BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Dosya alış-verişi, elektronik posta alıp gönderme ve uzaktan erişim gibi olanaklar sağlayan TCP/IP (Transmission Control Protocol) protokolü 1983 yılında Amerikan Savunma Bakanlığı bünyesinde kullanıldı. Bağlantılı Ağlar (Interconnected Networks) kelimelerinin kısaltılması olan internet terimi 1985 yılında ilk defa Vint Cerf ve Bob Kahn tarafından kullanıldı.

World Wide Web, Dünya Çapında Ağ (kısaca WWW veya Web), İnternet üzerinde yayınlanan birbirleriyle bağlantılı hipermetin dokümanlarından oluşan bir bilgi sistemidir. Bu dokümanların her birine web sayfası adı verilir ve web sayfalarına internet kullanıcısının bilgisayarında çalışan web tarayıcısı adı verilen bilgisayar programları aracılığıyla erişilir. Web sayfalarında metin, resim, video ve diğer çoklu ortam öğeleri bulunabilir. Bağlantı ya da link adı verilen hiper-bağlantılar ile başka web sayfalarına geçiş yapılabilir. İnternet ve web terimleri aynı olguyu tanımlamaz. Web, internet üzerinde çalışan bir servistir.

İnternetin gelişimi ve yaygınlaşması aslında Web 2.0 versiyonunun ortaya çıkmasıyla yaşanmıştır. Web 2.0 ile birlikte kullanıcılar sadece bilgiye erişen ve takip eden olmakla kalmayıp aynı zamanda bilgiyi inşa eden, katılımcı, aktif bireyler haline dönüşmüşlerdir. Yani daha önce yalnızca okur olan kullanıcılar bu yeni düzen ile birlikte okur-yazar konumuna gelmişlerdir. Böylece bir web sitesindeki içeriğe yorum ya da değerlendirme yapabilmekte, içeriğin oluşturulmasına katkıda bulunmakta, içeriği paylaşabilmekte, çevrimiçi topluluk oluşturabilmekte ya da var olan topluluklara katılarak fikirlerini paylaşabilmektedir. Web 2.0’ın en önemli özelliği kullanıcıların ortaklaşa ve paylaşarak içerik geliştirebilmesini, birbiriyle işbirliği yapabilmesini desteklemesidir. Özellikle sosyal ağların ortaya çıkması ile birlikte bireyler benzer ilgi alanlarına ve düşüncelere sahip diğer kişilerle topluluklar oluşturarak fikirlerini daha geniş kitlelere duyurabilme olanağına kavuşmuştur. Web 2.0 teknolojilerine ve felsefesine dayanan sosyal ağlar, içeriğin kullanıcılar tarafından inşa edildiği, yönetildiği, paylaşıldığı internet tabanlı uygulamalardır. Kullanıcılar sosyal ağlar ile düşüncelerini, beğenilerini ya da eleştirilerini rahatlıkla dile getirebilecek demokratik bir mecraya kavuşmuştur.

Seçenekler kronolojik sıra ile sunulmuş bir tarihçe özetidir. İlk olarak J.C.R. Licklider tarafından Galaktik Ağ kavramı tartışmaya açılmış, 1965 yılında MIT’te araştırmacı olarak görev yapan Lawrence Roberts ile Thomas Merrill bilgisayarların ilk kez birbirleri ile iletişim kurmasını sağlamıştır. 1966 yılında Lawrence Roberts’ın DARPA’da çalışmaya başlayarak ilk internet ağı olan ARPANET adlı proje önerisini gerçekleştirmesi söz konusudur. ARPANET çerçevesinde ilk bağlantının gerçekleştirilmesi 1969 yılına ait bir gelişmedir. 1972 yılında ise Ray Tomlinson’ın çalışmaları ile e-posta teknolojisi ARPANET içerisinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda seçenekler arasında da en sonda yer alan e-posta teknolojisinin ARPANET içerisinde kullanılmaya başlanması günümüze en yakın olaydır.

TCP/IP (Transmission Control Protocol), internet protokol takımı, bilgi­sayarlar ve ağ cihazları arasında iletişimi sağlamak amacıyla standart olarak kabul edilmiş kurallar dizisidir. Bu kurallar di­zisi temel olarak verinin ağ üzerinden ne şekilde paketleneceğini ve iletilen veride hata olup olmadığının nasıl denetlenece­ğini belirlemektedir. ARPANET, DARPA’da çalışan Lawrence Roberts’in ilk internet ağı projesinin ismidir. Galaktik Ağ, J.C.R Licklider’ın Massachusetts Institute of Tecnology’de (MIT) tartışmaya açtığı internete ilişkin ilk temel kavramlardan biridir. Bağlantılı Ağlar ise “Interconnected Networks” kelimelerinin kısaltılması olan internet terimi için üretilmiş olup 1985 yılında ilk defa Vint Cerf ve Bob Kahn tarafından kullanılmıştır.

ARPANET kapalı bir sistem olduğu için herkesin kullanımına açılamıyordu. Bazı düzenlemeler ve geliştirmeler yapılsa da 1993 yılına kadar herkese açık bir sistem haline getirilemedi. 1989 yılında İngiliz mühendis Tim Berners Lee tarafından Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi CERN laboratuvarlarında HTML işaretleme dili geliştirildi. Aynı zamanda HTML işaretleme dilinin, http metin işaretleme dilinin ve ilk web tarayıcı yazılımının geliştirilmesinde rol oynadı. Diğer seçeneklerde de de internetin doğuşu ve tarihsel gelişimi ile ilgili diğer kritik isimler yer almaktadır. J.C.R Licklider Galaktik Ağ kavramı ile, Lawrence Roberts ve Thomas Merrill bilgisayarların ilk kez birbirleri ile iletişim kurmalarını sağlamaları ile, Ray Tomlinson ise e-posta teknolojisinin ARPANET içerisinde kullanılması ile anılmaktadır.

Viral yayılım, bir hastalığın ağızdan ağıza yayılımına benzer şekilde bir mesajın sosyal ağlarda küçük gruplardan geniş kitlelere kontrolsüz biçimde yayılımını ifade etmektedir.

Sosyal ağlar geleneksel medyadan farklı özelliklere ve iletişim olanaklarına sahiptir. Geleneksel medyada farklı altyapı, cihaz ya da lisanslamalara gereksinim duyulurken sosyal ağlar daha masrafsız, erişilebilir, güncel ve özgür bir ortam sunar. Seçeneklerde sosyal ağların geleneksel medyadan ayrılan yanları vurgulanmaktadır. Lisanslı kısmı ayrı bir başlıkta incelenmelidir.

Seçeneklerde sosyal medya bağımlılığına ilişkin göstergeler paylaşılmaktadır. Sosyal ağda içerik oluşturma, yayınlama ve var olan içeriklerle ilişkili yorum yapma bağlamında ise etik kurallar çerçevesinde tüm bireyler özgürdür. Bu bağlamda özgürlük sosyal ağların temel özelliklerinden biri olup diğer seçeneklerdeki gibi problemli bir davranış değildir.

Tüm seçeneklerde sosyal ağlarda yayıncılığa ilişkin başlıklar paylaşılmaktadır. Kitlesel açık çevrim içi dersler ise ağırlıklı olarak sosyal ağlarda öğrenme ile ilgili bir terime işaret etmektedir. Öte yandan tüm seçeneklerin de eğitsel amaçlarla kullanılabileceği unutulmamalıdır.

Seçeneklerde yaşamboyu öğrenmenin etkin, esnek ve ekonomik yönlerinin yanı sıra genel özelliklerine de yer verilmektedir. Etkin ifadesi, bireyin zamanını daha verimli kullanarak çalışma yaşamına ara vermeden, kendi ders çalışma alışkanlıklarına uygun olan içeriğe ağırlık vermesi için kullanılmaktadır.

Seçeneklerde bazı mobil işletim sistemleri verilmiştir. Cep bilgisayarları, tablet bilgisayarlar, akıllı cep telefonları gibi mobil iletişim aygıtlarını yönetmek için üretilen işletim sistemleri mobil işletim sistemleri olarak adlandırılır. 3G/4G ise mobil cihazlar üzerinden internete bağlanabilmeye olanak sağlayan teknolojidir.

Mobil aygıtların çevrim içi iletişim kurabilmesi amacıyla çeşitli iletişim ve bağlantı teknolojileri kullanılmaktadır. Seçeneklerde bu teknolojiler verilmektedir. Android ise açık kaynak kodlu ve esnek mimarili bir mobil işletim sistemidir.

Birbirine bağlı akıllı cihazların oluşturduğu ağa nesnelerin interneti adı verilmektedir.

GPS uygulamaları ABD Savunma Bakanlığı tarafından geliştirilmiş uydu bazlı konum ya da yer belirleme sistemidir.

GPS kullanılarak bulunulan noktadan varış noktasına görsel ve işitsel yönlendirmelerle ulaşılmasını sağlayan sistemler ise Navigasyon Sistemi olarak isimlendirilmektedir.

Kablosuz yerel alan ağı (WLAN – Wireless Local Area Network) teknolojisi, kablolu iletişime alternatif olarak ortaya çıkmıştır. Radyo frekansı teknolojisini kullanarak verilerin belirli bir frekans kanalında iletildiği, bilgi alışverişi yapmayı sağlayan, karasal, esnek bir iletişim yöntemidir.

Son olarak WI-FI, kablosuz internet bağlantı teknolojisidir.

Erişilebilir: Sosyal ağ uygulamaları her zaman her yerden erişilebilir şekilde tasarlanmıştır. Bu platformlar masaüstü bilgisayarlardan erişilebildiği gibi mobil uygulamalar aracılığıyla akıllı telefon, tablet gibi mobil cihazlardan da kolaylıkla takip edilmektedir.

Sosyal medya bağımlıları, gerek dahil oldukları ağdaki gelişmeleri gerekse diğer bireylerin paylaşımlarını anlık takip edebilmek için çok kısa aralıklarla sosyal medya hesaplarını kontrol etmektedir. Öyle ki bu kişileri sizinle konuştuğu sırada akıllı telefonuyla sosyal ağlarda paylaşım yaparken görebilirsiniz. Aşağıda sıraladığımız belirtilerden bir ya da birkaçına sahip kişiler sosyal medya bağımlısı olarak ifade edilmektedir.

Sosyal ağlar hayatımızı kolaylaştıracak fırsatlar ve olanaklar sunuyor olsa da her alanda olduğu gibi bağımlılık hâline dönüştürmeden, aşırı ve gereksiz kullanımından kaçınılmalıdır.

Sosyal medya okuryazarlığı genel olarak sosyal medyayı kullanabilmek için ihtiyaç duyulan yeterlilikleri ifade etmektedir. Kişilerin bu ortamlarda mesaj oluşturabilmesi, var olan içerikleri daha iyi anlaması, değerlendirmesi, analiz etmesi ve doğru iletişimi kurabilmesi için bilgi ve deneyime sahip olması gerekir. Değişen rollerle birlikte aktif konuma gelen bireylerin ortamda mesaj oluşturma, var olan mesajlara katkıda bulunma, yorum yapma süreçlerinde temel düzeyde de olsa teknik bilgi ve beceriye sahip olma zorunluluğu doğmuştur.

21. yüzyıl yaşam becerileri şöyle ifade edilmektedir;

• eleştirel düşünme ve problem çözme,

• iş birliği ve liderlik,

• esneklik,

• inisiyatif kullanabilme ve girişimci olma,

• etkili iletişim becerilerine sahip olma,

• bilgiye erişim ve analiz becerilerine sahip olma,

• meraklı ve yaratıcı olma

Taşınabilirlik açısından kullanıcılara en üst düzeyde hizmet sunan cihazlar genel itibarıyla mobil iletişim aygıtları olarak isimlendirilmektedir.

Bireyler günlük yaşamda paylaşmaktan çekindikleri kişisel bilgilerini sosyal ağlarda rahatlıkla paylaşabilmektedir. Bu ortamlarda paylaşılan kişisel bilgiler, gizlilik ve güvenlik konusunda bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Kişiler bilgilerini paylaşırken dikkatli olmalı, ortamın sunduğu gizlilik ve erişim politikalarını titizlikle incelemelidir. Sosyal ağların yeterince dikkatli kullanılmaması sonucunda ciddi tehdit ve tehlikelerle karşılaşılabileceği unutulmamalıdır. Sosyal ağlarda güvenliği tehdit eden durumları şöyle özetleyebiliriz;