BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Bir ölçme aracının güvenirliğinden sonra mutlaka geçerliği de değerlendirilmelidir. Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği, başka herhangi bir özellikle karıştırmadan doğru olarak ölçebilme derecesidir. Bir başka deyişle bir ölçme aracının, geliştirilmiş bulunduğu konuda amaca hizmet etmesidir. Örneğin, tutumu ölçen bir ölçek sadece tutumu ölçmelidir. Tutumla ilişkili bir diğer değişkeni (kaygıyı) ölçmemelidir.

Güvenirlik bir ölçme aracının bir uygulanışından diğer uygulanışına elde edilen sonuçların tutarlığını ifade etmektedir. Diğer bir deyişle, güvenirlik, bir ölçme aracının her ölçmede birbirine yakın sonuçlar verebilme niteliğidir. Güvenirlik ölçme aracını ölçtüğü özelliği ya da özellikleri, ne derecede bir kararlılıkla ölçmekte olduğunun göstergesidir.

Ölçme aracı, bireyleri tanımlanan yapıya uygun biçimde ayırabiliyor ve bu araçtan elde edilen puanlar bu yönden açıklama yapmamıza yarıyorsa, bu araçta yapı geçerliği var demektir.

İç tutarlılık, yaygın olarak kullanılan güvenirlik ölçütlerinden biridir. İç tutarlılık, farklı soru maddelerinin aynı konuyu ne kadar iyi ölçtüğünü belirlemenin bir göstergesidir. İç tutarlılık, ölçme aracındaki maddelerin birbirleri ile tutarlılığını esas almakta ve test maddelerinin aynı değişkeni ölçtüğü yani ölçme aracının homojen olduğu varsayımına dayanmaktadır. İç tutarlılık ile sayısal olarak güvenirlik katsayısını hesaplamak için Kuder Richardson formülleri ve Cronbach Alfa katsayısı kullanılır.

Bağımsız gözlemciler arası uyum (puanlayıcılar arası güvenirlik), birden fazla gözlemcinin birbirinden bağımsız olarak, aynı değişkenleri ölçmeye çalıştıkları durumlarda uygulanan bir güvenilirlik ölçütüdür. Gözlemciler, belirli bir olguyla ilgili olarak puan veren veya değerlendirme yapan kişilerdir. Bir ölçme aracının bağımsız gözlemciler arası uyum ile güvenirliğinin belirlenmesi işleminde, gözlemcilerin ayrı ayrı yaptıkları ölçümlerin bir ortalaması alınarak, her durum için bir tek değer bulunur. Ayrı ayrı elde edilen gözlem sonuçları birbirine ne kadar yakın ise sonuçta elde edilen ortalama değerin güvenirliği de o kadar yüksek olur. Bu bağlamda puanlayıcıların ne derece tutarlı puanlama yaptıkları ya da puanlayıcıların objektifliğini belirlemek için puanlayıcılar arası güvenirlik hesaplanır. Bağımsız gözlemciler arası uyum aracılığıyla güvenirlik hesaplanmasında Korelasyon-Kendall’s Coefficient of Concordance ya da özel değişkenlik (varyans) çözümlemeleri tekniklerinden yararlanılır.

Yapılan bir ölçme işlemi için dört tür güvenirlik çeşidi vardır. Bunlar

Bu güvenirlik türleri aynı zamanda güvenirlik yaklaşımları olarak da ifade edilirler ve güvenirlik katsayısının hesaplanması yöntemlerini de içerirler.

Cronbach Alfa katsayısı hesaplanır. Cronbach Alfa katsayısının değerlendirilmesinde uyulan değerlendirme ölçütü aşağıdaki gibidir.

0.0 ≤ a ≤ 0.40 ise ölçek güvenilir değildir.
0.40 ≤ a ≤ 0.60 ise ölçek düşük güvenirliktedir.
0.60 ≤ a ≤ 0.80 ise ölçek oldukça güvenilirdir.
0.80 ≤ a ≤ 1.00 ise ölçek yüksek derecede güvenilirdir.

Bu durumda öğretmen testin kendisiyle ilgili güvenirlik faktörlerini kontrol altına almaya çalışmıştır. 

Testin uzunluğu: Bir testteki soru sayısı testin güvenirliğiyle doğrudan ilişkilidir. Testteki soru sayısı artırılarak testin güvenirliği artırılabilir. Örneğin 5 tane doğru yanlış soru- sunun olduğu bir testte öğrencinin şansla bu soruların tümüne cevap verme olasılığı 1/32 iken, dokuz tane doğru yanlış sorusunun olduğu bir testte öğrencini şansla bu soruların tümüne cevap verme olasılığı 1/512’dir.

Test yönergesinin ve testteki maddelerin ifadesi: Hazırlanan bir testte cevaplamanın nasıl yapılacağı, testte yer alan soru sayısı her bir sorunun puan değeri, cevaplama için ne kadar süre verildiğine ilişki bilgilerin bulunduğu bir yönerge yer almalıdır. Bunun yanı sıra testte yer alan soruların açık ve anlaşılır olması da testin güvenirliğine etki etmektedir. Aşağıda bir test yönergesi örneği yer almaktadır.

Test içeriğinin benzeşikliği: Ölçtükleri davranış ve konu bakımından homojen sorulardan oluşan bir testten elde edilen puanlar heterojen bir testten elde edilen puanlara göre daha güvenilirdir. Örneğin 50 soruluk bir biyoloji testi 50 soruluk fen bilgisi testinden daha güvenilirdir. Çünkü fen bilgisi testinde fizik, kimya, biyoloji soruları bulunmaktadır. Bir başka deyişle içindeki sorular daha heterojendir.

Kapsam geçerliği, bir bütün olarak testin ve testteki her bir maddenin amaca ne derece hizmet ettiğidir. Kapsam geçerliği testin kapsamındaki konu ve davranışları testin amacına uygun olacak şekilde doğru ölçebilme derecesi olarak da tanımlanabilir. Bir başka deyişle ölçmeye konu olan niteliğe ilişkin anakütlenin, test maddelerince yeterli seviyede temsil edilip edilmediğiyle ilgilidir. Ölçme konusu evreni yeterli ve dengeli olarak örnekleyen ve kapsadığı maddelerin her biri ölçmek istediği davranışı gerçekten ölçen bir test, kapsam geçerliğine sahiptir.

Nitel araştırmalarda betimleyici, yorumlayıcı, kuramsal, genelleyici ve değerlendirici geçerlik olmak üzere beş tür geçerlikten bahsedilebilir. Yorumlayıcı geçerlik, araştırmanın, araştırılan kişileri ya da durumları yansıtan, çoğu kez de araştırılan kişilerin vermeye çalıştıkları anlamlar, onların kullandıkları kelimeler, yorumlamalar, onların amaçlarını ortaya koymasıdır.

Güvenirlik bir ölçme aracının bir uygulanışından diğer uygulanışına elde edilen sonuçların tutarlığını ifade etmektedir. Diğer bir deyişle, güvenirlik, bir ölçme aracının her ölçmede birbirine yakın sonuçlar verebilme niteliğidir.