BİNA VE YAPIM BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 8

Gelişmiş strüktür sistemleri, uzay kafes, asma germe, yüzeysel ve şişirme strüktür sistemleri olarak sıralanabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Oyma strüktür sistemleri için Kapadokya 'daki peri bacaları örnek verilebilir. Artık bu sistemler özel durumlar hariç kullanılmamaktadır. En yaygın kullanım alanları ulaşım ve su için inşa edilmiş tünellerdir.Mühendislik yapısı olarak su ve ulaşım (karayolu, demiryolu, metro vb.) tünelleri oyma strüktürlere örnek olarak gösterilebilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Soruda verilen tanım yığma strüktür sistemlerinin tanımıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Soruda verilen tanım tonoz biriminin tanımıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Perdeler, üzerine gelen yükleri taşımanın yanı sıra, yatay yüklere karşı da direnç gösterirler ve yapının dayanımını arttırırlar. Kolon kesitlerindeki en/boy oranı 1/7'nin üzerine çıktığı durumlarda, düşey taşıyıcı eleman perde olarak adlandırılır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Uzay kafes strüktür sistemlerinin elemanları, çubuklar, düğüm noktaları, mesnetler, aşıklar ve örtü gereçleridir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Asma-germe strüktür sistemleri bir çok yönden diğer sistemlere göre avantajlıdırlar. Ama en büyük avantajları konstrüksiyon ağırlıklarının diğer sistemlere göre çok küçük olmasıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sabit yükler: Tasıyıcı sistemin kendi ağırlığı ve yapı içinde değişmeyeceği kabul edilen tüm bileşenler sabit yük olarak tanımlanır. Örneğin; betonarme karkas bir yapıda, kolon, kiriş, döşeme birer sabit yüktür. Tuğla yığma bir binada, taşıyıcı tüm duvarlar, döşemeler birer sabit yüktür. Mobilyalar, insanlar hareketli yüklerdir.

Bir yapı zemine iyi bağlanmamışsa yani temel uygun yapılmamışsa rüzgarda devrilebilir. Zemn yapısının değişkenlik gösterdiği durumlarda yapıda farklı oturmalardan dolayı yapı yana yatabilir. Eğimli bir arazide yeterli önlem alınmayan bir yapı kendi ağırlığı ile kayabilir. Bu ve benzer‑ durumlarda dengenin kararsızlığından yani yapının stabil olmama durumundan söz edilebilir (Salvadori, M., Heller, R., 1982:37).

Tas, tuğla, beton gibi malzemeler basınca; ince metal levha, plastik, tekstil gibi malzemeler çekmeye dayanıklı malzemelerdir. Ahşap, çelik ve alüminyum gibi malzemeler ise çekmeye ve basınca dayanıklıdır.

Strüktür sistemlerinin gelişimine göre yapılar geleneksel strüktür sistemler‑ ve gelişmiş strüktür

Sistemler‑ olarak iki grupta incelenmektedir.

Geleneksel strüktür sistemler:

Gelişmiş strüktür sistemler:

Kolon-döşeme birleşim bölgesinde oluşacak kesme kuvveti etkisini azaltmak için kolon üst kısmı genişletilerek ve donatı takviyesi yapılarak önlem alınır.

Dikme ahşap karkas sistemin düşey taşıyıcı elemanlarıdır. Döşeme ve kirişlerden gelen yükü zemine aktarır.

Hafif çelik karkas sistemler; soğuk şekillendirilmiş galvaniz saç veya ince saç profillerden oluşan taşıyıcı elemanların kullanıldığı çel‑k karkas sistemlerdir. Sistem taşıyıcı elemanlarının birleştirilmesinde bağlantı elemanı olarak perçin, vida ve bulon kullanılmaktadır. Hafif çelik karkas sistemler 2-3 katlı konutların seri olarak yapılmasında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunun dışında bağımsız garaj, depo, şantiye binaları gibi yapılar bu sistemle uygulanabilmektedir. Yapısal çel­ik karkas sistemler; Sistem elemanlarının sıcak olarak fabrikalarda şekillendirilir. Hazır çelik profillerden veya kalın çelik saç levhaların kesip biçimlendirilmesiyle elde edildiği, farklı büyüklüklerde yapıların elde edilmesinde uygulanan bir sistemdir.

Çubuklar doğrusal elemanlardır. Çelik, alüminyum, ahşap gibi malzemelerden yapılırlar. Ahşap, yapısı gereği‑ homojen bir malzeme olmadığından yükler karsısında risk oluşturabilirler. Çelik ve alüminyum çubuk elemanların kesitler‑ genellikle boru seklindedir. Ancak; L, T, U, I profiller de bu sistemlerde kullanılabilmektedir.

Plak elemanların açılı olarak birleştirilmesinden oluşan taşıyıcı sistemlere katlanmış plak strüktürler adı verilir. Katlanmış plaklarla büyük açıklıklar geçilebilir. Özellikle fabrika yapılarında uygulama alanı bulmuştur.

İstanbul’daki Atatürk Köprüsü, İtalya’daki Messina Köprüsü asma germe sistemlerde kablolu sistemlere bir örnek olarak verilmektedir.

"Yükler farklı şekillerde sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırma, yüklerin sabit yükler ve hareketli yükler olarak iki grupta incelendiği sınıflandırmadır.

Sabit yükler: Taşıyıcı sistemin kendi ağırlığı ve yapı içinde değişmeyeceği kabul edilen tüm bileşenler sabit yük olarak tanımlanır. Örneğin; betonarme karkas bir yapıda, kolon, kiriş, döşeme birer sabit yüktür. Tuğla yığma bir binada, taşıyıcı tüm duvarlar, döşemeler birer sabit yüktür.

Hareketli yükler: Sabit yükün dışında kalan diğer yüklere hareketli yük adı verilir. Yapı içinde bulunan insanlar, mobilyalar, bölücü elemanlar, makineler birer hareketli yüktür. Doğa olaylarından kaynaklanan, yağmur suyu, kar, rüzgar etkileri, deprem ve ısı farklarından oluşan gerilmeler hareketli yük grubuna girer."

"Taşıyıcı sistemler yüklendikleri zaman deformasyona uğrarlar. Deformasyon deplasman ve rotasyon olmak üzere iki bileşenden oluşur. Bu deformasyonlar yapı boyutlarına oranla çok küçük olduklarından, çıplak gözle görülemezler. Deformasyonlar sonucu yapı elemanlarında oluşan etkiler aşağıdaki gibi sıralanır.

• Çekme etkisi
• Basınç etkisi
• Kayma etkisi
• Eğilme etkisi
• Burulma etkisi"

"Yapıda denge, hareketsizliğin sağlanması ve stabilite de bu dengenin kararlılığının yani sürekliliğinin sağlanması anlamına gelir. Bir taşıyıcı sistem tasarlandığı şekliyle ve özelliklerini kaybetmeden ayakta kalabiliyorsa bu sistem stabil’dir."