BİLİŞİM HUKUKU

Eser sahibinin hakları manevi ve mali haklar olarak ikiye ayrılabilir. İşleme hakkı, çoğaltma hakkı ve umuma iletim hakkı mali haklardır. Eser sahibinin adının belirtilmesi ve eserde değişiklik yapılmasını yasaklama hakkı da manevi haklardır.

Dahili linklerde eser sahibinin yani link verilen sitenin sadece belirli kısımları ile yeni bir görünümün elde edilebilmesi de mümkündür. Bu durumda ise eser sahibinin işleme hakkının ihlali söz konusudur. İşleme hakkı da münhasıran eser sahibine aittir (FSEK. m. 21).

Fikir ve sanat eserleri, eser sahibinin adı, eserin adı ve muhteva ile şekil olarak bir bütün teşkil eder. Bu bütünlüğün korunmasında eser sahibinin manevi bir menfaati bulunmaktadır. Eser sahibinin eserinde zorunlu hallerde değişiklik yapılabilmektedir. Bu zorunluluk halleri, onarım, ihtiyaca uygun hale getirmek, halkın ve çevrenin güvenliği zorunlu hallere örnek olarak verilebilir. Eser sahibinin zorunlu haller dışında eserinde değişikliklere izin verme yetkisi sadece onun tarafından kullanılabilmektedir ve miras yolu ile intikale yahut üçüncü şahıslara devredilmeye elverişli bulunmamaktadır.

Bilişim sisteminde eser sahipleri ile ilgili temel düzenleme, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda (FSEK) yer almaktadır

Fikir ve sanat ürünleri Kanunda, “sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim, edebiyat, güzel sanatlar veya sinema eserleri sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulü” olarak tanımlanmaktadır (FSEK.m.1/A). Ayrıca Kanunda bu tanım altında değerlendirilmesi gereken fikir ve sanat eserlerinin çeşitleri ayrıntılı olarak düzenlenmiştir (FSEK.m.2-7). Bu ayrıntılı sayım şu başlıklar altında toplanmaktadır:
• İlim ve edebiyat eserleri
• Musiki eserleri
• Güzel sanat eserleri
• Sinema eserleri

Cevap D dir.

Multimedya ürünleri çevrimdışı (offline) kullanım ve çevrimiçi (online) kullanım olarak öncelikle ikiye ayrılabilir. Çevrimdışı-kullanım, CD gibi veri taşıyıcılarla kullanımı anlatırken, çevrimiçi-kullanım radyo, kablolu yayın ve internet ortamındaki kullanımı anlatmaktadır. Cevap A dır.

Linkler, uygulanan tekniklere göre farklı isimler alabilmektedir. Öncelikle linkler, deeplinks, surface links ve inline link olarak adlandırılmaktadır. ‘Surface link’in verilmesi hâlinde web sayfası ziyaretçisi, bu linki seçmesi ile birlikte bir başka sayfayı açmaya başlayacaktır. Bu tür linklerde link verilen sayfa bağımsız bir sayfa olarak kullanıcının karşısına gelecektir. Buna karşılık ‘Deeplinks’te kullanıcı, doğrudan ziyaret ettiği sayfa üzerinden bir diğer kimsenin sayfasındaki bilgilere giriş sayfasını kullanmaksızın ulaşabilme imkanına kavuşmuştur. Nihayetinde aslında ‘deeplinks’ bir dahili link olarak kabul edilmektedir.

Adının belirtilmesi hakkı manevi haklarındandır. Diğerleri mali haklarındandır. Cevap B dir.

Eser sahibinin zorunlu haller dışında eserinde değişikliklere izin verme yetkisi sadece onun tarafından kullanılabilmektedir ve miras yolu ile intikale yahut üçüncü şahıslara devredilmeye elverişli bulunmamaktadır. Cevap D dir.

Eserin büyüklüğünde veya boyutlarında değişiklik yapılması işleme değil, çoğaltmadır. Hatta mekanik vasıtaların kullanımı ile de bunun yapılması sonucu değiştirmez. Cevap A dır.

Dijitalleşme sonrasında, özellikle büyük hacimli müzik ve sinema eserlerinin internet ortamında nakledilmesi yine de çok zordu ve nakli ve download edilmesi saatler, hatta günler sürebiliyordu. Fakat geliştirilen sıkıştırma teknolojileriyle büyük hacimli müzik ve sinema eserleri de internette kolaylıkla nakledilebilmeye başlandı. Alman Frauenhofen Enstitüsünde geliştirilen ve Mp3 adı verilen bir teknoloji ile eserler 10-12 kat küçültülmeye başlandı. Böylece bir CD’ye daha önceleri 10-12 müzik parçası kaydedilebilirken, bu teknoloji ile 100-150 müzik parçası kaydedilmeye başlandı. Benzeri teknoloji film eserleri alanında DivX veya DVD teknolojileri ile gerçekleştirildi. Bir müzik eseri artık kalite kaybı olmadan internette yayılabilmekte ve birkaç dakika içinde  kopyalanabilmektedir. Cevap C dir.

Bir web sayfasına müzik yükleme (upload), müzik değişim programı için hazır bulundurma bir çoğaltmadır ve bu eser sahibinin münhasır haklarındandır (FSEK m.22). Cevap C dir.

Paylaşım programları, günümüzün en popüler programlarındandır. Kişisel paylaşım programları ve genel paylaşım programları olarak kendi içinde tasnif edilebilir. Paylaşım programlarında kişiler, kendilerine ait bilgileri, yazıları ve fotoğrafları paylaşabildiği gibi fikri hukuk bakımından korunan eserler de paylaşılabilmektedir. Yine değişik internet platformlarında da sadece müzik, video, film ya da fotoğraf paylaşılabilmektedir. Bu platformlarda eserlerin paylaşımı hali, FSEK bakımından umuma iletim sayılmalıdır
(FSEK.m.25). Bu nedenle umuma iletim için mutlaka eser sahibinden izin alınmalıdır. Burada platform kullanıcılarının fikri hak ihlallerinden sorumluluğu konusu ele alınmalıdır. Cevap A dır.

Fikri haklar için dijitalleşme, bir eserin ortaya çıkarılmasından sonra sayısal hâle getirilmesinden başka bir şey değildir. Teknik bir yenilenmenin mevcut olmasına rağmen telif hakları bakımından olaya bakıldığında yeni bir nitelik değişmesi söz konusu değildir. Eserlerin dijitalleşmesinde gözden kaçırılmaması gereken husus, bir eserin dijitalleşmesi ile telif hakkının ihlalinin kolaylaşmasıdır. Serial Copy Manegement System (SCMS) “Seri Kopya Yönetim Sistemi” ile dijital hâldeki eserlerin sadece bir defa kopyalanmasını sağlayan teknoloji ile korunmaya çalışılmaktadır.

Marka, bir malı diğerlerinden ayırt etmeye yarayan, ferdileştiren ve özelliklerini belirten işaretlerdir. Markaların mahreç gösterme fonksiyonunun yanında, garanti fonksiyonu, malın belirli bir yapımcı tarafından üretildiğini ve belirli bir kaliteye sahip olduğunu gösteren reklam fonksiyonu da bulunmaktadır.

Tescil edilmemiş olan bir markanın KHK’nin hükümleri ile korunması mümkün değildir. Tescil edilmeyen bir markanın ve yine diğer ticari isimlerin alan adı olarak seçilmesi halinde ancak haksız rekabet hükümlerine göre korunması mümkündür.

Bu isimler alan isimleri (Domain Name) olarak adlandırılmaktadır. İnternete bağlanan kullanıcı, adres kısmına bu isimleri yazdığında bilgisayar, kullanıcıyı istediği sayfalara ulaştırmaktadır.

Tescil edilmiş olan markaların hak sahibinden başka biri tarafından alan ismi olarak kullanılması, KHK.’nin 9’uncu maddesi ile engellenebilir. Bu hükümde, ‘işareti kullanan kişinin, işaretin kullanımına ilişkin hakkı veya meşru bir bağlantısı olmaması koşuluyla, işaretin aynı veya benzerinin internet ortamında ticari etki yaratacak biçimde, alan adı, yönlendirici kod, anahtar sözcük veya benzeri biçimlerde kullanılması’ yasaklanmıştır. Tescil ettirenin iyiniyetli olması aranmaz.

Türkiye’de ilk dönemlerde ODTÜ tarafından yapılan alan adı tahsisi daha sonra kurulan başka ‘nic.tr’ isimli kuruluşa devredilmiştir.

Alan adı teknik olarak bir kere alınabilmektedir, yani bir alan adından dünyada sadece bir tane bulunabilmektedir.  Alan adlarının tekelleştirici ve kısıtlayıcı özelliği bulunmaktadır. Öncelik ilkesi, herhangi bir alan adını ilk kaydettiren kimsenin bu ismi kullanmaya hak sahibi olduğunu ifade etmektedir. 

Ticari (ticaret unvanı, işletme adı vs.) ve gerçek kişilere ait isimlerin hukuki statüsü ile alan adlarının hukuki statüsü birbirinden farklıdır.