BİLİŞİM SİSTEMLERİ VE LOJİSTİK

Taşıma operasyonlarının genel çerçevesine bakıldığında hangi taşıma türünün kullanılacağı, hangi taşıma araçları ve kapları ile taşımanın yapılacağından başlayarak seçilecek güzergâh vb. çok sayıda değişken karar alma süreçlerini biçimlendirebilmektedir. Aynı zamanda her bir faktör bir diğeri ile de ilişkili olabilmektedir. Bu ilişkilerin sadece insan faktörüne dayalı olarak değerlendirilebilmesi ve taşıma operasyonlarının olabilecek en yüksek verimlilikle gerçekleştirilebilmesi bu koşullarda rasyonel görünmemektedir.

Taşıma operasyonlarının en yüksek faydayı yaratması ve en düşük maliyetle gerçekleştirilebilmesi için dikkate alınması gereken en önemli kavram optimizasyon yaklaşımıdır. Taşımacılık yönetiminde optimizasyon taşıma unsurlarının ve maliyet yaratacak faktörlerin minimum kullanımı ile birlikte en yüksek faydanın sağlanmasına yönelik uygulamalardır. Bu konuda en etkin çözüm yaratabilecek uygulamaların başında teknolojik unsurlar ile entegre bir şekilde işletilen taşımacılık bilişim sistemleri yer almaktadır. 

Belirtilen tüm unsurlar doğrudur. Yanıt E seçeneğidir.

Coğrafi bilgi sistemlerinde kullanılan veri türlerinden birisi olan vektör veriler ile nokta çizgi ya da poligon şekiller mekân üzerinde işgal ettikleri x ve y koordinat değerleri ile gösterilmektedir. Çizgisel şekiller belirli bir düzlemde başlangıç ve bitiş noktaları arasındaki çok sayıda nokta ile belirtilmektedir. Örnek olarak yollar, şebekeler, demiryolları vb. unsurların gösterilmesi bu şekilde söz konusu olmaktadır. Poligon veriler aynı x,y koordinat noktasında başlayan ve sona eren verilerdir. Depolar, tesisler, fabrikalar ve perakendeciler bu şekilde gösterilebilmektedir. A, B, D ve E seçenekleri vektör verilerler ilişkilidir. 

Raster veriler ise hücreler şeklinde gösterilmektedir. Birbiriyle aynı özelliklere sahip verilerin yer aldığı hücreler düzlem üzerinde aynı şekil ve renkler ile gösterilmektedir. Bu hücreler piksel olarak tanımlanmakta, her bir piksel farklı veriler ile kodlanmaktadır. Raster hücresi, raster formatlı bir CBS dahilinde temsil edilebilen en küçük coğrafik bir birim olup, en küçük ‘haritalama birimi’ olarak bilinir. Dolayısıyla C seçeneği raster verilerle ilgili bilgi sunmakta olduğu için, Doğru yanıt C seçeneğidir.

Bahsedilen bütün gereksinimlerin karşılanması ve hedeflere ulaşılabilmesi etkin bir bilişim sisteminin kullanılmasına ve bu sistem üzerinde bütün süreçlerin entegrasyonuna bağlıdır. Yanıt E seçeneğidir.

Taşımacılık ve dağıtım süreçleriyle ilgili en yoğun kullanılan bilişim sistemlerinden birisi Kurumsal Kaynak Planlama temelinde çalışan kısa adı SAP (Systems Analysis and Program Development) olarak bilinen; Sistem Analizi ve Program Geliştirme olarak adlandırılan sistemdir. SAP diğer lojistik faaliyetlerde olduğu gibi taşımacılık faaliyetlerinde de etkin sonuçlar veren sistemlerden birisidir.

SAP SCM veri girişi, planlama ve uygulama süreçlerini de entegre edebilmektedir. Karşılaştırma, analiz ve değerlendirme süreçleri çok sayıda değişkenin tanımlandığı SAP APO üzerinde yürütülmektedir. SAP APO elde bulunan bütün alternati eri kıyaslayarak bunlar arasında en iyi çözümleri yaratacak olan alternatif ya da alternatif kümesini kullanıcılarına önerebilmektedir. SAP APO alt sistemi süreçlerin yönetilmesine ilişkin olarak çok sayıda alt bileşene sahip bir uygulamadır. Bu alt bileşenler şunlardır: Tedarik zinciri kokpiti Talep planlama Tedarik ağı planlama Üretim planlama ve ayrıntılı çizelgeleme Global ATP Ulaştırma planlaması Araç çizelgeleme Ulaştırma yönetimi Depo yönetimi Dış ticaret Yanıt D seçeneğidir.

Bir işletmenin ya da bir tedarik zincirinin gerçekleştirdiği taşıma ve dağıtım süreçlerine ilişkin kullanılan ana veriler dört ana gruba ayrılabilmektedir. Bu veriler taşımacılık ve dağıtım süreçlerinin bütün yönlerini kapsayacak şekilde tanımlanmış olup, gruplar aşağıda belirtilmektedir:

Yanıt D seçeneğidir.

Şebeke tasarımı; tedarik zinciri içerisinde yer alan tedarikçiler, üretim noktaları, depolar, dağıtım merkezleri ve diğer unsurların bulundukları yerler, kapasiteleri ve diğer değişkenler dikkate alınarak, optimizasyon yaklaşımı çerçevesinde kullanılacak taşımacılık türlerinin belirlenmesi ile ilgili süreçlerdir.

Yanıt A seçeneğidir.

Optimum ağ tasarımı; işletmelerin lojistik uygulama ve süreçlerini mümkün olan en yüksek verimlilik ve maliyet yapısı ile optimizasyon yaklaşımı çerçevesinde planlama ve organize etmeye yönelik faaliyetlerin bütünü olarak tanımlanabilmektedir. Optimum ağ tasarımına ilişkin olarak alınacak bir karar diğer tüm süreçlere yönelik kararlara etki etmekte ve bunlar için bir değişken özelliği gösterebilmektedir. Optimum ağ tasarımı esas olarak yöneylem araştırmaları (operational research) olarak tanımlanan uygulamaların bir parçasıdır. Bu uygulamalara ilişkin çok sayıda yazılım kullanılabilmektedir. Yanıt B seçeneğidir.

Optimum dağıtım planlama tedarik zinciri süreçlerinde taşınan materyallerin birden fazla noktaya eş zamanlı sevk edilmesi durumunda dağıtım faaliyetine ilişkin kullanılacak güzergâhlar ve unsurların belirlendiği planlama uygulamalarıdır. Bu tür sistemler optimizasyon yaklaşımı çerçevesinde kullanılan uygulamalardır. Yanıt C seçeneğidir.

Taşımacılık ya da diğer ismiyle nakliye yönetimi sistem ve yazılımları; operasyonel düzeyde taşımacılık çözümleri sağlamaya çalışan uygulamalardır. Bu uygulamalar daha önce bahsedilen sistemlere büyük ölçüde benzemekle birlikte, daha alt düzeyde veri işleme süreçlerine sahiptir. Operasyonlar sistematik değil ve planlama her bir operasyon için tekrardan yapılıyorsa bu operasyonlar dağıtım değil taşıma (nakliye) olarak adlandırılır. Yanıt D seçeneğidir.

Aşağıdaki yaklaşımlar tüm lojistik süreçlerde optimizasyonun mümkün hâle gelebilmesine olanak sağlamaktadır:
• Var olan taşımacılık ve dağıtım kaynaklarının en etkin bir biçimde kullanılması
• Mümkün olduğunca boş taşımanın yapılmaması, araçlarda boşlukların söz konusu olmaması

• Hizmet sağlayıcılar ile daha ekonomik ve açık hükümler ihtiva eden sözleşmeler yapılması
• Tedarik, insan gücü ve diğer maliyet yaratacak faktörlerin optimize edilmesi
• Hizmet süresi ve hizmet düzeyinin gereksinimler çerçevesinde planlanması
• Lojistik akış hızının olabildiğince artırılması

1987 yılında kullanıcıların hizmetine sunulan SAP R/2 yazılımı taşımacılık alanında çözümler ortaya koyan ilk sistem olmuştur.

Talep planlama: Talep planlama SAP sistemi içerisinde doğru tahminlerin yapılabilmesi için kullanılan istatistiksel tahmin teknikleri ve talep planlama özelliklerinin bulunduğu araç kutusudur.

Tedarik zinciri kokpiti: SAP sistemi çerçevesinde tedarik zincirinin modellenmesi, süreçlerin yönetilmesi ve kontrol/izleme süreçleri için kullanılan grafiksel nitelikte bir paneldir.

Tedarik Zinciri Aktörlerine İlişkin Ana Veriler: İşletme dışında sürece katılan dışsal aktörler ve partnerlere ilişkin verilerdir. Bu aktörler arasında taşıma işletmeleri, lojistik hizmet sağlayıcılar, faturaların tarafları, gümrük süreçlerine katılan unsurlar ve diğer taraflardan oluşmaktadır.

Şebeke tasarımı; tedarik zinciri içerisinde yer alan tedarikçiler,
üretim noktaları, depolar, dağıtım merkezleri ve diğer unsurların bulundukları yerler, kapasiteleri ve diğer değişkenler dikkate alınarak, optimizasyon yaklaşımı çerçevesinde kullanılacak taşımacılık türlerinin belirlenmesi ile ilgili süreçlerdir.

SAP TM temel süreçlerine bakıldığı zaman, bunlar arasında sipariş yönetimi, taşımacılık planlama ve optimizasyon, taşıma yürütme ve izleme, taşıma maliyet yönetimi gibi süreçler sayılabilmektedir.

Optimum dağıtım planlama, tedarik zinciri süreçlerinde taşınan materyallerin birden fazla noktaya eş zamanlı sevk edilmesi durumunda dağıtım faaliyetine ilişkin kullanılacak güzergâhlar ve unsurların belirlendiği planlama uygulamalarıdır.

Taşıma (Nakliye) Yönetimi Taşımacılık ya da diğer ismiyle nakliye yönetimi sistem ve yazılımları;

Operasyonel düzeyde taşımacılık çözümleri sağlamaya çalışan uygulamalardır. Bu uygulamalar daha önce bahsedilen sistemlere büyük ölçüde benzemekle birlikte, daha alt düzeyde veri işleme süreçlerine sahiptir. Tedarik zinciri ve lojistik süreçlerin bütününe odaklanmadığı, doğrudan taşımacılık süreçlerine odaklandığı için sistem oldukça basit ve karmaşık olmayan bir düzlemde çözümlemeler getirmektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde bir taşımacılık sürecine ilişkin süreçte yer alan tüm bilgiler sisteme veri olarak girilmektedir. Bu kapsamda taşınan yükün fiziksel ve yapısal özellikleri, taşıma araç ve kaplarına ilişkin bilgiler, güzergâh ve diğer taşımacılıkla ilgili
bilgiler sistemin kaynak verilerini oluşturmaktadır.

Yük/Araç Planlama:
Yük/araç planlama uygulamaları taşınacak yüklerin taşıma araçları ile konteynerlerin içerisine en optimum şekilde nasıl yerleştirilebileceğine yönelik çözümler belirlemektedir. Sistem taşınacak yüklerin ölçü ve boyutlarının yanı sıra, ağırlıklarının sistemde tanımlanması, ek olarak kullanılacak taşıma araç ve unsurlarının kapasitelerinin veri olarak sisteme girilmesi şeklinde çalışmaktadır. Hacimsel olarak mevcut bir mekân içerisine en yüksek miktarda yükün optimum koşullarla yüklenebilmesini modellemektedir. Ek olarak birlikte yüklenebilme koşulları da ürünler için sisteme veri olarak girilebilmektedir. Dolayısıyla birlikte taşınamayacak yükler sistemde tanımlanarak araçlara beraber yüklenmeleri engellenmektedir. Bunun yanı sıra çözümlemeler ekranda üç boyutlu olarak kullanıcılara gösterilebilmektedir. Farklı şekil ve özelliklerde olan yükler sistemde farklı renk ve biçimlerde gösterilebilmektedir. Taşınan yükler birden fazla lokasyona uğranarak dağıtılacaksa bu noktalara uğrama sırası da sistemde veri olarak kullanılmakta ve yükleme bu uğrama sırası dikkate alınarak planlanabilmektedir. Yük/araç planlama yazılımları sisteme girilen verileri analiz ederek en optimum sonuçları belirlemektedir. Sistem bunu yaparken, sisteme girilmiş öncelik değerlerini dikkate almakta ve bunları değerlendirerek en iyi çözümleri kullanıcılara arz etmektedir. Buna ek olarak sistem kullanıcıların revizyonlarına açık olup, oldukça esnek bir yapı ortaya koymaktadır. Uygulamalar sadece konteyner veya taşıma kapları değil, palet ya da paketler ile ilgili çözümler de getirebilmektedir. Bu kapsamda sisteme girilen ölçü ve boyutlar dikkate alınarak, bir palet veya pakete ne miktarda yük konulacağı modellenebilmektedir.