BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 14

Belli bir araştırma için geliştirilen bir tanıma uyan ve üzerinde özellikleri ile ilgili ölçüm, sayım veya gözlemlerin yapılacağı gerçek nesne, birey veya olayların her birine birim adı verilir. Örneğin, genel nüfus sayımında birim insanken, çocuk sayısını belirlemek için yapılacak bir araştırmada birim ailedir. Okullaşma oranının hesaplanacağı bir çalışmada ise birim okuldur. Bir olayın, nesnenin ya da bireyin birim kabul edilebilmesi için açık ve kesin bir biçimde tanımlanması, sayılabilir ve ölçülebilir olması gerekir. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Evren genel evren ve çalışma evreni olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Genel evren, tanımlanması kolay, fakat ulaşılması güç ve çoğu zaman imkânsız olan birimler bütünüdür.
Çalışma evreni, araştırmacının, ya doğrudan gözleyerek ya da ondan seçilmiş bir örnek
küme üzerinde yapılan gözlemlerden yararlanarak, hakkında görüş bildirebileceği evrendir. Çalışma evreni, somut ve ulaşılabilirdir. Örneğin, insanları evren olarak alan bir araştırmacının, tüm insanlara ulaşması ya da onlara genellenebilecek bir başka yol izleyerek tümüyle güvenli bir sonuca varması olanaksızdır. Bu nedenle, olası yanlış anlamaları da ortadan kaldırabilmek için, çalışma evreni kavramı geliştirilmiştir. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Örneklemenin amacı araştırmacıya evren hakkında genellemeler yapabileceği bilgiyi, evrenin bütününü tek tek araştırmasına gerek kalmadan sağlamaktır. Bir başka deyişle ilgilenilen özellikler bakımından evreni en iyi temsil eden, evrenin modeli olabilecek bir örneklemin oluşturulmasıdır. Örnekleme yapmak araştırmacıya zaman, maliyet ve doğru bilgi edinme olanağı sağlar. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Örnek bir kütleden elde edilen verilerden yola çıkarak evren hakkında genellemeler yapılabilmesi için araştırmacının hem temsil yeteneği sağlayan örnek büyüklüğünü hem de maliyet, zaman ve veri analizi şartlarını göz önünde bulundurması gerekmektedir. Bunların yanı sıra örneklem hacminin belirlenmesinde araştırmada verilecek kararın önemi, araştırmanın yapısı, araştırmadaki değişken sayısı, benzer çalışmalarda kullanılan örneklem hacmi gibi unsurlar da göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Örneklem hacminin belirlenmesinde aşağıdaki yaklaşımlar dikkate alınabilir.
• Evrenin %20’sini örneklem olarak alma
• Korelasyon çalışmalarında en az 30 birim
• Nedensel karşılaştırmalarda her gruptan 30’ar birim
• Deneysel araştırmalarda her grupta 15’er birim
• Araştırmadaki değişken sayısının 10 katı birim (örneğin araştırmada 15 değişken varsa örneklem büyüklüğü 150 kişi)
• Likert tipi seçeneklerden oluşan veri toplama araçlarında madde sayısı X likert seçenek sayısı kadar birim (Veri toplama aracında 7’li likert tipinde 40 madde yer alıyorsa örneklem büyüklüğü (7x40) 280 kişi)

Evrenin %20’sini örneklem olarak alma olarak alma doğrudur. Öncülde bu oran %30 olarak verildiği için yanlıştır. Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Basit tesadüfi örnekleme olarak ta adlandıran basit rassal örneklemede evreni oluşturan her birimin örneklem içinde yer alma olasılığı eşittir. Bir başka deyişle her birim eşit seçilme şansına sahiptir ve bir birimin seçimi diğerinin seçilmesini etkilememektedir. Evren hacmi N,
örneklem hacmi n olarak ele alındığında evrendeki her birimin seçilme olasılığı n/N’dir. 100 kişilik bir evrenden 20 kişilik bir örneklem oluşturulacaksa, her bir birimin örnekleme seçilme olasılığı 20/100’dür. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Tanımlanan evren hacminin çok büyük, birimlerle ilgili güncel bir çerçevenin bulunmadığı, birimlerin değil, grupların rassal olarak seçildiği örnekleme türüdür. Bu örnekleme yöntemi,
• evren hacminin çok büyük olması
• birimlerin geniş bir coğrafi alana yayılmış olması
• birimlerle ilgili güncel bir çerçevenin bulunmaması
• çerçeve oluşturmanın hem masraflı hem de zaman alıcı olması durumları için uygundur. 

Görüldüğü gibi birimlerle ilgili güncel bir çerçevenin bulunması değil bulunmaması durumunda kullanılır. Bu nedenle III öncül yanlış diğer öncüller doğrudur. Doğru yanıt E'dir.

Yargısal örneklemede örneklemi oluşturan birimler araştırmacının, araştırma problemine cevap bulacağına inandığı kişilerden oluşmaktadır. Bu örneklemenin temeli, araştırmanın amaçları doğrultusunda evrenin temsilî bir örneği yerine, amaçlı olarak bir ya da birkaç alt kesimini örnek olarak almaktır. Bir başka deyişle örnekleme girecek birimlerin araştırmacının düşünce ve deneyimlerine dayalı olarak seçilmesi yani evrenin, soruna en uygun bir kesimini gözlem konusu yapmaktır. Bu yöntem daha çok kamuoyu araştırmaları ve biyolojik araştırmalar için uygundur. Örneğin; A şirketindeki sorunların araştırılması amacıyla bu şirketin yöneticileri arasından seçim yapılması durumunda araştırmacı yöneticilerin şirketi temsil edeceğini düşündüğünden amaçlı örnekleme yapmıştır. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Amacı ortalama durumları çalışarak belirli bir alan hakkında fikir sahibi olmak ya da alan, konu, uygulama veya yenilik konusunda bilgisi olmayanları bilgilendirmek olan tipik durum örneklemesi yeni bir uygulamanın veya yeniliğin tanıtımın da, uygulamanın yapıldığı ya da yeniliğin olduğu bir dizi durum, kişi ve grup arasından en tipik bir veya birkaç tanesi saptanmasıdır. Bu örnekleme yöntemi araştırma problemi ile ilgili olarak evrende yer alan çok sayıdaki durumdan tipik olan bir durumun belirlenerek örnek üzerinden bilgi toplanmasını gerektirmektedir. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Araştırmalarda örneklemeyi kullanırken şu noktalara dikkat edilmelidir: 
• Araştırmada yer alan örneklem birimleri açık ve detaylı olarak tanımlanmalıdır.
• Evren tanımlanmalıdır.
• Örnekleme yöntemi tanımlanmalıdır.
• Geri dönüş oranı verilmelidir.
• Örnekleme girecek birimlerin seçimi önyargıdan uzak olmalıdır.
• Örneklem seçim süreci araştırma problemine uygun olmalıdır.
• Örneklemdeki birim sayısı evreni temsil edebilir nitelikte olmalıdır.
• Nitel araştırmalardaki katılımcılar araştırma problemi için derinlemesine bilgi verebilecek kişiler olmalıdır.

•Görüldüğü gibi örneklemdeki birim sayısı en az 100 değil  evreni temsil edebilir nitelikte olmalıdır.Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Prob­lem seçiminde göz önünde bulundurulan genel ölçütler; çözülebilirlik, önemlilik, yenilik ve etik kurallara uygunluktur.

Değişkenleri öncelikle nicel ve nitel değişkenler olmak üzere iki grupta inceleyebiliriz. Birey ya da objenin belli bir özelliğe sahip olması miktar olarak açıklanabiliyorsa bu tür değişkenlere nicel değişkenler adı verilirken, sahip olunan belirli bir özelliğe göre birey ya da objelerin sınıflandırıldığı değişkenler nitel değişken olarak adlan­dırılmaktadır.

Problemin tanımlanması süreci bütünleştirme, sınırlandırma ve tanımlama aşamala­rından oluşmaktadır. Bütünleştirme aşamasında problemin bütün içindeki yeri belirlenir­ken sınırlandırma aşamasında araştırılacak problem dilimi seçilmektedir. Son aşama olan tanımlama aşamasında sınırlandırılmış problem ayrıntılarıyla açıklanmaktadır.

Tarama Modelleri: Geçmişte ya da halen varolan durumu varolduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araş­tırma yaklaşımıdır. Araştırmaya konu olan olay, birey ya da nesne kendi koşulları içinde olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır.

Karşılaştırılmalı Eşitlenmemiş Grup Sontest Modeli: Gelişigüzel seçilmiş ve başlangıçta benzerlikleri bilinmeyen iki grup bulunur. Bunlardan biri deney diğeri kontrol grubu olarak kullanılır ve yalnızca deney sonucu ölçmeler ya­pılır. Örneğin; öğrenci sayıları farklı 7A ve 7B sınıflarında öğrenme stratejilerinin öğrenci başarısı ile ilişkisinin araştırıldığı bir çalışmada öğrenme stratejileri ölçeği deney grubu olan 7A sınıfında sontest olarak kullanıldığında araştırma deseni karşılaştırılmalı eşitlenmemiş grup sontest modelidir.

Zaman Dizisi Modeli: Gelişigüzel seçilmiş tek bir grupta bağımlı değişkenin işlemden önce ve sonra ölçüldüğü modeldir. Örneğin, kuş gribinin ortaya çıkmasından sonra tavuk eti sa­tışlarında farklılaşma olmuş mudur? sorusunu yanıtlamak için kuş gribinin ortaya çıktığı aydan geriye doğru üç ileriye doğru üç aylık tavuk eti satış sayıları saptanıp, değişimin olup olmadığının incelediği araştırmada kullanılan model zaman dizisi modelidir.

Nitel araştırmalarda araştırmacı uzun bir sürede çeşitli veri toplama teknikleriyle topla­dığı verileri tümevarımsal olarak analiz etme eğilimindedir (Uzuner, 1999). Nitel araş­tırmalarda betimsel ve içerik analizi kullanılabilir. Derinlemesine analiz gerektirmeyen verilerin işlenmesinde betimsel analiz kullanılırken, elde edilen verilerin daha yakından incelenmesi, bu verileri açıklayan kavram ve temalara ulaşılması gerektiğinde içerik ana­lizi kullanılır.

Kapalı uçlu araştırma soruları belirli bir kuramsal temele sahip araştırma konuları için geçerlidir. Kapalı uçlu araştırma soruları, araştırmacının belirgin bir çerçeve oluşturmasını böylece araştırmanın veri toplama ve analiz aşamalarının belirgin hale gelmesini sağlamaktadır. Örneğin; öğretmenin sınıfta sorduğu soruların türü ile öğrencinin verdiği yanıtların düzeyi arasında ne tür bir ilişki vardır?

Antropolojinin yaygın olarak kullandığı sosyal araştırma yöntemlerinden birisi olan etnografi bir kültür ya da sosyal grupta kültürel örüntüleri ve anlamları derinlemesine betimleme ve yorumlama çalışmasıdır. Bu araştırma yönteminde antropologlar, “hedef kitle ile belirli bir zaman süresi geçirirler” ve “onlarla onlar gibi yaşarlar”.

Gömülü teori çalışmalarının amacı bir kuramı keşfetmek ya da oluşturmaktır. Kuram ge­nellikle somut bir şema ya da spesifik bir deneyime, duruma, ortama ait önermeler setidir. Çalışılacak olan olayın/olgunun bağlamı gömülü teori çalışmalarının temelini oluştur­maktadır. Bir başka deyişle araştırmacı topladığı verileri anlamlı bir yapıya kavuşturma yani bu verilerden yola çıkarak bir kuram oluşturma çabasındadır.