BİNA VE YAPIM BİLGİSİ

Taşıyıcı sistem mimari tasarımın temel bileşenlerinden biridir. Taşıyıcı sistem elemanları kullanımda serbestlik sağlamalıdır. Su ve elektrik gibi tesisatın yerleştirilmesine uygun olmalıdır. Yangına dayanıklı olmalı ve ses, ısı, su yalıtımı için önlem almaya olanak sağlamalıdır.

• Çekme etkisi
• Basınç etkisi
• Kayma etkisi
• Eğilme etkisi
• Burulma etkisi

• Denge
• Stabilite
• Mukavemet
• Fonksiyonel uygunluk
• Ekonomi
• Estetik

"Denge: Bir yapının üzerine etki eden kuvvetlerin, o yapıda bir hareket meydana getirmemesi durumuna denge adı verilir."

Kuvvet: Bir cismi hareket ettiren veya hareketini değiştiren ya da durduran etki.

Stabilite: Yapıda denge, hareketsizliğin sağlanması ve stabilite de bu dengenin kararlılığının yani sürekliliğinin sağlanması anlamına gelir. Bir taşıyıcı  sistem tasarlandığı şekliyle ve özelliklerini kaybetmeden ayakta kalabiliyorsa bu sistem
stabil’dir.

Mukavemet, bir yapı malzemesinin veya yapının taşıyıcı bir bölümünün, üzerine gelen yüklere direnme yeterliliğidir.

Taşıyıcı sistemler; taşıyıcı elemanlarının boyutlarına göre,

taşıyıcı sistem türlerine göre,

rijit olup olmama durumuna göre,

strüktür sistemlerinin gelişimine göre sıralanabilir.

Geleneksel strüktür sistemleri:
• Oyma strüktürler
• Yığma strüktür sistemleri
• Karkas (iskelet) strüktür sistemleri
• Karma strüktür sistemleri

Gelişmiş strüktür sistemleri
• Uzay kafes strüktür sistemleri
• Asma germe strüktür sistemleri
• Yüzeysel strüktür sistemleri
• Şişirme strüktür sistemleri

Deformasyonlar
sonucu yapı elemanlarında oluşan etkiler aşağıdaki gibi sıralanır;
• Çekme etkisi
• Basınç etkisi
• Kayma etkisi
• Eğilme etkisi
• Burulma etkisi

Denge: Bir yapının üzerine etki eden kuvvetlerin, o yapıda bir hareket meydana getirmemesi durumuna denge adı verilir.

Mukavemet: Mukavemet, bir yapı malzemesinin veya yapının taşıyıcı bir bölümünün, üzerine gelen yüklere direnme yeterliliği olarak tanımlanabilir.

Geleneksel strüktür sistemleri:
• Oyma strüktürler
• Yığma strüktür sistemleri
• Karkas (iskelet) strüktür sistemleri
• Karma strüktür sistemleri

OYMA STRÜKTÜRLER: Kaya parçalarının içini, kullanım amacına uygun bir biçimde boşaltarak mekan elde edilen sistemlere oyma sistemler adı verilmektedir.

Yığma sistemler ile eski uygarlıklardan günümüze kadar birçok önemli ve büyük yapılar yapılmıştır. Piramitler (Mısır’da Keops piramidi gibi), cami ve kilise gibi ibadet yapıları, yönetim binaları, tapınak, hamam, kütüphane gibi binalar, köprüler, surlar, taş ve tuğla malzeme kullanılarak inşa edilmişlerdir.

Yığma sistemin genel özelliği; yapı malzemelerinin kendi ağırlığı ile birinin diğeri üzerine yerleşerek bir bütün yapı elemanı oluşturmasıdır. Yığma sistemlerin elemanları; duvar, kolon, kemer, tonoz ve kubbe olarak sıralanabilir. Bu elemanlar yapı yükünü ve diğer yükleri taşıyacak şekilde belli kurallara bağlı olarak birleştirilirler.

Kaset döşemeler: Farklı iki yönde dişlerle güçlendirilmiş betonarme plaklara kaset döşeme adı verilir.

Taşıyıcı elemanları (dikme, kiriş ve döşeme kirişleri) ahşap malzeme olan karkas sistemlere ahşap karkas sistemler adı verilmektedir. Sistem elemanları; taban aşığı, dikme, ara dikme, ana kiriş, döşeme kirişleri ve payandalar olarak sıralanabilir.

Membran: Malzemesi esnek/ bükülebilir olan, önemli eğilme rijitliği göstermeyen ve sadece çekmeye çalışan bir yüzeysel taşıyıcı öğe.