BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 11

Güvenirlik bir ölçme aracının bir uygulanışından diğer uygulanışına elde edilen sonuçların tutarlığını ifade etmektedir. Diğer bir deyişle, güvenirlik, bir ölçme aracının her ölçmede birbirine yakın sonuçlar verebilme niteliğidir.

Yapılan bir ölçme işlemi için dört tür güvenirlik çeşidi vardır. Bunlar;
• test-tekrar test
• eş değer (paralel) formlar
• iç tutarlılık
• bağımsız gözlemciler arası uyumdur.

İç tutarlılık, yaygın olarak kullanılan güvenirlik ölçütlerinden biridir. İç tutarlılık, farklı soru maddelerinin aynı konuyu ne kadar iyi ölçtüğünü belirlemenin bir göstergesidir. İç tutarlılık, ölçme aracındaki maddelerin birbirleri ile tutarlılığını esas almakta ve test maddelerinin aynı değişkeni ölçtüğü yani ölçme aracının homojen olduğu varsayımına dayanmaktadır.

Testin kendisiyle ilgili faktörler; Testin uzunluğu, Test yönergesinin ve testteki maddelerin ifadesi, Test içeriğinin benzeşikliği, Puanlamadaki nesnelliktir.

Testi alan öğrenci ya da öğrenci grubu ile ilgili etkenler;
Bireyin sürekli ve genel özellikleri: Bireyin kendisine özgü ve bireyden bireye değişen hızlı okuma, okuduğunu anlama, yönergeyi doğru anlama, kendine güvenme, heyecanlanma gibi özellikler.
Bireyin sürekli ve özel özellikleri: Bireyin testte yer alan bir metni daha önceden okumuş olması ya da testte yer alan bir sorunun içeriğiyle ilgili olumlu/olumsuz tutum geliştirmiş olması.
Bireyin geçici ve genel özellikleri: Bireyin sınav günü hasta, uykusuz ya da yorgun olması.
Bireyin geçici ve özel özellikleri: Bireyin doğru cevabı tutturma şansı, belli bir test için özel olarak hazırlanma.

Geçerlik: Ölçme aracının geliştirilme ve kullanılma amacına hizmet etme yeterliğidir.

Ölçme araçlarının sahip olması gereken niteliklerinden biri olan geçerliğin türleri; yüzgörünüş geçerliği, kapsam geçerliği, kritere dayalı geçerlik ve yapı geçerliğidir.

Kapsam Geçerliği;  bir bütün olarak testin ve testteki her bir maddenin amaca ne derece hizmet ettiğidir. Kapsam geçerliği testin kapsamındaki konu ve davranışları testin amacına uygun olacak şekilde doğru ölçebilme derecesi olarak da tanımlanabilir.

Bir ölçme aracının geçerliğini belirlemede şu yollara başvurulabilir:
• Ölçme aracının uzmanlarca incelenmesi
• Cevaplayıcılardan ölçme aracındaki soruları nasıl cevaplandırdıklarına ilişkin bilgilerin alınması
• Ölçme aracı puanları ile o araçla ölçülen yeteneklerin geçerli ve etkili olduğu bir
işteki ölçme aracı puanları arasındaki korelasyonun hesaplanması
• Aynı yeteneği ölçtüğü belirlenmiş olan diğer araçların puanlarıyla korelasyonların hesaplanması
• Ölçme aracı puanlarının faktör yapısı bilinen diğer araçların puanlarıyla birlikte
faktör analizine tabi tutulması ve ölçme aracının ölçtüğü faktörlerin bilinen diğer
faktörlere göre yorumu
• Ölçme aracının oldukça uzun zaman aralıklarıyla aynı gruba iki veya üç defa uygulanması ve test puanlarının kararlılığının yoklanması
• Ölçme aracının alt bölümlerinin veya sorularının birbirleriyle korelasyonlarının
yorumu

Betimleyici geçerlik, anlamı değiştirilmeden, araştırmacının kendi düşünceleri doğrultusunda seçicilik yapılmadan oluşturulan ve araştırılan konuyu bütün gerçekliğiyle doğru bir şekilde ortaya koyan geçerliktir.
Yorumlayıcı geçerlik, araştırmanın, araştırılan kişileri ya da durumları yansıtan, çoğu kez de araştırılan kişilerin vermeye çalıştıkları anlamlar, onların kullandıkları kelimeler, yorumlamalar, onların amaçlarını ortaya koymasıdır.
Kuramsal geçerlik araştırmanın araştırılan olguyu açıklama derecesi olarak düşünülür. Bu anlamda, kuramsal geçerlik araştırılan kişilerin yapılandırdıkları ya da oluşturduklarıdır.
Genelleyici geçerlik bir araştırmanın verileriyle oluşturulan kuramın benzer durumları anlamada yararlı olması olarak düşünülebilen genelleme, burada üzerinde araştırma yapılan kişilerin, grupların ve durumların içerisinde genelleme yapılabilme özelliğiyle ilişkilendirilmektedir.
Değerlendirici geçerlikte araştırmacı, araştırma verilerine göre araştırılan kişi ya da durum hakkında değerlendirmede bulunmakta ve kararlar vermektedir.

Güvenirlik bir ölçme aracının bir uygulanışından diğer uygulanışına elde edilen sonuçların tutarlığını ifade etmektedir. Diğer bir deyişle, güvenirlik, bir ölçme aracının her ölçmede birbirine yakın sonuçlar verebilme niteliğidir (Balcı, 2001). Güvenirlik ölçme aracını ölçtüğü özelliği ya da özellikleri, ne derecede bir kararlılıkla ölçmekte olduğunun göstergesidir

Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği, başka herhangi bir özellikle karıştırmadan doğru olarak ölçebilme derecesidir. Bir başka deyişle bir ölçme aracının, geliştirilmiş bulunduğu konuda amaca hizmet etmesidir (Tekin, 2000). Örneğin, tutumu ölçen bir ölçek sadece tutumu ölçmelidir. Tutumla ilişkili bir diğer değişkeni (kaygıyı) ölçmemelidir.

Bir ölçme aracının kullanışlığı onun geliştirilmesi, çoğaltılması, uygulanması ve puanlanmasının kolay ve ekonomik olmasıdır.

Yordama, istatistiksel teknikler kullanılarak bilinenlerden yararlanarak bilinmeyen durumlar hakkında geleceğe yönelik tahminlerde bulunma işlemidir. Yordama işinde kullanılan istatistiksel teknik regresyondur. Bir testin yordama geçerliği ise, o testten elde edilen puanlarla testin yordamak için düzenlediği değişkenin doğrudan ölçüsü olan ve daha sonra elde edilen ölçüt arasındaki korelasyondur (Tekin, 2000). Hesaplanan bu korelasyon katsayısı yordama geçerliği için geçerlik katsayısı olarak adlandırılır ve bu katsayının +1’e yakınlığı ölçüsünde testin yordama geçerliği olduğundan söz edilir. Testler çoğu kez bireylerin ilerdeki davranışlarının önceden kestirilmesi amacıyla geliştirilirler. Örneğin; lise öğrencilerinin okuma testi puanları onların gelecekteki okuma başarılarının tahmininde kullanılabilir. Eğer belirtilen testin puanları lise öğrencilerinin gelecekteki okuma başarı puanlarını kestirmede kullanılabiliyorsa okuma testi puanlarının yordama geçerliği var demektir.

Kapsam geçerliği, bir bütün olarak testin ve testteki her bir maddenin amaca ne derece hizmet ettiğidir. Kapsam geçerliği testin kapsamındaki konu ve davranışları testin amacına uygun olacak şekilde doğru ölçebilme derecesi olarak da tanımlanabilir. Bir başka deyişle ölçmeye konu olan niteliğe ilişkin anakütlenin, test maddelerince yeterli seviyede temsil edilip edilmediğiyle ilgilidir (Öncü, 1995). Ölçme konusu evreni yeterli ve dengeli olarak örnekleyen ve kapsadığı maddelerin her biri ölçmek istediği davranışı gerçekten ölçen bir test, kapsam geçerliğine sahiptir (Tekin, 2000).

Kritere dayalı geçerliğin, uyum-benzer ölçekler geçerliği ve yordama geçerliği olmak üzere iki türü bulunmaktadır (Litwin, 1995; Öncü, 1995).

İç tutarlılık, yaygın olarak kullanılan güvenirlik ölçütlerinden biridir. İç tutarlılık, farklı soru maddelerinin aynı konuyu ne kadar iyi ölçtüğünü belirlemenin bir göstergesidir (McMillan, 2004). İç tutarlılık, ölçme aracındaki maddelerin birbirleri ile tutarlılığını esas almakta ve test maddelerinin aynı değişkeni ölçtüğü yani ölçme aracının homojen olduğu varsayımına dayanmaktadır (Öncü, 1995; Tavşancıl, 2005).

Zamana göre değişmezlik ölçütü olarak da ifade edilen test-tekrar test yöntemi, ölçme aracının güvenirliğinin belirlenmesinde en çok kullanılan yöntemdir. Bu yöntemle bir ölçme aracının güvenirliğini hesaplamak için ölçme aracı aynı gruba belirli bir zaman aralığıyla iki kez uygulanır. Daha sonra bireylerin birinci uygulamadan aldıkları puan ile ikinci uygulamadan aldıkları puanlar arasındaki ilişki yani korelasyon katsayısı bulunur. Elde edilen bu korelasyon katsayısı testin güvenilirlik katsayısıdır (Tekin, 2000). Bu güvenirlik katsayısı kararlılık katsayısı adını da alır. Kararlık katsayısı, ölçme aracın bireyde kalıcı özellikleri ne ölçüde ölçtüğünü belirler (Erkuş, 2003; Tavşancıl, 2005). Bir başka deyişle aynı testin belirli bir zaman aralığında aynı gruba uygulanmasıyla bulunan güvenirlik katsayısı testin ölçmeden ölçmeye aynı özelliği ne derece kararlı ölçtüğünü gösterir.