BİLİŞİM HUKUKU - Deneme Sınavı - 10

I, ve III. önermelerde verilen olaylar teknolojinin insan hayatına girmesi ile ortaya çıkabilecek hak ihlallerine örnek teşkil eder. Doğru cevap C'dir.

Özel kategorideki verilerin nitelikli korunması ilkesi ile ilgili kişi açısından “hassas” sayılan bazı veri türlerinin daha güçlü bir şekilde korunması hedeflenmektedir. AB Yönergeleri, AK Sözleşmesi, BM Rehber İlkeleri gibi pek çok uluslararası metinde ve ulusal düzenlemelerde hassas verilerin özel olarak korunması yaklaşımı benimsenmiştir. Bu kategoride yer alan veri türleri bazı farklılıklar gösterse de genel olarak ilgili kişinin,
• ırksal veya etnik kökenine,
• siyasal görüşüne,
• dinsel ya da felsefi inancına,
• sendika üyeliğine,
• sağlık ya da cinsel yaşamına ilişkin bilgiler
bu kategoride sayılmaktadır.

Bu bilgilerin işlenmesi kural olarak yasaktır, ancak bazı sınırlı durumlarda ve veri koruma ilkelerini güçlü bir biçimde uygulayarak işlenmeleri olanaklıdır. Doğru cevap C'dir.

İlgili kişinin katılım ve denetimine yönelik ilkeler çok çeşitlidir. Bu kapsamda kişiye bazı haklar tanındığı, veri işleyenlere ise yükümlülük yüklendiği görülür. Bu hak ve yükümlülüklere örnek olarak şunlar verilebilir:
• İlgilinin bilgilendirilmesi
• İlgilinin kendisine ilişkin bilgilere erişim
hakkı
• İlgilinin kendisine ilişkin bilgileri düzeltme
hakkı
• İlgilinin veri işlemeye itiraz hakkı
• İlgilinin otomatik kararların konusu olmama hakkı

Kişisel verilerin amacından daha uzun süre tutulmaması ise kişisel verilerin niteliğine ilişkin temel ilkelerdendir. Doğru cevap D'dir.

Hem düşünceyi açıklama özgürlüğü, hem de özel yaşamın gizliliği hakkı ekseninde tartışılan anonimlik genel olarak, bir kişi ya da grubun görüş ve düşüncelerini kimliğini ortaya çıkarmadan açıklaması ve yayması olarak tanımlanabilir. İhbarcılar, muhalifler, utangaç kişiler, görüşlerini açıklamalarının kendilerini olumsuz bir şekilde etkileyeceğini düşünenler, kişisel verilerinin toplanmamasını ve hareketlerinin izlenmesini istemeyenler için anonimlik oldukça yararlıdır. anonimliğin temelde iki çeşidi bulunur. Birincisi ilgilinin kimliğinin ortaya çıkarılma olanağının bulunmadığı tam anlamıyla anonimliktir (complete anonymity). İkincisi ise daha çok takma isimlilik (pseudonymity) olarak adlandırılır. Doğru cevap A'dır.

Son dönemde güvenlik gerekçesi ile veri işleme teknolojilerinin neredeyse sınırsız bir şekilde kullanılmasını  “Saklayacak bir şeyin yoksa korkacak bir şeyin de yoktur.” sloganı ile savunulmaktadır. Unutulmamalıdır ki özel yaşamın gizliliği hakkı ve kişisel verilerin korunması hakkı suçluların bilgilerini gizleyerek onların korunmasına hizmet etmemektedir. Bu iki önemli hak alanı “insan”ın yalnızca insan olması dolayısıyla sahip olduğu değerleri korumaya yönelmiştir ve bu şekliyle insanların kendileri hakkındaki bilgilere ilişkin bir denetim sağlar. Doğru cevap E'dir.

Konunun teknik boyutu ve “veri” deyiminin kendisinin teknoloji ile ilişkili bir deyim olması, kimi zaman bu korumanın temel amacının unutulmasına neden olabilmektedir. Şu hususun altını çizmek gerekir ki bu ilkelerin benimsenmesindeki temel gaye,“veri”lerin, yani herhangi bir rakamın, herhangi bir bilginin, herhangi bir görüntünün, korunması değildir. Burada hedeflenen kişilerin korunmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Kişiyi doğrudan ya da dolaylı olarak belirlenebilir kılan bütün bilgiler kişisel veridir. Bir kişinin adresi, telefon numarası, pasaport numarası, resmi, ses kaydı, genetik bilgileri, cinsel tercihleri, dini inançları, sabıka kaydı, hobileri, ziyaret ettiği İnternet siteleri gibi bilgiler bu kapsamda değerlendirilecektir. Çalışılan kurum gerçek kişiye ait bilgi iken, kurumun adresi tüzel kişiye ilişkin bir bilgidir. Bu yüzden doğru cevap E'dir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, 1950 yılında kabul edilmiş 1953 yılında ise yürürlüğe girmiştir. Doğru cevap B'dir.

Kişinin özel yaşamının çevreye açıklık derecesinin yararlanacağı korumanın oranı ve şekliyle ilgili olduğu söylenebilir. Nitekim kişinin "sır alanı" içerisinde yer alan, cinsel yaşamı, dinsel tercihleri, ırksal kökeni gibi konulara ilişkin veriler, hassas veri olarak kabul edilmekte ve daha özel bir korumaya tabi tutulmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Verilen tanım kişisel veri kavramına aittir. Cevap E dir.

Kişisel veri, en genel tanımıyla, belirli ya da belirlenebilir bir kişiye ilişkin her türlü bilgidir. O halde kişisel veriden söz edebilmek için, verinin (i) bir kişiye ilişkin ve (ii) bu kişinin de belirli ya da belirlenebilir nitelikte olması gerekir. Cevap C dir.

Kişinin kamusal alandaki etkinliklerinin özel yaşamın gizliliği hakkının dışında olduğunu düşünmek olanaklı değildir. Bu temel hak, belirli düzeyde kamusal etkinlikleri de koruma kapsamına almaktadır. Konuya kamera ile yapılan gözetim açısından  yaklaştığımızda ise bir ayrım yapmak gerekir. Buna göre, kamusal alanların kişilerin görüntülerini alan araçlarla izlenmesi ancak bu görüntülerin kayıt edilmemesi durumunda özel yaşama müdahale sayılmaz. Cevap E dir.

Kişinin özel yaşamına ilişkin utanç verici durumların kamuya açıklanması, Kişinin topluma yanlış tanıtılması, Kişinin adının veya resminin çıkar sağlamak amacıyla kullanılması, Kişinin sükunetinin, yalnızlığının, gizlerinin ve özel yaşamının ihlali Prosser'in tanımladığı ve özel hayatın gizliliği hakkını ihlal eden dört haksiz fiil türüdür. D şıkkı ise bunlardan biri değildir. Doğru cevap D'dir.

Kişinin sükunetinin, yalnızlığının, gizlerinin ve özel yaşamının ihlali ; kişinin manevi bütünlüğünün zedelendiğinin göstergesidir. Doğru cevap C'dir.

Tüzel kişilerin bilgileri belirlenebilir dahi olsa kişisel veri sayılmaz. Cevap E dir.

“Verilerin kaliteli olması ilkesi” olarak da ifade edilebilecek bu gerekliliğin içeriği beş alt başlıktan oluşur: Hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun işleme; Belirli, açık ve meşru amaçlar için toplanma; Toplanma ve sonrasında işlenme amaçlarına uygun, ilgili olma, ancak aşırı olmama; Doğru ve eğer gerekli ise güncel olarak tutulma; Amacın gerektirdiğinden daha uzun süre tutulmamadır. Doğru cevap A'dır.

Bilişim ile doğrudan ilgili ilk hukuksal düzenleme 1970 yılında Almanya’nın Hessen eyaletinde kişisel verilerin korunmasına ilişkin olarak gerçekleştirilmiştir. Kişisel verilerin korunması hakkı, teknolojinin
sağladığı olanakları güçlendirmek ile değil, yarattığı yan etkiler ile ilişkilidir. Bilişim ile insan hakları arasında dengenin kurulması açısından da kırk yıldan uzun bir süre içerisinde gelişen, çeşitlenen, yaygınlaşan hukuksal düzenlemelerden ulusal ve uluslararası düzeyde çok çeşitli örnekler sunmaktadır.

Kişisel veri, en genel tanımıyla, belirli ya da belirlenebilir bir kişiye ilişkin her türlü bilgidir. O halde kişisel veriden söz edebilmek için, verinin (i) bir kişiye ilişkin ve (ii) bu kişinin de belirli ya da belirlenebilir nitelikte olması gerekir. Bu tanımda “her türlü” bilgi ifadesinin kullanılması oldukça geniş bir alanın hedeflendiğinin işaretidir. Burada bilginin türüne ilişkin herhangi bir ayrım yapılmamaktadır. Sayı, yazı, ses ya da görüntüden oluşan bir bilgi bu kapsamda yer alabilir. Ancak bu noktada her türlü bilginin önünde yer alan tanımlamayı unutmamak gerekir. Buna göre her türlü bilgi, mutlaka belirli ya da belirlenebilir bir kişiye ilişkin olmalıdır. Bir başka anlatımla bu bilginin, bir gerçek kişiyle ilişkisinin kurulabiliyor olması gerekir. Bu ilişkinin kurulmasının olanaklı olmadığı bir durumda, tanımda yer alan asgari koşullar gerçekleşmediği için, bu bilgiyi kişisel veri olarak nitelendirmek olanaklı olmayacak, dolayısıyla da kişisel verilerin korunmasında hâkim olan temel ilkeler uygulanmayacaktır. Bu kapsamda hangi bilgilerin kişisel veri olarak kabul edileceği, hangilerinin bu kapsamın dışında kalacağını birkaç örnek üzerinden açıklamaya çalışalım. Bir kişinin adı ve soyadı onu belirli kılan, bir başka anlatımla onu diğer herkesten ayıran bilgiler
arasında ilk akla gelendir.

Örneğin kapalı devre televizyon sistemlerine ya da genel olarak kameralara yansıyan görüntüler kişisel veri olarak kabul edilecek midir?
Bu görüntünün bir kişiyi belirlenebilir kılması olasılığı söz konusu olduğu durumlarda kişisel veri olarak kabul edileceği hususunda şüphe yoktur. Burada kamera ile yapılan izlemenin, kamusal alanda, örneğin bir meydanda, caddede, otogarda rastlantısal olarak yanımızdan geçip giden insanlarla karşılaşmamızdan bir farkı bulunmamaktadır. Ancak görüntülerin kayıt edilmesi ve bu kaydın sistemli ya da kalıcı olarak yapılması bu durumu değiştirir. Çünkü yapılan kayıt ile o anda görüntülerin belirli bir kişiyle bağlantısı kurulmamış olsa bile ileride bu bağlantının kurulması olanaklı duruma gelmekte, dolayısıyla görüntüsü kayıt edilen kişi “belirlenebilir” olmaktadır.

Kişiyi doğrudan ya da dolaylı olarak belirlenebilir kılan bütün bilgiler kişisel veridir. Bir kişinin adresi, telefon numarası, pasaport numarası, resmi, ses kaydı, genetik bilgileri, cinsel tercihleri, dini inançları, sabıka kaydı, hobileri, ziyaret ettiği İnternet siteleri gibi bilgiler bu kapsamda değerlendirilecektir. Dolayısıyla bu kapsamdaki bilgiler, kişisel verilerin korunmasında hâkim olan temel ilkelere göre işlenmelidir.

Kişisel verilerin korunması, kendisinden daha köklü bir tarihe sahip başka hak alanları ile yakından ilişkilidir. Bunların başında özel yaşamın gizliliği hakkı gelir. Ayrıca, kişisel verilerin korunması; düşünceyi açıklama özgürlüğü, bilgi edinme hakkı, haberleşme özgürlüğü gibi başka bazı değerlerle de kimi zaman karşılıklı destekleme, kimi zaman çatışma halindedir. Haberleşmenin korunması ise haberleşmenin özel olması yani gizli olması halinde söz konusudur. Cevap C dir.

Kişisel verilerin korunması, kendisinden daha köklü bir tarihe sahip başka hak alanları ile yakından ilişkilidir. Bunların başında özel yaşamın gizliliği hakkı gelir. Ayrıca, kişisel verilerin korunması; düşünceyi açıklama özgürlüğü, bilgi edinme hakkı, haberleşme özgürlüğü gibi başka bazı değerlerle de kimi zaman karşılıklı destekleme, kimi zaman çatışma halindedir. Öte yandan kişisel verilerin ekonomik bir değerinin bulunduğu da tartışmasızdır. Özellikle ticarî işlemler söz konusu olduğunda bu değer daha açık bir şekilde hissedilebilir. Bu anlamda bireylerin, başka çıkarlarının yanında, ekonomik çıkarlarının korunması gerekir. Ancak bu kişisel verilerin üzerindeki hakkın mülkiyet hakkı üzerinden kurulabileceği anlamına gelmez. Gerçekten taşınır ya da taşınmaz mallara uygulanan kuralları elle ya da otomatik olarak işlenen kişisel verilere uygulamak, örneğin seçme hakkını ya da düşünceyi açıklama özgürlüğünü mal haline getirmekten farksızdır. Bir başka anlatımla mülkiyet hakkı ve benzeri yaklaşımlar yalnızca korumada yetersiz kalmaları, bu sistemlerin işlemesinin zor olması ya da iki hak alanı arasında ortak paydaların bulunmaması gibi nedenlerle değil, etik açıdan da yanlıştır. Bireyin özel yaşamının gizliliği hakkının temel amacı, duygusal ve psikolojik yapısını kişisel bilgilerinin istenmeyen şekilde yayılmasını önleyerek korumaktır ve hiçbir zaman, bilginin yasal adını tanımlamak ya da ticarî kullanım hakkına kimin sahip olduğunu belirlemek için bir araç olarak düşünülmemiştir. Oysa bunlar, mülkiyet hukukunun temel işlevlerini oluşturur