E-Ticaret

En genel tanımı ile sözleşme, belirli bir hukuki sonuç doğurmaya yönelmiş olan iki veya daha fazla tarafın birbirine uygun karşılıklı irade beyanlarından oluşan hukuki bir işlemdir.

Elektronik ortamda sözleşmelerin avantajları şunlardır:
1. Zamandan tasarruf
2. Kolay karşılaştırma
3. Mal ve hizmetlere kolay ulaşım
4. Mesafelerin engel olmaktan çıkması

E-sözleşme taraf iradelerinin elektronik ortamda yani yüz yüze gelmeksizin karşılaştığı ve uyuştuğu elektronik ortamda kurulmuş sözleşmelerdir

Güvenli elektronik imzaya ilişkin düzenlemeler Elektronik İmza Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Sözleşmenin taraflarından birinin tüketici olması durumunda, sözleşmenin kurulması ve sözleşmeden caymaya ilişkin özel düzenlemeler ise Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve ilgili Yönetmeliklerde yer almaktadır.

Elektronik ortamda gerçekleşen irade açıklamaları kendi içinde ikiye ayrılarak incelenmiştir. Bunlardan ilkinde elektronik ortam sadece bir aracıdır. Diğerinde ise iradenin oluşumunda bir insan iradesi olmaksızın bir bilgisayar yazılımı tarafından irade açıklaması yapılmaktadır.

Doğrudan makineler ve yazılımlar tarafından oluşturulan elektronik irade açıklamasının nasıl nitelendirileceği hukukçular arasında tartışılmıştır. Burada Amerikan hukukundaki ‘elektronic agent’ kavramına da temsil kavramına da gitmeye gerek yoktur. Bir irade açıklaması bir insan tarafından yapılmalıdır ve hukuki bir etki ortaya çıkarmaya yönelik bir beyan olmalıdır. Elektronik irade beyanı, ister elektronik ortam kullanılarak yapılsın isterse bilgisayar üzerinde yazılmış bir program aracılığıyla karşı tarafa açıklansın, kanaatimizce sonuç değişmemektedir ve irade beyanları gerçekte bir insan iradesine dayanmaktadır. Bu nedenle elektronik irade açıklamaları geçerli bir irade beyanı olarak kabul edilir. Elektronik irade beyanının etkili olabilmesi için irade açıklamasını yapan kimsenin irade beyanını karşı tarafa göndermesi, bunu yaparken de genel ilkelere göre gönderenin yapması gereken her şeyi yerine getirmesi gerekir.

Web sayfalarında şayet mal ve hizmetler hakkında ayrıntılı bilgi mevcut değilse ve İnternet kullanıcısı bunlar hakkında somut bir veriye ulaşamıyorsa bunların hukuki olarak bir icap olarak kabul edilmesi mümkün olmaz. Evlere gönderilen katalog ve televizyon satış reklam yayınlarında da alıcı, sunulan mal ve hizmetler hakkında somut bilgilere ulaşamamakta fakat telefon aracılığı ile siparişlerde bulunabilmektedir. Dolayısıyla sadece sipariş fonksiyonunun web sayfasında bulunması onun “öneriye davet” özelliğini değiştirmez.

Web sayfaları, birbirinden farklı niteliktedirler. Bazı web sayfalarında sadece mal ve hizmetler sunulmakta fakat bunların sipariş edilmesi fonksiyonu bu sayfalarda bulunmamaktadır. Bu mal ve hizmetlerin siparişi ise İnternet üzerinden yapılamamaktadır. Bu sayfalar tam bir öneriye davet olarak görülmelidir. Çünkü burada sadece reklamların bir türü söz konusudur.

Beyanda ortaya çıkan birtakım hatalar da gönderilme aşamasında olabilir. Doktrinde elektronik irade açıklamalarındaki eksikliklere BK m. 33’ün uygulanıp uygulanmayacağı tartışmalıdır. BK m. 33, irade açıklamasının haberci dolayısıyla yanlış yöneltilmesini BK m. 31’deki vakıalarla bir tutmuştur. Bazı yazarlar BK m. 33’ün ilke olarak bütün elektronik irade açıklamalarının nakillerinde kullanılabileceği düşüncesindedir. Kanaatimizce de burada BK m. 33’ün kullanımı mümkün olmalıdır. Zaten BK m. 33 metninde açıkça ‘bir araç tarafından’ yanlış iletilmeden de bahsedilmektedir. Çünkü yanlış gönderilen bir irade beyanı söz konusudur. Habercinin beyanı yanlış göndermesi durumunun elektronik bir versiyonu burada mevcuttur. Burada beyanı göndermeyi üstlenen İnternet servis sağlayıcısını ya da e-posta sağlayıcısını haberci olarak yorumlamak mümkündür. Şayet bir online hizmet sunucusunda yanlışlık ve hatalar söz konusu ise bu takdirde irade beyanı iptal edilebilir. Fakat burada şu hususun da belirtilmesi gerekir ki şayet gönderme hatası bilgisayar kullanıcısının kendi kullandığı araçlardan kaynaklanıyorsa irade beyanı iptal edilemez. Çünkü BK m. 33, irade beyanının gönderiminde hata hâlini sadece bu hataya üçüncü bir kişinin sebep olması durumunda kabul etmiştir.

AB Direktifleri’nde kural, şekil serbestisidir. Ancak bununla birlikte resmî bir makamın katılması gereken sözleşmeler (taşınmaz satımları) istisna tutulmuştur. Ayrıca aile ve miras hukuku ile ilgili sözleşmeler de şekil serbestisi ilkesine tabi değildir ve İnternet üzerinden yapılmaları mümkün değildir. Avrupa direktiflerinde sayılan şekil serbestisi ilkesinin bu istisnaları kesin ve son bir sıralama değildir. Bilgi toplumunun ilerlemesi ve teknolojinin gelişmesi ile yeniden bir uyarlamanın yapılması mümkündür. Uyarlamanın yapılabileceği Avrupa Birliği Direktifleri’nde de açıkça belirtilmiştir.

Bizler tarafından hazırlanan web sayfalarının kesintisiz olarak sunulması ve ulaşılabilirliğinin sağlanmasını sağlayan misafir eden bilgisayarlara web host denir.

Atipik sözleşmelere Web-Hosting sözleşmeleri örnek olarak verilebilir. Webhost sunucusu bu sözleşme ile müşterisine her kullanıcının bir adres altında ulaşabileceği web sayfasını sunma imkânı sağlamaktadır. Webhost sunucusunun müşterisi, kendisinin hazırladığı veya derlediği bilgileri sunan özel bir şahıs da olabilir, kendi ürünlerini İnternet ortamında pazarlamak isteyen bir işletmeci de olabilir. Webhost sunucusunun ortağı ise kural olarak bir içerik, konu sunucusudur ve içerik sunucu (content-provider) olarak adlandırılır. Bu sözleşmede hem kira sözleşmesine ait nitelikler hem de hizmet sözleşmesine ait nitelikler bulunmaktadır.

HMK m. 199’a göre, uyuşmazlık konusu vakıaları ispata elverişli yazılı veya basılı metin, senet, çizim, plan, kroki, fotoğraf, film, görüntü veya ses kaydı gibi veriler ile elektronik ortamdaki veriler ve bunlara benzer bilgi taşıyıcıları bu Kanun’a göre belgedir.

Güvenli elektronik imza ile imzalanan belgenin yazılı şekil şartını yerine getirebildiği şekil, adi yazılı şekildir. Buna karşın resmî yazılı şeklin öngörüldüğü sözleşmeler ve tabii olarak irade beyanları ile merasimli şekil şartına tabi sözleşmeler, elektronik imza yolu ile de olsa yapılamazlar. Yine bono, poliçe ya da çekin de elektronik imza ile şekil şartının tamamlanması mümkün olmaz.

Özel hukukta senetlerin ispat gücüne sahip olması da zamanla olmuştur. Günümüz ispat hukukunda senetlerin yazılı formda olması ve altında imzanın bulunması şartı bundan birkaç yüzyıl önce kâfi gelmiyordu. Yine geçen yüzyılda telgrafın belge değerinde sayılıp sayılmayacağı tartışılıyordu. Nihayet gönderilen telgraf, bazı ülkelerde
bir belge değerinde kabul edilmeye başlanmıştır. Günümüzde de elektronik iletişimin gelişmesi, ticaretin web sayfaları üzerine kayması, ispat değerinin hukuk düzenince tanındığı yeni dokümanların ihdasını gerekli kılmıştır.

Mesafeli sözleşme (TKHK m.28/1), satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmelerdir.

Sağlayıcı (TKHK m.3): Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye hizmet sunan ya da hizmet sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi, ifade eder.

Hizmet Sağlayıcı: Elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişileri ifade eder.

Banner, reklam ve tanıtım amaçlı hazırlanan, web siteleri ile gazetelerde başlık ya da alt kısmında yer alabilecek ölçülerde ya da afiş olarak, tasarlanmış kurumsal iletişim öğesidir

Alan adı, İnternet Alan Adları Yönetmeliği m. 3’e göre, İnternet üzerinde bulunan bilgisayar veya İnternet sitelerinin adresini belirlemek için kullanılan İnternet protokol adresini tanımlayan adları ifade eder.