Lojistik Bilişim Sistemlerinde Güncel Konular

Bulut bilişim; kullanıcı ve iş dünyası düzeyinde bilişim teknolojisi ürün, hizmet ve çözümlerinin İnternet üzerinden gerçek zamanlı alındığı ve kullanıldığı hizmet anlamına olarak tanımlanmaktadır.

Bulut bilişim mimarisi üç ana unsurdan oluşur:

1. Müşteriler
2. Veri merkezi
3. Dağınık sunucular

Bulut bilişim mimarisinde müşteri kavramı son kullanıcı cihazlarını tanımlamaktadır. Bunlar bulutla bağlantı kurabilen masaüstü, dizüstü veya tablet bilgisayar olabileceği gibi mobil telefonlar ve kişisel cep bilgisayarları da olabilmektedir.

Veri merkezleri, hizmet olarak alınan uygulamaların sunucularının bulunduğu alanlardır. Bu alan, hizmet alınan yerin kendi bünyesinde sahip olduğu sunucularla dolu büyük bir oda olabileceği gibi dünyanın bir diğer ucunda İnternet aracılığı ile ulaşılabilecek farklı bir yerde de olabilir.

Dağınık sunucular, dağınık yerde bulunan sunucuların birbirleriyle İnternet
bağlantısı yolu ile iletişim kurdukları çoklu bilgisayar sistemleridir. Bu bilgisayarlar aynı amacı gerçekleştirmek üzere etkileşime geçmektedirler. Sunucuların tamamı genellikle aynı alan içinde muhafaza edilmemekte, sıklıkla coğrafi olarak farklı bölgelerde yer almaktadırlar. Böylece hizmet sağlayıcı sunduğu seçenek ve güvenlik opsiyonlarında daha fazla esneklik sağlamaktadır.

1. Yazılım hizmeti (SaaS)
2. Platform hizmeti (PaaS)
3. Altyapı hizmeti (IaaS)

Yazılım hizmet modelinde kullanıcı, hizmet sağlayıcının altyapısı üzerinde çalışan uygulamaları kullanmaktadır. Bu uygulamalara, bir web tarayıcı ve program arayüzü gibi ince bir istemci arayüzü yoluyla, çeşitli kullanıcı cihazlarından erişilebilmektedir.

Bu modelde edinilen bir hizmet, İnternet üzerinde bulundukça herhangi bir veri merkezinde konumlandırılabilir. Google, Microsoft, Yahoo gibi şirketler e-posta, takvim, harita gibi hizmetleri sahip oldukları bu veri merkezlerinden sağlamaktadırlar.

Yazılım hizmeti iyi değerlendirilmesi halinde şirketin daha geniş alanlarda pazara yayılabilecek olması ve kullanım kolaylığı ciddi fırsatlar sunarken güvenlik riski şirketlerin bu hizmet modelini tercih etmede karşılarına çıkan en ciddi tehdit olmaktadır.

Bu hizmet modelinde kullanıcıya, hizmet sağlayıcı tarafından desteklenen ve uygun programlama dilleri, hizmetleri ve araçları kullanarak kendi geliştirebileceği uygulamaları çalıştırabileceği bir platform sunulmaktadır.

Platform hizmet modelinde kullanıcılara takım çalışması, web uygulamaları ve düzenlemeleri, veri tabanı entegrasyonu, güvenlik, depolama gibi hizmetlerin yanı sıra yeni uygulamaların geliştirilmesi, uygulama dizaynı, kontrolleri, dağıtımları ve yer edindirme gibi iş akışı imkânları da sunulmaktadır. Bu hizmetler web üzerinde entegre çözümler olarak tedarik edilmektedir.

Altyapı hizmet modelinde kullanıcı, işletim sistemleri ve uygulamaları içeren yazılımları kurup çalıştırabileceği işlemci, depolama, iletişim ağları ve diğer başlıca bilişim kaynaklarına sahip olmaktadır.

Altyapı hizmetinin kullanıcılara sunduğu en büyük artı değer ise şirketin bilgi teknolojisi altyapısı kurma maliyetinden ve bunun için harcayacağı çaba ve zamandan tasarruf edecek olmasıdır.

Bu hizmet modelinin zayıf yanları karmaşıklık ve uyum sorunudur.

1. Genel bulut
2. Özel bulut
3. Topluluk bulutu
4. Karma bulut

Genel bulut modelinde, bulut altyapısı tüm kamunun kullanımına sunulmaktadır. Ticari, akademik, kamu kurumları veya bunların bazı kombinasyonları tarafından sahiplenilebilmekte, yönetilebilmekte ve işletilebilmektedir. Tüm kamu kurumları tarafından ulaşılabilen bu modelde ücretlendirme sistemi kullandığın kadar öde modelindedir. Bu modelin ilk ve en çok kullanılan örneği Amazon Web Hizmetleri’dir (Amazon Web Services).

Bulut altyapısı, çoklu kullanıcıları da içeren tek bir kuruma özel kullanım için yapılandırılmaktadır. Bu altyapı kurum, üçüncü bir taraf veya bunların bazı kombinasyonları tarafından sahiplenilebilmekte, yönetilebilmekte veya dışında yer alabilmektedir. Hizmet talep eden taraf uygulamaları üzerinde yüksek seviyede güvenliğe ve kontrole ihtiyaç duyduğunda bu tip dağıtım modeli en fazla tercih edilen model olmaktadır. Özel bulut üzerinde yer alan hizmetler, diğer modellere kıyasla daha maliyetlidir çünkü bu hizmetlerin satın alınması, kurulması ve yönetilmesi gerekmektedir.

Bulut altyapısı, aynı ilgi alanlarını paylaşan (amaç, güvenlik gereksinimleri, politika ve görüş birliği gibi) kurumların özel kullanımına sunulmaktadır. Topluluktaki bir veya daha fazla organizasyon, üçüncü bir taraf veya bunların bazı kombinasyonları tarafından sahiplenilebilir, yönetilebilir ve işletilebilir. Bu modelde altyapı kurum içinde veya kurum dışında bulunabilmektedir.

Birden fazla kurumun ortak kullanımının getirdiği bir risk olarak, ihtiyaçların değiştiği veya çeşitlendiği durumlarda her kurumun aynı duruma ayak uyduramaması topluluk bulutunun dezavantajı sayılabilir.

Karma bulut altyapısı, iki veya daha fazla bulut altyapısının (özel, topluluk
veya genel) birleşmesinden meydana gelir. Karma bulut modelinde, alınan hizmetleri farklı hizmet sağlayıcıları sunmaktadır.

Karma bulut modelinin dezavantajı; alınan hizmetlerin farklı hizmet sağlayıcıları sunmasından dolayı, hizmet alan taraf çeşitli güvenlik platformlarını birlikte yönetmek zorunda kalmasıdır.

1. Talebe bağlı hizmet
2. Geniş ağ erişimi
3. Kaynak havuzu
4. Hız ve esneklik
5. Ölçeklenebilirlik

• Maliyette tasarruf
• Esneklik
• Ölçeklenebilirlik
• Karmaşıklığın azaltılması

Esneklik, işletmenin plansız ve öngörülemeyen değişimlere cevap verme kapasitesidir.

Ölçeklenebilirlik, işletmenin zamanla ihtiyaç duyabileceği kapasitenin önceden planlanma düzeyidir.

1. Hizmet sağlayıcıya bağımlılık
2. Veri güvenliği ve gizliliği
3. Performans
4. Hizmet kalitesinin öngörülemezliği
5. Verilerin konumunun bilinmemesi

• Hizmet alıcıya ait verilerin gizliliğinin korunamaması,
• Hizmet alıcıların paylaşarak kullandıkları bellek alanı vb. kaynakları birbirinden ayıran mekanizmaların saldırıya uğraması
• Hizmet alıcıların İnternet üzerinden kullanımına imkân verilen kaynak yönetim arayüzlerinin güvenlik açıkları oluşturması,
• Verilerin hizmet sağlayıcı tarafın hatası veya ihmali sonucunda silinmesi veya değiştirilmesi
• Hizmet sağlayıcı bünyesinde sistemlere ve verilere zarar vermeyi amaçlayan kötü niyetli personelin bulunması.

1. İşletmenin mevcut bilişim teknolojisi altyapısının incelenmesi
2. Bilişim hizmetlerinin bulut bilişimle gerçekleşmesine karar verilmesi
3. Bulut bilişime geçişin sağlanması

1. Altyapı katmanı
2. Uygulama katmanı
3. Hizmet katmanı

Soğuk zincir, dondurma ve dondurulmuş gıda maddelerinin üretiminden tüketimine kadar her aşamada kendi özelliklerini koruyabilmesi için uygulanması zorunlu muhafaza, taşıma ve bunun gibi işlemlerin tamamıdır.

1. Özel bulut
2. Kamu bulutu

1. Bulut hizmeti
2. Kullanıcılar
3. Kullanıcı etkileşimi

1. Müşteriler
2. Soğuk zincir lojistiği gerçekleştiren firma
3. Bulut bilişim hizmet sağlayıcılar

Web 2.0; işletme süreçlerinde ve sosyal süreçlerde katılımcı olan kullanıcıların açık-kaynaklı, etkileşimli ve kullanıcı tarafından kontrol edilen çevrimiçi uygulamalarla tecrübe, bilgi ve pazardaki güçlerini geliştiren platformdur.

1. Uygulama türleri
2. Sosyal etkiler
3. Kullanılan teknolojiler

• Bloglar
• Sosyal ağlar
• İçerik toplulukları
• Forumlar
• İçerik bütünleştiriciler

• Güçlendirme
• Katılım
• Açıklık
• Ağ oluşturma
• İletişim
• Topluluk
• Demokratikleşme
• Kullanıcı kontrolü

Web 2.0 uygulamalarının en önemli özelliği açık kaynak kodlu olmaları, bir diğer ifadeyle, ortak akıl geliştirme ve sürekli iyileştirmenin sağlanmasıdır.

• RSS: Rich Site Summary (Zengin Site İçeriği) çevrimiçi içeriğin kişiselleştirilmesinde kullanılan bir yöntemdir.
• Wiki: Ortak yayın yapmayı sağlayan uygulamalardır.
• Widget (Ekran aracı): Bilginin gösterildiği ve kullanıcıların uygulama ve işletim sistemiyle farklı şekillerde iletişim kurabildiği bir grafik kullanıcı arayüzdür.
• Mashup: Yeni bir hizmet oluşturmak için farkı çevrimiçi kaynaklardan içerikleri birleştiren bir içerik oluşturucudur.
• AJAX: Etkileşimli web uygulamaları oluşturmak için kullanılan bir web geliştirme tekniğidir. AJAX, büyük miktarlarda veri olan web sayfalarında dolaşmayı sağlar.
• RIA (Zengin İnternet Uygulamaları): Geleneksel masaüstü uygulamalarının özelliklerine ve işlevlerine sahip web uygulamalarıdır.

1. Kimlik
2. İletişim
3. Paylaşım
4. Mevcudiyet
5. İlişki
6. Saygınlık
7. Grup

1. Dikkatli seçim
2. Mevcut uygulamaları kullanma veya kendi uygulamasını geliştirme kararı
3. Faaliyetlerin uyumlaştırılması
4. Medya plan entegrasyonu
5. Her kullanıcının erişiminin sağlanması
6. Sosyal medyada aktif olunması
7. Sosyal medyada ilginç olunması
8. Sosyal medyada mütevazı olunması
9. Sosyal medyada profesyonel olunmaması
10. Dürüst olunması

Nesnelerin İnterneti sadece nesneler değil bunun yanında makineler, binalar, araçlar, konteynerler ve depo ekipmanları ile de algılama, hesaplama ve ağ yetenekleri yardımıyla bilgi toplar.

1. Bilgi depolama
2. Bilgi toplama
3. İletişim
4. Bilgi işleme
5. Performans izleme

• Radyo dalgaları 
• Işık dalgaları
• Ses dalgaları 
• Akıllı parçaların yolladığı mesajlar

• Barkod
• Pasif RFID
• Aktif RFID
• Kablosuz sensör ağları

Barkod teknolojisinin en önemli dezavantajı; sadece görüş mesafesindeki ürünlerin tanımlanması, palet veya kutu içindeki parçacıkların tanımlanamamasıdır.

Aktif RFID etiketleri çoğunlukla kutu, palet veya konteyneri kontrol etmekte kullanılır.

Aktif RFID ile kablosuz sensör arasındaki fark, bilgisayarların birbiriyle iletişim kurabilmesidir.

Kablosuz sensör ağlarının dezavantajı, sensörlerin büyük ve pahalı olmasıdır.

1. Basitleştirilmiş yakınlık tetikleyici
2. Otomatik yakınlık tetikleyici
3. Otomatik sensör tetikleme
4. Otomatik ürün güvenliği
5. Basit ve direkt kullanıcı geri bildirimi
6. Yoğun kullanıcı geri bildirimi
7. Düşünce değiştiren geri bildirim

• Gizlilik, kimlik belirleme, güvenlik ve erişim kontrol
• Standardizasyon ve birlikte çalışabilirlik
• Veri miktarı

Büyük veri, geleneksel veri tabanı yazılım araçlarının depolayıp yönetemediği ve analiz edemediği veya bunları yapma kapasitesini aşan büyüklükteki veriyi ve toplumu anlama ve düzenleme biçimimizi değiştiren, bilgiyi analiz etmemizde değişimi temsil eden bilgidir.

1. Veri hacmi (volüme)
2. Veri hızı (velocity)
3. Veri çeşitliliği (variety)

1. Yapılandırılmış veri
2. Yapılandırılmamış veri
3. Yarı yapılandırılmış veri

Yapılandırılmış veri belli bir veri modelini temel alarak kolaylıkla depolanabilen, işlenebilen, işletilebilen, iletilebilen ve veri formatı kesin ve belirli olan veri çeşididir.

Yapılandırılmamış veri geleneksel veritabanlarına uygun olmayan, tanımlanmış tek bir formatı olmayan verilerdir.

Yarı yapılandırılmış veriler yapılandırılmış ile yarı yapılandırılmış veri arasındadır. Yarı yapılandırılmış verilerin bir yapısı vardır ama toplanan tüm veriler aynı yapıda değildir. Veriler bir yapıya sahiptir ama bir bütün olarak aynı yapıda değildir.

• Bit (b)
• Byte (B)
• Kilobyte (KB)
• Megabyte (MB)
• Gigabyte (GB)
• Terabyte (TB)
• Petabyte (PB)
• Exabyte (EB)
• Zettabyte (ZB)
• Yottabyte (YB)

Meta veri ya da üstveri en genel anlamıyla veri hakkındaki veri/bilgi olarak tanımlanmaktadır. Meta veri verilere ait açıklamaları içermektedir.

1. Bilgiden elde edilen faydanın artması
2. Bilginin uygunluğunun geliştirilmesi
3. Cevabın daha hızlı gerçekleşmesinin sağlanması

1. İşletme içindeki mevcut uygulamalarla entegrasyon
2. Güvenlik/Gizlilik
3. İşletme içindeki uygulamalarla ilgili zorluklar

1. Lojistiğin doğasında olan zorluklardan olan teslimat zamanı, kaynak kullanımı ve coğrafi erişim gibi hizmet özelliklerinin optimizasyonu sağlanmaktadır.
2. Ürünlerin teslimatı sürecinde ürünlerin alınması ve ürünlerin teslimatında müşteriyle doğrudan iletişim gerçekleşmektedir.
3. Lojistik çözümler birçok sektörde üretim ve dağıtım süreçlerini entegre etmektedir.
4. Teslimat ağı ve dağıtım ağında oluşan faaliyetlerden büyük miktarda veri birikmektedir.
5. Ülke çapında faaliyet gösteren filolar taşıma rotaları ile ilgili önemli veriler toplamaktadır.