmaktadır.