BİLİŞİM HUKUKU - Deneme Sınavı - 9

özel yaşam, tanınması kolay, tanımlanması güç bir olgudur. Bu güçlüğü aşabilmek için, bireyin çevresi ile ilişkileri iç içe geçmiş alanlara, çemberlere benzetilmiş ve bu şekilde özel yaşamın sınırlarını belirlemeye çalışılmıştır. Bu çemberler ortak özellikleri bakımından üç grupta toplanabilir. “Genel yaşam alanı” olarak adlandırılabilecek dış çember, kişinin herkesle paylaşabileceği, kamuya açık yaşam alanlarını içerir. İkinci olarak “kişinin özel yaşam alanı”, belirli kimselerle ve belirli ölçüde paylaştığı yaşam parçalarını kapsar. En içte kalan “sır alanı” ise kişinin yalnızca kendine saklamak istediği alanı oluşturur ve özel yaşam içinde değerlendirilir

Özellikle, “hassas kişisel veriler” olarak adlandırılan ve özel koruma gerektiren bazı veri türlerinin, kökenleri oldukça eskiye dayanan bazı
ilkelerle korunduğu görülmektedir. Hassas kişisel verilerin özel olarak korunmasında hareket noktası, bu verilerin hukuka aykırı ve keyfi bir şekilde toplanmasının, saklanmasının, işlenmesinin ve yayılmasının doğurabileceği zararın daha büyük olduğu düşüncesidir. Bu noktada ilk akla gelen “ayrımcılık yasağı”dır. Kişilerin ırkları, etnik kökenleri, cinsel tercihleri dolayısıyla bu kimselere ayrımcılık yapılamayacağı ilkesi, insan haklarının eksen kavramlarından “eşitlik”in bir gereğidir. Bu ilke, pek çok devlette anayasal düzeyde korunmaktadır. Özellikle genetik araştırmaların hız kazanması ve kişilerin genetik yapılarına ilişkin bilgilerin toplandığı gen bankalarının kurulması ile ayrımcılık yasağının yeni bir boyutta tartışılmaya başlandığını da belirtmek gerekir.

Özel kategorideki verilerin nitelikli korunması ilkesi ile ilgili kişi açısından “hassas” sayılan bazı veri türlerinin daha güçlü bir şekilde korunması hedeflenmektedir. AB Yönergeleri, AK Sözleşmesi, BM Rehber İlkeleri gibi pek çok uluslararası metinde ve ulusal düzenlemelerde hassas verilerin özel olarak korunması yaklaşımı benimsenmiştir. Bu kategoride yer alan veri türleri bazı farklılıklar gösterse de genel olarak ilgili kişinin,
• ırksal veya etnik kökenine,
• siyasal görüşüne,
• dinsel ya da felsefi inancına,
• sendika üyeliğine,
• sağlık ya da cinsel yaşamına ilişkin bilgiler

bu kategoride sayılmaktadır. Bu bilgilerin işlenmesi kural olarak yasaktır, ancak bazı sınırlı durumlarda ve veri koruma ilkelerini güçlü bir biçimde uygulayarak işlenmeleri olanaklıdır.

Kişinin özel yaşamına ilişkin utanç verici durumların kamuya açıklanması - Kişinin şeref ve onuru

Kişinin topluma yanlış tanıtılması - Kişinin şöhreti ve adı

Kişinin adının veya resminin çıkar sağlamak amacıyla kullanılması - Kişinin adından ve resminden doğan maddi çıkarları

Kişinin sükunetinin, yalnızlığının, gizlerinin ve özel yaşamının ihlali - Kişinin manevi bütünlüğü

şeklinde sıralanan dörtlü bir tablo söz konusudur. Görüldüğü gibi haksız fiil ve korunan çıkar eşleştirmelerinden I ve II yanlış; III doğrudur. Cevap C dir.

Kişisel verilerin korunmasına ilişkin pek çok hukuksal metinde, işleme sırasında belirli bir niteliğin karşılaması gerektiğine yönelik ilkeler belirlenmiştir. “Verilerin kaliteli olması ilkesi” olarak da ifade edilebilecek bu gerekliliğin içeriği beş alt
başlıktan oluşur:
• Hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun işleme
• Belirli, açık ve meşru amaçlar için toplanma
• Toplanma ve sonrasında işlenme amaçlarına uygun, ilgili olma, aşırı olmama
• Doğru ve eğer gerekli ise güncel olarak tutulma
• Amacın gerektirdiğinden daha uzun süre tutulmama

Kişisel veriler toplanırken amacın açık olması ve hukuk sisteminde benimsenen meşru bir temele dayanması son derece önemlidir. Bu durum daha sonraki aşamalarda verinin başka amaçlarla işlenmesini önleme ve bu noktada bir hukuka aykırılık söz konusu olursa onu saptama açısından da önemlidir. Amacın gerektirdiğinden daha fazla verinin toplanmaması ve gerekli olan süre kadar tutulması ise kişisel verilerin korunması açısından kritik öneme sahiptir.

Özellikle, “hassas kişisel veriler” olarak adlandırılan ve özel koruma gerektiren bazı veri türlerinin, kökenleri oldukça eskiye dayanan bazı ilkelerle korunduğu görülmektedir. Hassas kişisel verilerin özel olarak korunmasında hareket noktası, bu verilerin hukuka aykırı ve keyfi bir şekilde toplanmasının, saklanmasının, işlenmesinin ve yayılmasının doğurabileceği zararın daha büyük
olduğu düşüncesidir. Bu noktada ilk akla gelen “ayrımcılık yasağı”dır. Kişilerin ırkları, etnik kökenleri, cinsel tercihleri dolayısıyla bu kimselere ayrımcılık yapılamayacağı ilkesi, insan haklarının eksen kavramlarından “eşitlik”in bir gereğidir. Cevap D dir.

E şıkkı "İlgili Kişinin Katılımı ve Denetimine Yönelik İlkeler" den bir tanesidir. Cevap E dir.

E şıkkı özel kategorideki kişisel verilerin nitelikli korunması kavramlarından bir tanesidir. Cevap E dir.

Kimi yerlerde veri güvenliğinin veri korumayı niteleyecek şekilde, sanki her iki kavram eş anlamlıymış gibi kullanıldığı görülmektedir. Oysa her ikisi arasında açık bir ayrım bulunur. Verilerin korunması, “veri”lerin değil, bu verilerin ilişkili olduğu gerçek kişilerin korunmasına yönelmiştir. Veri güvenliği ise doğrudan verilerin korunmasını hedefler. Bu açıdan amaç, kişilerin değil, verilerin korunmasıdır. Ancak bu veriler, kişilerle ilgili olduğu ölçüde, veri güvenliği, kişisel verilerin korunmasına da hizmet edecektir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin pek çok hukuksal düzenlemede veri güvenliğinin temel ilkeler arasında yer alması da bu nedenledir. Veri güvenliği ilkesi çerçevesinde kişisel verilerin;
• kazara veya hukuka aykırı tahribine,
• kaybolmasına,
• değiştirilmesine,
• yetkisiz yayımı veya erişimine ve bunlara benzer diğer güvenlik açıklarına karşı teknik ve örgütsel önlemleri alması öngörülmektedir

Sadece işleyenin bir kamu kurumu olması tek başına kişisel verilerin işlenmesini hukuka uygun hale getirmez. Bunun için, temel bir insan hakkı olan kişisel verilerin korunması hakkını sınırlandıran ve amacıyla ölçülü olan bir kanun bulunması ve mevcut olayın da bu kanun kapsamıyla uyumlu olması gerekir. Cevap B dir.

Bilişim ile doğrudan ilgili ilk hukuksal düzenleme 1970 yılında Almanya'da gerçekleştirilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Bilişim ile doğrudan ilgili ilk hukuksal düzenleme 1970 yılında Almanya’nın Hessen eyaletinde kişisel verilerin korunmasına ilişkin olarak gerçekleştirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Bilişim hukuku ve kişisel veriler arasındaki ilişki değerlendirildiğinde, yukarıdaki boşluğa "korunması" kelimesinin getirilmesi, en uygun seçenek olarak görünmektedir. Buna göre, "Kişisel verilerin korunması hakkı, teknolojinin sağladığı olanakları güçlendirmek ile değil, yarattığı yan etkiler ile ilişkilidir." Doğru cevap B'dir.

Kişisel verilerin korunması ile özgür bilgi akışı önünde bariyerler kurmanın amaçlanmadığını belirtmek gerekir. Kişisel verilerin korunması, veri işleme teknolojileri ile temel hak ve özgürlükler arasında denge kurmayı hedefler. Bu denge veri işlemenin meşru temellerinin ve uyulması gereken ilkelerin hukuksal güvence altına alınmasını gerektirir. Doğru cevap E'dir.

Öncelikle kişisel verilerin korunması hakkı, bir insan hakkı olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır. Bunun yanında diğer cevapların yanlış kısımlarının belirtilmesi faydalı olacaktır. Kişisel veri kavramının doğrudan kişi ile ilgili olması gerekir. Kişisel verilerin korunmasındaki temel gaye, “veri”lerin, yani herhangi bir rakamın, herhangi bir bilginin, herhangi bir görüntünün, korunması değildir. Burada hedeflenen kişilerin korunmasıdır. Kişisel verilerin konusunu sadece yazılı değil, farklı biçimdeki bilgiler de oluşturabilir. Dünyada 100'ün üzerinde devlette kişisel verilerin korunmasına yönelik hukuksal düzenlemelerin kabul edildiği dikkate alındığında, az sayıda düzenlemenin yapıldığı söylenemeyecektir. Doğru cevap A'dır.

Kişisel veri, en genel tanımıyla, belirli ya da belirlenebilir bir kişiye ilişkin her türlü bilgidir. O halde kişisel veriden söz edebilmek için, verinin (i) bir kişiye ilişkin ve (ii) bu kişinin de belirli ya da belirlenebilir nitelikte olması gerekir. Bu tanımda “her türlü” bilgi ifadesinin kullanılması oldukça geniş bir alanın hedeflendiğinin işaretidir. Dolayısıyla verinin kişiyi küçük düşürecek/zor durumda bırakacak nitelikte olması, aranan bir ölçüt değildir. Doğru cevap C'dir.

Soruda verilen tanım, kişisel verilerin işlenmesine ilişkin olarak, AB Yönergesinde kabul edilen tanımdır. Türkiye’de konuya ilişkin hukuksal düzenlemeler kapsamında incelenecek olan Veri Koruma Kanun Tasarısı’nda da benzer bir tanımın benimsendiğini belirtmek gerekir. Doğru cevap B'dir.

Özel haberleşmenin gizliliği ile kişilerin telefon, telgraf, mektup, elektronik posta gibi araçlarla gerçekleştirdikleri özel iletişiminin gizliliğini ve güvenilirliğini korumak hedeflenmektedir. Soruda verilen örnekte de dikkat çekilmek istenen temel hak ve özgürlük, "özel haberleşmenin gizliliği" olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Prosser’a göre özel yaşamın gizliliği hakkı dört tür haksız fiile karşı, dört tür çıkarı korumaktadır. Kişinin topluma yanlış tanıtılması şeklindeki haksız fiile karşılık gelen çıkar ise, kişinin şöhreti ve adı olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Düşünceyi açıklama özgürlüğü, “insanın serbestçe düşünce ve bilgilere ulaşabilmesi, edindiği düşünce ve kanaatlerden dolayı kınanmaması ve bunları tek başına ya da başkalarıyla birlikte (dernek, toplantı, sendika vb.) çeşitli yollarla (söz, basın, sinema, tiyatro vb.) serbestçe açıklayabilmesi, savunabilmesi, başkalarına aktarabilmesi ve yayabilmesi anlamına gelir."

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda kişisel verilerin korunmasının normatif temelini oluşturacak çeşitli hükümler bulunur. Bu kapsamda ilk olarak kişinin maddi ve manevi varlığını geliştirme hakkı dikkate alınmalıdır. Anayasa’nın başlangıç 6. paragrafında ve 17/1 hükmünde kişinin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı hüküm altına alınmıştır. Bunun yanında Anayasa uyarınca “Devletin temel amaç ve görevleri” arasında “insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak” (m.5) yer alır.