BİLİŞİM HUKUKU

Dördüncü kuşak hakların
bilimin ve teknolojinin olası kötüye kullanımına
karşı insan onurunun korunması amacına dayandığı kabul edilmektedir.

unutulma hakkı yakın bir zamana kadar normatif dayanağı olmayan;
ABAD, AYM ve HGK gibi yüksek yargı organlarının içtihatlarıyla insan hakları teorisine kazandırılmış bir haktır. Hemen belirtilmelidir ki 95/46/EC sayılı Direktifin gözden geçirilmesine neden olan husus tek
başına unutulma hakkına dair yapılan tartışmalar
değildir.  Yine benzer şekilde
üye ülkelerin Direktife istinaden hazırladıkları kişisel verilerin korunmasına dair yasalarda ve bu yasaların uygulanmasında bazı farklılıkların bulunduğu
gözlemlenmekteydi. İrlanda Dijital Haklar Kararı: ABAD bu kararında 2006/24/EC sayılı Veri Saklama Direktifini
geçersiz ilan etmiştir. ABAD, "Schrems Kararı"nda yaptığı incelemede, Komisyonun üçüncü bir ülkeyi yeterli koruma düzeyini
sağlar bulmasının ulusal veri koruma otoritelerinin
Veri Koruma Direktifi kapsamında inceleme ve
denetleme yapma gücünü azaltmaması gerektiğini,
Güvenli Liman Anlaşması’nın yalnızca ABD şirketleri bakımından bağlayıcı olduğunu buna karşın
kamu otoritelerini bağlamayacağını belirtmiştir.

ABAD’ın Google/Unutulma Hakkı
kararı, ülkemizi sadece aday ülke sıfatıyla değil,
aynı zamanda 6698 sayılı Kanun’un yorumlanması bakımından da ilgilendirmektedir.

İlgili kişi arama sonuçlarında yer alan linklerin kaldırılmasını, bu linklerin içeriğinde
kendisiyle ilgili gerçek bilgilerin bulunması
halinde dahi isteyebilecektir. Diğer bir ifadeyle unutulma hakkından yararlanabilmek
için, kişisel verinin içeriğinin yanlış olması
şart değildir. Gerçeği yansıtan bir verinin de
kaldırılması talep edilebilir.

Mahkemeye göre bireyin kişisel şeref ve itibarı,
Anayasa’nın 17. maddesinde yer alan “manevi varlık” kapsamında yer almaktadır.  Şeref ve itibarın
korunması hakkı ile kişisel veriler arasındaki bu ilişki internet ortamında şeref ve itibara yönelik saldırıların, kişisel verilerin korunması hakkı ile bağlantılı
olarak değerlendirilmesini gerektirmektedir. Her ne kadar kişisel verilerin ancak kanunla veya
kişinin açık rızası ile işlenebileceği belirtilmiş ise de
Anayasa’da tanımlanan ifade ve basın özgürlükleri
kapsamında yapılan bir haberin anılan sınırların istisnası olacağı açıktır.

Karel Vasak'a göre internete erişim hakkı üçüncü kuşak haklar arasında kabul edilmektedir. Bu hak, Anayasa'nın 5. ve 17. maddelerinde güvence altına alınan insanın maddi ve manevi varlığının gelişiminin bir parçası olarak kabul edilebilecekken kendi başına bir hak olarak da kabul edilmiştir.

Unutulma hakkı, üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olayların bir süre sonra unutulmasını, başkaları tarafından bilinmesi istenmeyen bilgilerin silinmesini isteme hakkı olarak ifade edilir ve Karel Vasak'a göre bu hak dördüncü kuşak haklar arasında yer alır.

M.Schrems-Veri Koruma Komisyonu Kararı Avusturya vatandaşı Schrems'in İrlanda Veri Koruma Otoritesi'ni dava etmesiyle alınmış bir karardır. Mahkeme, ABD hukuk kurallarının incelenmesi sonucunda, AB vatandaşlarının başta kişisel verileri olmak üzere temel hakları bakımından tehlikeli sonuçların ortaya çıkabileceğini değerlendirmiş ve Güvenli Liman Anlaşmasını 6 Ekim 2015'te geçersiz ilan etmiştir.

Yargıtay'ın veri kavramı ve verilerin işlenmesi oldukça geniş kapsamlıdır. Veri sorumlusu ve veri işleyicisi farklı kişiler olabileceği gibi aynı kişiler de olabilirler. Fakat verileri sorumluları gerçek kişiler olabildiği gibi özel veya kamu kurumu tüzel kişiliğini haiz kişiler de olabilirler.

HGK, diğer yargı organlarından farklı olarak unutulma hakkını offline olarak da ele almaktadır.

Haber arşiv içeriğini unutulma kararına sunan AYM'dir. ABAD sadece arama motorlarında gösterilen sonuçlar çerçevesinde unutulma hakkını ele almaktadır. Offline verilerden bahseden ise HGK'dır.

Unutulma hakkından şu anda sadece 28 AB üyesi ülke ve AB üyesi olmayan İzlanda, Norveç, İsviçre ve Liechtenstein ülkeleri faydalanmaktadır.

ABAD Kararlarına göre; arama motoru işletmecisine doğrudan başvurabilmek için web sitesi sahibine önceden veya eş zamanlı olarak başvuru gerekli değildir. Aynı şekilde ilgili sayfanın webmasterına bu hususta bilgi vermesi de şart değildir.

5651 sayılı Kanun'un 9. maddesine göre, birlik tarafından erişim sağlayıcıya gönderilen içeriğe erişimin engellenmesi kararı erişim sağlayıcı tarafından en geç dört saat içinde erişim sağlayıcı tarafından yerine getirilir.

2010 yılında Anayasa Referandumu ile kabul edilen değişiklik kişisel verilerin korunması hakkını ülkemizde anayasal güvenceye almıştır. 

Anayasa m. 20/3: “Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına
sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla düzenlenir.”

İnsan hakları öğretisinin oluşmaya başladığı tarihten bu yana, insan haklarını sayan ve sınıflandıran çok sayıda liste ortaya çıkmıştır. Bu sınıflandırmalardan en ünlüsü Karel Vasak tarafından ortaya konan “üç kuşak haklar” teorisidir.

Gelişme hakkı, 3.kuşak haklarından biridir.

Bilişim teknolojisinin günümüzde eriştiği düzeyin ortaya
çıkardığı, insan onurunu tehdit eden yeni tehlikelere karşı yeni hakların güvence altına alınması ve/ veya mevcut hakların yeni durumları kapsayacak biçimde ek güvencelerle desteklenmesi dördüncü kuşak hakların tanınmasının temel nedenidir.

HGK unutulma hakkına yeni bir boyut getirerek, bu hakkın sadece dijital ortamda yer alan kişisel veriler için değil, kamunun kolayca ulaşabileceği yerde tutulan her türlü kişisel verilere yönelik olarak da kabul edilmesi gerektiğine vurgu yapmıştır.

Unutulma hakkı dördüncü kuşak haklarından biridir.