BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Belli bir araştırma için geliştirilen bir tanıma uyan ve üzerinde özellikleri ile ilgili ölçüm, sayım veya gözlemlerin yapılacağı gerçek nesne, birey veya olayların her birine birim adı verilir. Örneğin, genel nüfus sayımında birim insanken, çocuk sayısını belirlemek için yapılacak bir araştırmada birim ailedir. Okullaşma oranının hesaplanacağı bir çalışmada ise birim okuldur.

Evren, üzerinde araştırma yapılacak olan ve belirli bir tanıma uyan birimlerin oluşturduğu bir başka deyişle araştırmacının çalışma alanını oluşturan ve elde ettiği sonuçları genelleştirdiği topluluktur.

Hakkında araştırma yapılacak sonlu evrenin bütün birimlerinin sayılması işlemine tam sayım adı verilir. Genellikle küçük hacimli sonlu evrenlerde uygulanabilir. Büyük hacimli ve birimleri geniş bir coğrafi alana yayılmış olan evrenlerde tamsayım yapmak zaman alıcı, masraflı ve yavaştır. Ayrıca sonsuz evrenlerde tam sayım yapmak mümkün değildir.

Örneklem, evren içerisinden belirli yöntemlerle seçilen ve evreni temsil etme yeteneğine sahip birimlerin oluşturduğu topluluktur.

Olasılıklı örnekleme yöntemlerinin temeli yansızlık kuralıdır. Yansızlık kuralı, örneklem içerisinde yer alacak birbirinden bağımsız her birimin, evren içerisinde eşit seçilme şansına sahip olmasıdır.

Sistematik örnekleme yönteminde evreni oluşturan birimlerin numaralandırma işlemi yansız olarak yapılır veya hazır listelerde var olan sıralama kullanılır.

Tabakalı örnekleme belli bir değişken dikkate alınarak, evrende bu değişkene ilişkin özelliklerin örneklemde de aynı oranda temsil edildiği örnekleme yöntemidir.

Örnekleme biriminin kümeler (gruplar) olarak tanımlandığı durumlarda evrenden örneklem alma işi gruplar temelinde yapılır ve bu süreç küme örnekleme olarak adlandırılır.

Araştırmaya hız ve pratiklik kazandıran kolayda örnekleme yönteminde araştırmacı yakın olan ve erişilmesi kolay olan bir durumu seçer ve örnekleme girecek kişi sayısı istenen örneklem büyüklüğüne ulaşıncaya kadar devam eder.

Kartopu örnekleme rassal olarak seçilen evrene dahil bir bireyle temas kurulmasının ardından, bu bireyin yardımıyla diğer bir bireyle görüşüp zincirleme olarak örneklemi oluşturma işlemidir. Evrenin sınırlarının ve evrendeki birimlerin kesin olarak belirlenemediği durumlarda kullanılan kartopu örnekleme, araştırmacının problemine zengin bilgi kaynağı olabilecek birey veya durumların saptanmasında oldukça etkilidir.

Evren, üzerinde araştırma yapılacak olan ve belirli bir tanıma uyan birimlerin oluşturduğu bir başka deyişle araştırmacının çalışma alanını oluşturan ve elde ettiği sonuçları genelleştirdiği topluluktur. Örneğin 2010-2011 öğretim yılında Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesine kayıtlı öğrencilerin oluşturduğu topluluk bir evrendir.

Belli bir araştırma için geliştirilen bir tanıma uyan ve üzerinde özellikleri ile ilgili ölçüm, sayım veya gözlemlerin yapılacağı gerçek nesne, birey veya olayların her birine birim adı verilir. Örneğin, genel nüfus sayımında birim insanken, çocuk sayısını belirlemek için yapılacak bir araştırmada birim ailedir.

Hakkında araştırma yapılacak sonlu evrenin bütün birimlerinin sayılması işlemine tam sayım adı verilir. Genellikle küçük hacimli sonlu evrenlerde uygulanabilir. Büyük hacimli ve birimleri geniş bir coğrafi alana yayılmış olan evrenlerde tamsayım yapmak zaman alıcı, masraflı ve yavaştır.

Örneklem, evren içerisinden belirli yöntemlerle seçilen ve evreni temsil etme yeteneğine sahip birimlerin oluşturduğu topluluktur. Örnekleme ise tanımlanan ve ilgilenilen özellikleri bakımından hakkında genellemelerin yapılması düşünülen bir evrenden belirli yöntemlerle, sınırlı sayıda birimin seçilmesi, bu birimlerden oluşan örneklemin genellemeye konu olan özellikler bakımından incelenmesi için gerekli istatistiklerin hesaplanması ve bu istatistiklerin genelme amacıyla kullanılması işlemidir.

Araştırma Evreninin Tanımlanması: Bir araştırmada araştırmaya konu olan değişken itibariyle ölçümlerin alınacağı birimleri belirlemek ve bu birimlerin hangilerinin evrende yer alacağını hangilerinin yer almayacağını belirlemektir. Bir başka deyişle problemin tanımının örnekte kimlerin yer alması gerektiği şeklinde kesin ifadeler haline çevrilmesidir.

Örnekleme Çerçevesinin Belirlenmesi: Çerçeve örnekleme girecek bütün birimlerin yer aldığı bir listedir. Bir başka deyişle örneğin seçildiği evrende yer alan bütün elemanların yazılı olduğu listedir.