BİLİŞİM HUKUKU

bilişim hukukunu, bilişim teknolojilerindeki gelişmeler ve yenilikler sebebiy- le mevcut yasal düzenlemelerin yetersiz kalması ile ortaya çıkmış bir hukuk dalı olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır.

bilişim hukukunun ilk ortaya çıkış sürecinde savunulan ve bu hukuk dalının devletler tarafından değil de kullanıcılar ve sistem operatörleri tarafından kendiliğinden or- taya konan ve “netiket” olarak isimlendirilen bir kısım kuralların toplanarak, merkezileştirilmeden; “öz düzenleme” (self regulation) ve “iş birliğine dayalı düzenleme” (co-regulation) yöntemleriy- le düzenlenmesine ilişkin düşünceler, bugün için kabul edilmemektedir.

Bütün bunların altında yatan neden, çeşitli biçimlerdeki bilgiyi oluşturmak, saklamak, düzenlemek, yönetmek, taşımak, görüntülemek, aktarmak, değiştirmek, iletmek veya almak için kullanılan bütün teknolojileri içeren her türlü do- nanım ya da bağlantı sistemi olarak kabul edilen ve “bilgi teknolojileri” (BT) veya “bilgi ve iletişim teknolojileri” (BİT) olarak adlandırılan sistemleri yaygın biçimde kullanan, büyük miktarlarda bilgi ve iletişim ürünleri ve hizmetleri üreten, çeşitlendi- rilmiş içerik endüstrisine sahip gelişmiş toplumu, yani “bilgi toplumunun” oluşturulması ve gelişti- rilmesi yönünde devletlere yüklenen pozitif ödev- dir.

Bilişim hukukunun yeni bir hukuk dalı olması, bilişim hukukunu esas olarak ulusal alanda yapılan

düzenlemelerin konusu olmaktan çıkarmamak- tadır.

Satıcının internet aracılığıyla hileli davranış- lar sonucu tüketiciyi dolandırması ceza hukuku- nun ilgi alanında bulunurken, satıcı hakkındaki soruşturma ve kovuşturma işlemleri ceza usul hu- kuku normlarıyla ile düzenlenmektedir.

Bilişim hukukunun irtibatlı olduğu hukuk dallarının çok olması nedeniyle, bilişim hukukunu düzenleyen tek bir kanun ve buna bağlı tali mevzuat bulunmamaktadır.

Ülkemizde birçok kanun bilişim hukukuna ilişkin normlar içermektedir.

Bünyesinde doğrudan internet ortamını veya bilişim alanını düzenlemeye yönelik normlar bulun- duran mevzuatın genel özelliği ise, bunların bünyelerinde doğrudan internet ortamını veya bilişim alanını düzenlemeye yönelik normlar bulundurmalarıdır.

Bünyesinde bilişim hukukunu ilgilendiren normlar bulunduran mevzuatın genel özelliği, bunların esas olarak başka hukuk dallarını düzenlemeleri, ancak yine de bünyelerinde bilişim hukukunun ilgi alanına giren normlara yer vermeleridir.

Evrensel hizmet: Türkiye Cumhuriyeti sı- nırları içinde coğrafi konumlarından ba- ğımsız olarak herkes tarafından erişilebilir, önceden belirlenmiş kalitede ve herkesin karşılayabileceği makul bir bedel karşılı- ğında asgari standartlarda sunulacak olan, internet erişimi de dahil elektronik haber- leşme hizmetleri ile bu Kanun kapsamında belirlenecek olan diğer hizmetleri ifade eder.

Bilişim sözcüğü ise bilgisayara göre daha üst bir kavramı ifade etmek için kullanılmaktadır

Bilişim hukuku, elektronik ortamlarda, iletişim, bilgi ve belge paylaşımının sağlanmasının hukuki çerçevesi ve sonuçları ile bu ortamlarda vukuu bulan hukuka aykırı fiillere ilişin yaptırımların öngörüldüğü mevzuatın (uluslararası antlaşmalar, kanun, yönetmelik vs.) oluşturduğu hukuk normlarının tamamına verilen bir isimdir. Bu anlamda, internet ve elektronik ortam ile bilgi ve iletişim teknolojilerine ilişkin mevzuat, bu hukuk alanının ana eksenini oluşturmaktadır.

Özellikle son çeyrek asırda tüm dünyayı etki­leyen ve baş döndürücü bir hızla ilerleyen tekno­lojik gelişmeler, bilişim hukukunun ortaya çıkış sürecinin nedeni olarak kabul edilmektedir; zira teknoloji alanındaki gelişmeler tarafların yüz yüze yaptıkları hukuksal işlemleri konu alan klasik ya­sal düzenlemelerin gözden geçirilmesini gerekli kılmıştır. Bu nedenle bilişim hukukunu, bilişim teknolojilerindeki gelişmeler ve yenilikler sebebiy­le mevcut yasal düzenlemelerin yetersiz kalması ile ortaya çıkmış bir hukuk dalı olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır. Gerçekten de eskiden yalnız­ca insanlara özgü olarak kabul edilen birçok eylem ve işlem, bugün bilişim sistemleri tarafından ya­pılmakta veyahut bu sistemler aracılığıyla insanlar tarafından çok hızlı bir şekilde tamamlanmakta­dır. İnsanların günlük hayatında önemli bir yer tutan bilişim sistemleri aracılığıyla gerçekleştirilen işlemler neticesinde ise, zamanla hukuksal sorun­lar baş göstermiştir. Özelikle e-ticaretin gelişmesi, devletin vatandaşlarıyla olan ilişkilerinde e-devlet gibi bilişim sistemlerini kullanması ve bu sayede her kurum ve bireyin bilgi teknolojilerini kullanan sistemler ile kamu hizmetlerine ulaşabilmesi ya da bilişim sistemleri aracığıyla işlenen suçlardaki artış­lar klasik hukuk normlarının gözden geçirilmesini zorunlu kılmıştır. Bunun sonucunda da devletler, bireylerle bireyler ve bireylerle devlet arasındaki hukuk kurallarını bilişim sistemleri çerçevesinde yeniden ele almış ve bu sürecin sonunda da bilişim hukuku denilen yeni bir hukuk dalı ortaya çıkmış­tır.

Bilişim hukuku bünyesinde birçok farklı hu­kuk dalını barındırması ve/veya birçok hukuk da­lıyla iç içe geçmesi nedeniyle, multi-disipliner bir hukuk dalı olarak tanımlanmaktadır. Bu hususu bir örnekle açıklamak gerekirse; bir internet alış­veriş sitesinde satıcı, korsan bir yazılım CD’sini gerçeğe aykırı beyanlarla, tüketiciye orijinal ürün olarak pazarlamış, tüketici de parayı satıcının be­lirttiği banka hesabına havale etmiştir. Satıcı ise parayı aldıktan sonra tüketiciye hiçbir ürün gön­dermemiştir. İşte günlük hayatta çok sık karşılan bu örnekte, internet üzerinde yapılan bu sözleş­menin hangi şartlar altında hukuken taraflar açı­sından bağlayıcı olduğu, diğer bir ifadeyle inter­net ortamında hangi şartlar altında sözleşmenin kurulduğu borçlar hukuku ve tüketici hukuku­nun konusuyken, yazılımların korunması, kulla­nılması fikri mülkiyet hukukunun konusunu teş­kil etmektedir. Tarafların mahkemede birbirleri aleyhine sundukları delillerin değerlendirilmesi ise medeni usul hukukunu ilgilendirmektedir. Yine satıcının internet aracılığıyla hileli davranış­lar sonucu tüketiciyi dolandırması ceza hukuku­nun ilgi alanında bulunurken, satıcı hakkındaki soruşturma ve kovuşturma işlemleri ceza usul hu­kuku normlarıyla ile düzenlenmektedir.

Bilişim hukukunun çok yönlü ilgi alanı sa­dece bunlarla da sınırlı değildir. Kamu kurum ve kuruluşlarında bilgisayarların kullanılması­na ilişkin sorunlar veya e-devlet, Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) gibi yazılımlardan doğan problemler idare hukukunun alanına girmek­tedir. Yine genel olarak internetin yönetiminde hangi kurumların yetkili ve görevli olduğunun belirlenmesi temelde idare hukukunun konusu olmakla birlikte, bu kurumların yapmış olduk­ları idari tasarrufların temel hak ve özgürlükler çerçevesinde değerlendirilmesi ise insan hakları hukuku ve anayasa hukuku ile ilintilidir.

Doğru Cevap E şıkkıdır.

Bilişim hukuku multi-disipliner bir hukuk dalı olarak tanımlanmaktadır. Bundan dolayı bilişim hukukunu düzenleyen tek bir kanun ve buna bağlı tali mevzuat bulunmamaktadır. Bilişim hukukunu oluşturan
mevzuat, birçok kanunun içine serpiştirilmiştir ve bu nedenle de dağınık bir görüntü sergilemektedir. Yine
de bu dağınık görüntüyü “bünyesinde bilişim hukukunu ilgilendiren normlar bulunduran mevzuat” ve
“bünyesinde doğrudan internet ortamını veya bilişim alanını düzenlemeye yönelik normlar bulunduran
mevzuat” olarak iki alt başlık altında toplamak mümkündür. Bünyesinde doğrudan internet ortamını veya
bilişim alanını düzenlemeye yönelik normlar bulunduran mevzuatın genel özelliği, bunların bünyelerinde
doğrudan internet ortamını veya bilişim alanını düzenlemeye yönelik normlar bulundurmalarıdır. Bunlar
5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla
Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, 5369 sayılı Evrensel Hizmet Kanunu ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’dur. sayfa 32

Erişim sağlayıcı: Kullanıcılarına internet ortamı­na erişim olanağı sağlayan her türlü gerçek veya tüzel kişileri,

İçerik Sağlayıcı

İnternet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişilerdir.

Yer Sağlayıcı

Hizmet ve içerikleri barındıran sistemle­ri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişilerdir.

Toplu kullanım sağlayıcı: Kişilere belli bir yerde ve belli bir süre internet ortamı kullanım olanağı sağlayanı,

Bakanlık: Ulaştırma Bakanlığını

İçerik sağlayıcı (m. 2/f), internet ortamında kullanıma sunduğu her türlü içerikten sorumludur. İçerik sağlayıcı, bağlantı sağladığı başkasına ait içe­rikten sorumlu değildir. Ancak, sunuş biçiminden, bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise genel hükümlere göre sorumludur. İçerik sağlayı­cı, Kurum’un bu kanun ve diğer kanunlarla verilen görevlerinin ifası kapsamında; talep ettiği bilgileri talep edilen şekilde Kuruma teslim eder ve Kurum tarafından bildirilen tedbirleri alır.

Elektronik haberleşme hizmetinin sunulmasında ve bu hususta yapılacak düzenlemelerde aşağıdaki ilkeler göz önüne alınır:

TCP/IP Protokolü: İnternet içindeki bilişim sis­temlerinin birbirleriyle iletişim kurabilmeleri ve veri aktarımında bulunabilmeleri için birtakım ku­rallara uygun hareket etmeleri gerekmektedir. Bu kurallar, iletişimdeki eşler arasında veri trafiğinin kurallarını oluşturup daha etkin bir iletişim sağ­lanmasını gerçekleştirirler. Bu kurallara, internet protokolleri ya da TCP/IP (Transmission Cont­rol Protocol/Internet Protocol) protokoller ailesi denir. Bu protokoller adeta birbirleriyle iletişim kuran milyonlarca bilgisayardan oluşan bir ağda yer alan farklı yapıdaki bilgisayarların birbirleriyle iletişim kurabilmeleri için oluşturulan bir anlaş­ma dilidir. TCP/IP protokolünü oluşturan TCP verilerin doğru yere ulaştırılmasından; IP ise ad­resleme sisteminden sorumludur (Avşar ve Öngö­ren, 2010: 32; Dülger, 2015: 88). Bu noktada IP adresinin ne olduğu biraz daha açıklanmalıdır. IP adresi, internetin teknik alt yapısını kuran internet servis sağlayıcıları tarafından internet kullanıcıla­rına verilen kimlik numarasıdır. Bunlar 0 ile 255 sayıları arasında değişen, genellikle noktalı onluk (desimal) formatta gösterilen sayılardır (örneğin 155.212.56.73). IP adresleri “dinamik” ve “statik” olmak üzere ikiye ayrılır. İnternet servis sağlayıcısı (ISS) tarafından internete bağlanmak isteyen bil­gisayara geçici olarak atanan IP adresleri dinamik­tir. Statik IP adresleri ise, değişmeyen adreslerdir. Sunucu bilgisayarda statik IP kullanılır (Dülger, 2015: 802). Bu nedenle genellikle bir web sayfası­nın statik IP’si bulunurken, bu sayfayı ziyaret eden son kullanıcının internete bağlanırken kullandığı IP dinamiktir. Bu noktada yeri gelmişken belirtil­mesi gereken bir husus da şudur: İnternette vukuu bulan hukuka aykırılıkların sorumlularının bulun­masında kullanılan en sık yöntem IP numarasının tespitidir. Burada kast edilen IP numarası dinamik IP numarasıdır.

TCP/IP protokolünün dışında bazı anlaşma dil­leri oluşturulmuşsa da genel olarak kabul görmedi­ğinden şu an için internet ağında en çok kullanılan anlaşma dili TCP/IP protokolüdür. İnternet hiz­metlerini kullanabilmek için gerekli olan tüm yazı­lımlar ve bağlantı yazılımları, TCP/IP protokolüne uygun olarak iletişim kurarlar ve işlev görürler. Bu protokollere örnek olarak, internet üzerindeki bil­gisayarlar arasında dosya alma/gönderme protoko­lü (FTP/File Transfer Protocol), elektronik posta iletişim protokolü (SMTP/Simple Mail Transfer Protocol), TELNET protokolü (internet üzerin­deki başka bir bilgisayarda etkileşimli çalışma için geliştirilen login protokolü) veyahut internette bir­birine bağlanmış farklı türden objelerin karşı tarafa iletilmesini sağlayan Hyper Text Transfer Protocol (HTTP) verilebilir.

Ülkemizde, bilişim ve bilgisayar denilin­ce ilk akla gelen kurum Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’dır. 655 sayılı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının Teşkilat ve Görev­leri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye göre haberleşme hizmetlerinin geliştirilmesi, kurulması, kurdurulması, işletilmesi ve işletti­rilmesi hususlarında, ilgili kurum ve kuruluş­larla koordinasyon içerisinde, milli politika, strateji ve hedefleri belirlemek ve uygulamak, gerektiğinde güncellemek; evrensel hizmet poli­tikalarını ilgili kanunların hükümleri dahilinde ülkenin sosyal, kültürel, ekonomik ve teknolo­jik şartlarına göre belirlemek, evrensel hizmetin yürütülmesini sağlayacak esasları tespit etmek, uygulanmasını takip etmek ve net maliyetiyle ilgili hesapları onaylamak; bilgi toplumu politi­ka, hedef ve stratejileri çerçevesinde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla gerekli işbirliği ve ko­ordinasyonu sağlayarak e-Devlet hizmetlerinin kapsamı ve yürütülmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek, bu hizmetlere ilişkin eylem planları yapmak, koordinasyon ve izleme faaliyetlerini yürütmek, gerekli düzenlemeleri yapmak ve bu kapsamda ilgili faaliyetleri koordine etmek; ha­berleşme, posta, havacılık ve uzay teknolojileri iş ve hizmetlerinin gerektirdiği uluslararası ilişkile­ri yürütmek, anlaşmalar yapmak ve bu alanlar­da uluslararası mevzuatın gerektirmesi halinde mevzuat uyumunu sağlamak görevleri Bakanlık tarafından yerine getirilecektir (md. 2).

5651 sayılı İnternet Ortamında
Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve
Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla
Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun

İçerik, yer ve erişim sağlayıcılarına genel olarak
internet süjeleri denilmektedir

URL adresi: İlgili içeriğin internette bulunduğu tam internet adresini, tanımlar.

Yer sağlayıcı: Hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek
veya tüzel kişileri, tanımlar

Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB)
2016 yılında kapatılmıştır.

5809 sayılı Elektronik Haberleşme
Kanunu