Lojistik Karar Destek Sistemleri

İşletmeler ve tedarik zincirleri yönetsel süreçlerinde birtakım sistemler kullanabilmektedir. Bu sistemler süreçlerin optimizasyonu açısından önemli faydalar yaratabilmektedir.
Bu kapsamda işletmeler içerisinde karar verme süresini hızlandıran ve kararların anlaşılır olmasını sağlayan sistemlere Karar Destek Sistemleri (KDS) (Decision Support SystemsDSS) adı verilmektedir.

Optimizasyon; en iyileme anlamına gelir ve her zaman için hedeflenen sonuç, optimizasyon teknikleri kullanılarak ulaşılan sonuçtur. Bir işin yapılmış olması demek, o işin en iyi şekilde yapıldığı anlamına gelmez. Optimizasyon teknikleri, yapılmış veya yapılmakta olan işin en iyi çözümünü ortaya koymak için kullanılır.

Karar Destek Sistemleri çoğunlukla yarı yapılandırılmış (semi structured) problemlerin çözümünde kullanılmakla birlikte, yapılandırılmış ve yapılandırılmamış problemler için de kullanılabilmektedir.

KDS, birinci amacı karar vericileri karar verme sürecinde bilgiyle desteklemek olan bilgisayar tabanlı bir bilişim sistemi olup, KDS üzerinde çalışılırken, çözümleri için herhangi
bir algoritma ya da prosedür geliştirilemediği için yarı yapılı olarak adlandırılan problemlerle ilgilenilmektedir.

Kuruluş Bazında kullanılan Karar Destek Sistemleri ve Masaüstü, tek kullanıcılı Karar Destek Sistemleri şeklinde iki sınıflandırmaya tabi tutulurlar. 

Bu avantajlar şöyledir:
• Kârlılık daha yüksektir.
• Kârlılık daha kararlıdır; zaman içinde daha az değişiklik gösterir.
• Karara ulaşma süresi daha kısadır.
• Daha fazla alternatif göz önünde bulundurulur.

Karar Destek Sistemi, soruna uygun matematik ve istatistik modellerin kullanımını sağlar. Karar Destek Sistemi, işletmenin her düzeydeki birimlerine ve birim yöneticilerine karar desteği sağlar, onların karar vermede yürek güçlerini arttırır. Karar Destek Sistemi, bir taraftan kapsamlı veritabanları sağlar, diğer taraftan da arzu edilen verilere kolayca ulaşmayı sağlar. Karar Destek Sistemleri, karar alma olgusuna çok geniş açıdan bakarak, yöneticilerin sorunu bir bütün olarak görmelerini sağlar. Karar Destek Sistemi, yöneticiyi karar alma sürecinde devre dışı bırakmaz; tersine en son kararı yöneticinin vermesi yönünde yöneticiye ışık tutar. Karar Destek Sistemleri, karar almaya hız ve güvenilirlik kazandırır.

Karar Destek Sisteminin öğeleri;

• Donanım
• Veritabanı ve model tabanı
• Uzmanlık
• Yazılım
• Arabirim

Karar Destek Sistemi model tabanı, çeşitli matematiksel karar modellerinin ve çeşitli sayısal açılım yöntemlerinin saklandığı dosyalar ve kütüphane bellekleridir.

Kıvamlaştırma (Optimization) Modelleri, Öngörü (Tahmin) Modelleri, Amaç Arama Açılım (Goal Seeking Analysis) Modelleri, Eğer Ne Açılım (What If Analysis) Modelleri, Duyarlık (Sensitivity) Modelleri 

• Maliyetlerin (navlun, depolama, stokta taşıma, vb.) düşürülmesi
• Müşteri hizmet düzeyinin artırılması
• Zamanında teslim oranının en büyüklenmesi (maksimizasyonu)
• Temin (yanıt) süresinin azaltılması
• Toplam stokların en düşük seviyede tutulması
• Bozulma/hasar/kayıp oranının en düşük seviyede tutulması
• Esnekliğin artırılması, seçenek çözüm sayılarının artırılması
• Veri güvenilirliğinin ve hızlı erişim oranının yükseltilmesi(miktar, zaman, yer, vb.), bilgi/evrak eksikliğinin en düşük maliyette tutulması
• Temel yetkinliğe odaklanmanın sağlanması
• Lojistik faaliyetlerin etkinlik (planlara uyma) ve verimlilik (çıktı/girdi) oranlarının artırılması
• Müşteri ilişkilerinin geliştirilmesi, müşteri odaklılığın artırılması
• Riskin ve kazancın adil paylaşımı
• Sabit maliyetlerin değişken maliyet haline dönüştürülmesi
• Lojistik yönetim giderlerinin azaltılması

Yapılandırılmamış sorunlar için çözüm üreten, grup olarak çalışan iş görenlerin karar almasını destekleyen, bilgisayar tabanlı ve etkileşimli yazılımlardır.

Lojistik Ağ Tasarımı, Etkinleştirilmiş ve Senkronize Tedarik Zinciri Yönetimi, Lojistik Bilişim Sistemleri, Akıllı Depo Tasarımı ve Yönetimi, Sürekli Gelişim ve İnovasyon, Tam Zamanında Üretim/Teslimat, Hızlı Yanıt Sistemleri,  Yükleme Optimizasyonu, Çapraz sevkiyat, Rota Optimizasyonu, Dögüsel sefer, Etkin Tüketici Yanıtı, Müşteri İlişkileri Yönetimi, Tedarikçi İlişkileri Yönetimi, Faaliyet Bazlı Maliyetlendirme

Çapraz Sevkiyat: Depo alanında faaliyet gösteren araçların ve yükün depolama işlemi oluşturmadan gruplandırılarak ve aktarma sürecini gerçekleştirerek depo alanından yer kazanma ve sevkiyat performansını artırıcı hızlı işlemleri sağlama çabasıdır. Ürünler çapraz sevkiyat alanında belirli bir süreden (12 veya 24 saat) daha az zaman kalmak durumundadır.

Lojistikte dış kaynak kullanımı ile firmalar, lojistik fonksiyonlarını teknoloji, teknik uzmanlık ve gelişmiş bilişim sistemleri ile alanında uzmanlaşmış dış kaynaklara devrederek rekabetçi avantajın birincil faktörü olan öz yetkinliklerine odaklanma şansına sahip olmaktadırlar. Bu durum, karmaşık lojistik faaliyetler üzerinde firmanın harcadığı mesai ve yatırımı azaltarak, söz konusu faaliyetler için yapılacak sabit yatırımların, madde malzeme satın alım ve/veya takibinin, gerekli bilişim teknolojileri masraf ve uzmanlığının bir dış sağlayıcıya devredilmesine olanak sağlamaktadır. Böylece firmalar, asıl faaliyet alanlarına konsantre olabilmekte ve rekabetçi avantajlarını koruyabilmektedirler.

Üçüncü Parti: Lojistik aracılar; lojistik hizmet üretenler (Freight Forwarder hizmet sağlayıcısı), taşıyıcı, antrepo işletmecisi, vb. bileşenlerden oluşur. 

Bunlar; Stratejik Risk: Kendi lojistik operasyonları ile rekabet avantajı elde eden bir firma, lojistik operasyonlarını üçüncü firmalara yaptırdığı takdirde bu avantajı yitirebilir. Lojistik hizmet sağlayıcı, ilk yatırım maliyetini kapatmak için aynı hizmeti imalatçı firmanın rakibine de sağlayabilir.
Ticari Risk: Lojistik hizmet alan işletmenin imajı kaçınılmaz olarak üçüncü parti firması ile ilişkilendirilir. Üçüncü parti lojistik firmasının profesyonellik ve kalite düzeyi çoğu zaman müşteri firmayla aynı kapsam içerisinde değerlendirilir.
Yönetim Riski: Hizmet kalitesi ve maliyet gibi stratejik faktörler hem müşteri hem de lojistik hizmet sağlayıcı tarafından denetlenebilir şekilde şeffaf olmalıdır.

Yalın lojistik; istenilen servis düzeyinde ve en düşük maliyetle, hammaddenin, süreç içi stokların ve bitmiş ürünlerin fiziki yerleşimlerini ve hareketlerini kontrol etmek için tasarlanan ve yönetilen sistemlerin oluşturulmasında kullanılan gelişmiş bir yetkinliktir.

Bilişim teknolojilerinin kullanılması suretiyle Karar Destek Sistemlerinin kullanılmasının temel özellikleri:
• Kullanıcıya esneklik, uyumluluk ve hızlı cevap sağlarlar.
• Kullanıcıların giriş ve çıkış verilerinin kontrolü ve yönlendirmelerini sağlarlar; istenilen her türlü bilgiyi sağlayabilecek kapasitededirler.
• Bilgisayarı sadece bir araç olarak kullanan karar vericilere yönelik olduklarından
profesyonel programcılara gerek duyulmadan çalışabilmektedirler.
• Sonuçları önceden kestirilemeyen kararları almada destek sağlarlar.
• Organizasyondaki herseviyenin kararihtiyaçlarını karşılayabilmek üzere geliştirilmişlerdir.

Bu kapsamda lojistik süreçlerde karşı karşıya kalınan maliyetler kabaca aşağıda görüldüğü şekilde sıralandırılabilmektedir:

• Fazla amortisman maliyetleri,
• Bozulma, hasar ve kayıp maliyetleri,
• Geç teslimat maliyetleri,
• Hata ve ceza maliyetleri,
• Bilişim sistemleri / bilgi iletişim maliyetleri,
• Personel maliyetleri,
• En uygun (optimum) olmayan sipariş miktarları maliyetleri,
• Atıl kapasite (depo, taşıma aracı, vb.) maliyetleri.

Yer seçim rotalama problemi (YSRP): Verilen aday tesis yerleri arasından en uygun yerlerin seçilmesini ve seçilen tesis yerlerinden tüm müşterilere hizmetin sağlanacağı araç 
rotalarının belirlenmesini kapsayan süreçtir.