BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 2

Gerçek uygulamaya geçilmeden önce örneklem grubuyla benzer özelliklere sahip daha az sayıda bireyden oluşan bir grup üzerinde araştırmada kullanılacak ölçme araçlarında herhangi bir sorunun olup olmadığı, ölçme araçlarının doldurulma süresinin belirlenmesi gibi araştırma sürecine ilişkin fikir edinmek için yapılan ön uygulamaya pilot çalışma denmektedir. Doğru cevap A'dır.

Maksimum çeşitlilik örneklemesinin amacı çeşitlilik gösteren durumlar arasında ortak ya da paylaşılan olguların olup olmadığını bulmaya çalışmak ve bu çeşitliliğe göre problemin farklı boyutlarını ortaya koymaktır. Örneğin okullar ele alındığında, devlet ya da özel okul statüsü, merkez/taşra ayrımı, sosyo ekonomik farklılıklar maksimum çeşitliliğin sağlanmasında ele alınacak boyutlar olabilir. Doğru cevap B'dir.

Kritik durum örneklemesi çalışılan olay ya da olguyu anlamak için en önemli birimleri seçme işlemidir. Örneğin Galile yer çekimi konusunda çalışmalar yaparken belirli objeleri rasgele seçmek yerine kritik bir obje olan kaz tüyünü seçmiştir. Bir vakum içinde kaz tüyü
ile para gibi bazı ağır objelerin aynı hızla düştüğünü kanıtlamış ve bu kritik durumdanyola çıkarak mantıklı ve güvenilir genellemeler yapmıştır. Doğru cevap C'dir.

Genel evren, tanımlanması kolay, fakat ulaşılması güç ve çoğu zaman imkânsız olan birimler bütünüdür. Çalışma evreni, araştırmacının, ya doğrudan gözleyerek ya da ondan seçilmiş bir örnek küme üzerinde yapılan gözlemlerden yararlanarak, hakkında görüş bildirebileceği evrendir. Hakkında araştırma yapılacak sonlu evrenin bütün birimlerinin sayılması işlemine tam sayım adı verilir. Örneklem, evren içerisinden belirli yöntemlerle seçilen ve evreni temsil etme yeteneğine sahip birimlerin oluşturduğu topluluktur. Örneklem hacmi ise, örneklemi oluşturan birimlerin sayısına denir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Genel evren, tanımlanması kolay, fakat ulaşılması güç ve çoğu zaman imkânsız olan birimler bütünüdür. Çalışma evreni, araştırmacının, ya doğrudan gözleyerek ya da ondan seçilmiş bir örnek küme üzerinde yapılan gözlemlerden yararlanarak, hakkında görüş bildirebileceği evrendir. Hakkında araştırma yapılacak sonlu evrenin bütün birimlerinin sayılması işlemine tam sayım adı verilir. Örneklem, evren içerisinden belirli yöntemlerle seçilen ve evreni temsil etme yeteneğine sahip birimlerin oluşturduğu topluluktur. Örneklem hacmi ise, örneklemi oluşturan birimlerin sayısına denir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Basit tesadüfi örnekleme olarak ta adlandıran basit rassal örneklemede evreni oluşturan her birimin örneklem içinde yer alma olasılığı eşittir. Bir başka deyişle her birim eşit seçilme şansına sahiptir ve bir birimin seçimi diğerinin seçilmesini etkilememektedir. Buna göre Murat öğretmenin yaptığı örnekleme seçimi basit tesadüfi örneklemedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Küme örnekleme ile tabakalı örnekleme yöntemi sıklıkla karıştırılmaktadır. Küme örnekleme yönteminde var olan kümeler üzerinden işlem yapılırken tabakalı örnekleme yönteminde araştırmacının araştırma konusuna uygun olarak kendi belirlediği alt evrenler üzerinden işlem yapılmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Örnekleme birimlerinin her birinin k’ıncı adlardan seçildiği ve bu adların hepsinin bir liste oluşturduğu örnekleme türü sistematik örneklemedir. Sistematik örnekleme yönteminde evreni oluşturan birimlerin numaralandırma işlemi yansız olarak yapılır veya hazır listelerde var olan sıralama kullanılır. Evren hacmi N, belirlenen örneklem hacmine n bölünerek (N/n) çıkan sonuç tamsayıya yuvarlanır. Ortaya çıkan değer ile 1 arasındaki tam sayılar içerisinden herhangi bir rakam basit rassal örnekleme yöntemi ile seçilir. Araştırma örneklemini oluşturacak birimlerin numaraları, seçilen bu sayıdan başlamak üzere N/n değeri sistematik eklenerek örneklemi oluşturacak birimler seçilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Araştırmaya hız ve pratiklik kazandıran kolayda örnekleme yönteminde araştırmacı yakın olan ve erişilmesi kolay olan bir durumu seçer ve örnekleme girecek kişi sayısı istenen örneklem büyüklüğüne ulaşıncaya kadar devam eder. Örneğin son günlerde internet ortamında sıklıkla karşılaştığımız anketler, televizyon programlarının düzenlediği telefon anketleri kolayda örnekleme yöntemi kullanılmaktadır. Ulaşılabilen ve isteyen herkes araştırmaya katılabilir. Buna göre Aylin öğretmenin yaptığı örnekleme seçimi kolayda örneklemedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kritik durum örneklemesi, çalışılan olay ya da olguyu anlamak için en önemli birimleri seçme işlemidir. Örneğin Galile yer çekimi konusunda çalışmalar yaparken belirli objeleri rasgele seçmek yerine kritik bir obje olan kaz tüyünü seçmiştir. Bir vakum içinde kaz tüyü ile para gibi bazı ağır objelerin aynı hızla düştüğünü kanıtlamış ve bu kritik durumdan yola çıkarak mantıklı ve güvenilir genellemeler yapmıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Amacı ortalama durumları çalışarak belirli bir alan hakkında fikir sahibi olmak ya da alan, konu, uygulama veya yenilik konusunda bilgisi olmayanları bilgilendirmek olan tipik durum örneklemesi yeni bir uygulamanın veya yeniliğin tanıtımın da, uygulamanın yapıldığı ya da yeniliğin olduğu bir dizi durum, kişi ve grup arasından en tipik bir veya birkaç tanesi saptanmasıdır. Bu örnekleme yöntemi araştırma problemi ile ilgili olarak evrende yer alan çok sayıdaki durumdan tipik olan bir durumun belirlenerek örnek üzerinden bilgi toplanmasını gerektirmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Maksimum çeşitlilik örneklemesinin amacı çeşitlilik gösteren durumlar arasında ortak ya da paylaşılan olguların olup olmadığını bulmaya çalışmak ve bu çeşitliliğe göre problemin farklı boyutlarını ortaya koymaktır. Örneğin okullar ele alındığında, devlet ya da özel okul statüsü, merkez/taşra ayrımı, sosyo ekonomik farklılıklar maksimum çeşitliliğin sağlanmasında ele alınacak boyutlar olabilir. Araştırmacı çeşitlilik boyutlarını saptadıktan sonra hangi çeşitliliklerin kendisi için uygun olacağına karar vermeli ve örnekleminde bunu yansıtmalıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Evrenin sınırlarının ve evrendeki birimlerin kesin olarak belirlenemediği durumlarda kullanılan kartopu örnekleme, araştırmacının problemine zengin bilgi kaynağı olabilecek birey veya durumların saptanmasında oldukça etkilidir. Kartopu örnekleme yapmak için herhangi bir şekilde evrendeki birimlerden birisiyle bağlantı kurulur. Sonra bağlantı kurulan kişinin yardımıyla bir başkasıyla, daha sonra yine aynı yolla bir başkasıyla temas kurulur. Böylelikle kartopu etkisi şeklinde, zincirleme olarak örnek büyütülür. Doğru cevap C seçeneğidir.

Eylem araştırması:Bir problemi çözmek ya da yerel bir uygulama hakkında bilgi vermek için bilgi toplamak amacıyla bir ya da daha fazla kişi, ya da gruplar tarafından yapılan araştırmadır.

Eylem araştırması;
• sistematiktir
• yanıtı bilinen bir soru ile başlamaz
• karmaşık yada ayrıntılı olmak zorunda değildir
• veri toplama süreci başlamadan süreç ile ilgili planlamalar yapılmalıdır.
• süresi değişkendir.
• düzenli yapılan gözlemler ile desteklenir.
• basit ve informalden,daha detaylı ve formal biçimlere uzanabilir.
• bir kuram üzerine oluşturulabilir.
• bir nicel araştırma değildir.

Mills’in (2003) eylem araştırmalarının diyalektik döngüsü, bir odak alanı tanımlama aşamasıyla başlayıp veri toplama, verileri analiz etme ve yorumlama aşamalarıyla devam etmekte ve bir eylem planı geliştirme aşamasıyla döngüsünü tamamlayan bir yapı göstermektedir.

Mills (2003), eylem araştırmalarında kullanılabilecek veri toplama tekniklerini üç kategori altında sınıflandırmıştır: Deneyimlere dayalı teknikler, sorgulamaya dayalı teknikler ve incelemeye dayalı teknikler. Katılımcı gözlem, aktif ve pasif katılım, saha notları, toplantı tutanakları ve gözlemler deneyimlere dayalı veri toplama tekniklerine örnek olarak verilebilir.

Eylem araştırmaları yerel bazda gerçekleştirilen ve verileri kendine özgü, bağlamsal veriler olduğu için, sonuçları nicel araştırmalardaki gibi geniş kitlelere genellenemez. Daha çok benzer durumlarda, benzer gruplarla, benzer konularda yapılacak çalışmalar için örnek alınabilecek analitik genellemeler söz konusu olabilir. Bu nedenle nicel araştırmalardaki iç geçerlik, dış geçerlik, güvenirlik ve nesnellik eylem araştırmalarına doğrudan uygulanamaz. Eylem araştırmalarında geçerlik ve güvenirlik kriterlerini sınamak üzere, farklı bilim insanları tarafından farklı sınıflandırmalar önerilmekle birlikte, alanyazında en sık kullanılan kriterler Guba’nın (1981) ileri sürdüğü inanırlık, transfer edilebilirlik, güvenilmeye layık olma ve onaylanabilirliktir.

Onaylanabilirlik ise toplanan verilerin yansız ve objektif olması ile ilgilidir. Onaylanabilir veriler elde edebilmek için yararlanılabilecek stratejiler;
• çeşitli veri toplama teknikleri karşılaştırılması ve
• araştırmacının bulgularını özel bir şekilde elde etmesine neden olan eğilimlerini, ön yargılarını ya da varsayımlarını yansıtmasıdır.

Transfer edilebilirlik, araştırmacının araştırdığı her şeyin bağlama dayalı olması ve çalışmasının daha büyük insan gruplarına genelleştirilebilir olduğunu belirten “güvenilir” saptamalar geliştirme inancını belirtmektedir. Araştırmacı betimsel, bağlamla ilişkili saptamalarda bulunabilmek için bağlamla ilgili ayrıntılı betimsel veri toplamalı ve araştırma raporunu ayrıntılı olarak yazmalıdır.