BİLİŞİM SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 7

Kişiler, kurumlar, işletmeler ve devletler için en önemli kaynaklardan biri bilgidir. Bilgi ge­nellikle, durum bilgisi ve yöntem bilgisi olarak iki başlıkta ele alınmaktadır. İşletmede fiilen kaç işçinin çalış­tığı, nakit olarak şu anda ne kadar para olduğu, kullanılan kredi miktarı, yatırımın geldiği seviye, durum bilgisidir. Kısacası zaman eksenindeki bir anda sistemin içinde olduğu durumu temsil eden bilgidir. Yöntem bilgisi ise bir faaliyetin nasıl ger­çekleştirileceğine dair yöntemi, prosedürü göste­ren bilgidir. Örneğin işçiler arasında işe gelmeyen varsa eksiğin nasıl giderileceği, ucuz kredinin nasıl bulunacağı, iyi bir yatırım planlamasının nasıl ya­pılması gerektiği birer yöntem bilgisidir. Sonuç olarak durum bilgisi bir karar vermeden önce sistemin hangi durumda olduğunu bilmek açısından önemli görülürken, yöntem bilgisi ise karşılaşılan özel bir durumda nasıl davranılması gerektiğini bilmek açısından önemlidir. Buna göre doğru yanıt E seçeneğinde yer almaktadır.

Sorunun doğru yanıtı C seçeneğinde yer almaktadır. Bilişim çağının  önemli üç kavramı veri, enformasyon ve bilgi olarak adlandırılmaktadır. Veri (data), genellikle ölçme, sayma, gözlem gibi yollarla elde edilmiş, henüz işlenmemiş, ham halde bulunan ve çoğunlukla sayısal değerlerdir. Verinin gruplandırılarak, süzülerek ve belki belli bir biçime getirilerek dijital ortama taşınmasıyla elde edilen göstergelere (özet bilgiye) enformasyon (information) denir. Buna durum bilgisi de denmektedir. Bilgi (knowledge) ise veriden ve enformasyondan yararlanılarak, bunların işlenmesiyle elde edilen faydalı sonuçtur. Madde kökünde yer alan örnekte mağazadan alınan ürünlere ilişkin bir sayısal verilere dayalı bir kayıt alma süreci söz konusudur. Bu yönüyle ürünün cinsi, tutarına ilişkin sayısal bir veri tabanı oluşturulmaktadır.

Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir. Bilginin faydalı ve değerli olabilmesi için bazı önemli karakteristiklere sahip olması gerekmektedir. Bunlar; bilginin doğruluğu ve doğrulanabilirliği, za­manlılığı,  güncelliği ve ilgililiği ile sade ve ekonomik olması olarak sıralanmaktadır. Madde kökünde anlaşma yapmak üzere elde edilen verinin önceki haftanın verilerine dayalı olarak hesaplanmasından söz edilmektedir. Bu tür piyasalardaki anlık ve hızlı değişimler dikkate alındığında verinin önceki haftanın değerlerine göre hesaplanmaması kıymetli bir bilgi olmayacaktır.

Sistem, bir amacı gerçekleştirmek üzere bir ara­ya gelmiş farklı özelliklerdeki bileşenlerden oluşan yapı olarak tanımlanır. Her sistemin başarısı bileşenler ve bileşenlerin özelliklerinin iyi belirlenmiş olmasını gerektirir. Bu nedenle sistemi kuracak kişinin öncelikle sistemin amacını belirlemesi ve bu bileşenleri bu amaca uygun olacak özelliklerde seçmesi gerekir. Dolayısıyla bir sistemde, bileşen ve bileşen özellikleri arasındaki ilişki oldukça önemlidir. Madde kökünde kent içi ulaşım bir sistem olarak verilmiş ve hangi seçeneğin bu sistemin bileşen özellikleri arasında yer almadığının yanıtlanması istenmiştir. Kent içi ulaşım sistemin bileşen özellikleri B, C, D ve E seçeneklerinde verilmiştir. A seçeneğinde yer alan ise bileşendir. Buna göre göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Sistem, bir amacı gerçekleştirmek üzere bir ara­ya gelmiş farklı özelliklerdeki bileşenlerden oluşan yapı olarak tanımlanır ve belli bir sınır içinde çalışır. Sınır, fiziki olabileceği gibi kavramsal da olabilir. Örneğin bir üni­versite kampüsünün sınırı, binaları şehrin diğer kısımlarından ayıran duvarlarıdır ve bu fiziksel bir sınırdır. Öte yandan vergi sistemi kavramsal bir yapıdır ve sını­rı da kavramsaldır. Vergi ile ilgili olarak tanımlanan işlemlerle, bu kapsamın dışında kalan işlemler arasında yer alan hayali bölge sınır kabul edilir. Sistem sınırının dışına sistemin çevresi de­nir. Sistem çevresinde sistemin etkileyemediği ama dav­ranışlarıyla sistemi doğrudan etkileyen kişiler (müşteri­ler, rakipler), kurumlar (devlet, diğer işletmeler), olaylar (hava koşulları, ekonomik durum) vb. etkenler bulunur. Buna göre doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Sorunun doğru yanıtı A seçeneğinde verilmiştir. Sistemler farklı ölçütlere göre sınıflandırılmaktadır. Örneğin bir sistem davranışı açısından determi­nistik veya probabilistik olarak isimlendirilebilir. Davranışı çevresel koşullardan etkilenmeyen sistemlere deterministik sistem denir. Çevresel değişikliklere göre pozisyon alan sistem­lere ise probabilistik sistem denmektedir. Sistemler statik ve dinamik sistemler olarak da isimlendirilir. Kendisi veya bileşenleri hareketsiz olan sistem statik iken, çevresel değişikliklerden etkilenen, hareketli sistemler dinamik sistem olarak tanımlanır. Bir diğer sınıflandırmada ise sistemler açık ve kapalı olarak değerlendirilir. Kapalı sistem çevresiyle hiç ilişkisi olmayan sistem olarak tanımlanırken, açık sistemlerde, çevre ile sistem arasında malzeme, bilgi, enerji vb. değişimler, etkileşimler söz konusudur. Süreçleri itibariyle işlemlerin basitliği veya karmaşıklığını gösteren sistemler ise basit ve karmaşık sistemler olarak gruplandırılmaktadır.

Sorunun doğru yanıtı D seçeneğinde yer alan sibernetiktir. Türkçede güdümbilim diye isimlendirilen sibernetik, canlı veya cansız tüm sistemlerin kendi kendisini denetlemesi ve yönetmesiyle ilgilenen bilim dalıdır.

Doğru yanıt C seçeneğinde yer almaktadır. Karar verme zorlu bir süreçtir ve bu süreci ta­nımlamak için karar verme süreci ile karar verme seviyelerini incelemek gerekir. Yapısal kararlar, ya­pısal olmayan kararlar ve yarı yapısal kararlar olmak üzere üç tür karar verme süreci, bunun yanı sıra stratejik, taktik ve operasyonel olmak üzere üç tür karar verme seviyesi bulunmaktadır. Soru karar verme süreciyle ilgilidir. Eldeki ürün stoklarına bakılarak malzeme siparişi verilmesi ya­pısal bir karardır. Bu tür kararlar herhangi bir sezgi ve deneyim gerektirmeyen kararlardır.

Karar verme hem karar verme süreci hem de karar verme seviyeleri açısından ele alınmaktadır. Yapısal kararlar, ya­pısal olmayan kararlar ve yarı yapısal kararlar olmak üzere üç tür karar verme süreci, bunun yanı sıra stratejik, taktik ve operasyonel olmak üzere üç tür karar verme seviyesi bulunmaktadır. Madde kökünde, örneğe dayalı olarak karar verme seviyesi sorulmaktadır.  Stratejik karar verme seviyesi üst yönetim tarafından verilen kararları ifade eder ve uzak geleceği etkiler. Taktik karar verme seviyesi, orta düzey yöneticilerin görevi kapsamındadır. Sistemin orta vadeli durumunu etkiler. Operasyonel karar verme seviyesi ise alt düzey yöneticilerin verdiği karar türüdür ve yakın geleceğe dair kararlardır. Örneğin bir işletme için başka bir işletme ile birleşme kararı hem stratejik hem de yapısal olmayan bir karar iken muhasebe işlemleri hem yapısal hem de operasyonel karar sınıfına girer. Buna göre doğru yanıt E seçeneğinde yer alan operasyonel karar verme seviyesidir.

Sorunun doğru yanıtı B seçeneğinde yer almaktadır. Bilişim sistemleri Kayıt İşleme Sistemi (KİS), Yönetim Bilişim Sistemi (YBS), Karar Destek Sistemi (KDS),  Uzman Sistem (US) ve  Üst Yönetici Destek Sistemi (ÜDS) olmak üzere beş başlık altında incelenmektedir. Her bir sistem kendine özgü özelliklere sahiptir. YBS ve KDS birbirine benzemekle birlikte  YBS ile arasındaki temel ayrım, KDS’nin senar­yolar türetmesi ve her bir senaryo için ayrı bir de­ğerlendirme yaparak sonuçları sunmasıdır.

Veri (data), genellikle ölçme, sayma, gözlem gibi yollarla elde edilmiş, henüz işlenmemiş, ham halde bulunan ve çoğunlukla sayısal değerlerdir.

Veri (data), genellikle ölçme, sayma, gözlem gibi yollarla elde edilmiş, henüz işlenmemiş, ham halde bulunan ve çoğunlukla sayısal değerlerdir. Verinin gruplandırılarak, süzülerek ve belki belli bir biçime getirilerek dijital ortama taşınmasıyla elde edilen göstergelere (özet bilgiye) enformasyon (information) denir. Buna durum bilgisi de diyebiliriz.

I, II, III, IV ve V

Sistem, bir amacı gerçekleştirmek üzere bir araya gelmiş farklı özelliklerdeki bileşenlerden oluşan yapıya verilen isimdir. Örneğin bilgisayar bir sistemdir. Çünkü verilerden bilgi türetmek amacıyla bir araya gelen bileşenlerden oluşur.

Sürekli sistem

Deterministik sistem

Bilişim sistemleri

Verinin bilgiye dönüştürülmesinde kullanılacak tekniklerin kodlandığı kısımdır.

5

Zaman