BİLİM VE TEKNOLOJİ TARİHİ

Kopernik’in geliştirdiği Güneş merkezli evren modelinin Yer merkezli evren modelinden tek farklılığının Yer ile Güneş’in konumlarını değiştirmek olduğunu ortaya koymuştur.

Bu dönemde yapılan en önemli keşifler Portekiz ve İspanyol gemiciler tarafından gerçekleştirildi. Kolomb 1492 yılında Nina, Pinta ve Santa Maria adlı üç gemiyle yola çıktı ve Batı Hint Adaları’na ulaştı. Aslında Amerika’ya ulaşmıştı ancak o bunu bilmiyordu. 1493’te geri döndü. 1493-1496 yıllarında ikinci seyahatini yaptı ve 17 gemi ve 1200 adamla Dominik ve Jamaika sahillerine ulaştı. 1498’de 6 gemiyle üçüncü seyahatini gerçekleştirdi ve Trinidad, Tobago, Granada ve Margarita adalarını keşfetti. Bu dönemde ayrıca Ferdinand Magellan (D.1480-Ö.1521) ilk defa Yer’i dolaştı. Ardından değişik zamanlarda üç kez de Francis Drake (D.1540-Ö.1596) dünyayı keşfetme yolculuğu gerçekleştirdi.

Floransa’ya dönen Leonardo, bu kez ilgisini kent ve mimarlık konularına yöneltmiş ve 1503 yılında Osmanlı Sultanı II. Beyazıt’a yazdığı bir mektupta Haliç’in üzerine yapmayı tasarladığı bir köprüyle, gemilerde biriken suyu tahliye edecek bir su çarkından ve bir yel değirmeninden söz etmiştir. Ancak önerisi kabul edilmemiştir.

Bu dönemde matematikte ortaya çıkan en önemli gelişme René Descartes’ın (D.1596-Ö.1650) analitik geometriyi kurmasıdır.

Mars’ın yörüngesindeki düzensizlikleri giderecek matematiksel ve fiziksel bir çözüme ulaşması uzun zamanını aldı ve sonunda gezegenlerin yörüngelerinin daire değil elips olduğunu bulmayı başardı. Astronomi tarihindeki önemli anlardan birini oluşturan bu başarı, Kepler’i modern gök mekaniğinin kurucusu yaptı.

Bu dönem astronomisinin önemli temsilcilerinden biri de ilk defa sabit yıldızlar bölgesini araştıran Frederick William Herschel’dir (D.1738-Ö.1822). Herschel teleskopla gökyüzünü dikkatlice gözlemlediğinde, dikkatini evrende sabit yıldızların gelişigüzel dağılmadıkları çekmiş, incelemesi sonucunda bu yıldızların kümelenerek galaksiler oluşturduğunu anlamıştır. Bu son derece önemli gözleminin sonucunda, haklı olarak Güneş sistemimizin yapısını anlamaya çalışan Herschel, onun Samanyolu galaksisine bağlı olduğunu bulmuştur.

Newton, Kepler’in üçüncü yasası yardımıyla iki gök nesnesi arasında bulunan çekimi ifade etmeyi başarmış ve bütün evreni yöneten tek bir kanun olduğunu kanıtlamıştır. Bundan dolayı da bu kanuna evrensel çekim kanunu denmiştir.

Optiğin modern dönem öncesi tarihini oluşturan problemler neredeyse ışığın kaynağı ve görmenin oluşumunun fiziksel analizinden ibaretmiş gibi gözükmektedir. Buna karşılık ışığın doğası ve yayılımının niteliği konuları ise optiğin modern döneminin konularıdır. Bu dönemden başlayarak yapılan çalışmalar iki farklı ışık kuramının doğmasıyla sonuçlandı: Parçacık ve Dalga.

Ünlü Türk astronomu ve matematikçisi Takîyüddîn, 1574-1580’li yıllarda İstanbul’da bir gözlemevi kurmuş ve optik konusunda kaleme aldığı kitabında da teleskop yaptığını söylememize yol açan bir tanımlamada bulunmuştur. “Ben uzakta bulunmaları nedeniyle görülemeyen [gözden gizlenmiş olan] eşyayı en ince ayrıntılarıyla gösterebilen ve ortalama uzaklıkta bulunan gemilerin yelkenlerini bir ucundan tek bir gözle baktığınızda görebileceğiniz bir billur [mercek] yaptım” demektedir.

Rönesans’ın başlangıcı olarak uzun bir aradan sonra Gü- neş merkezli evren modelini tekrar gündeme getiren Mikolaj Kopernik (1473-1543) esas alınabilir ve o zaman da 1543’e denk gelir.

atrokimya anlayışının savunucusu olan Paracelsus’a (D.1493-Ö.1541) göre canlı-can- sız bütün varlıkların temeli dört element (toprak, su, hava, ateş) ve tuz, kükürt ve cıvadan oluşan materia primadır (ilk maddeler).

Johannes Gutenberg (D.1394-Ö.1468) bu yön- temi kullanarak matbaayı icat etti.

Rönesans’ın simge kişiliklerinden olan Leonardo da Vinci (D.1452-Ö.1519), bütün eği- timini bir ressam, heykeltıraş ve mimar olan Andrea del Verrocchio’dan (D.1435-Ö.1488) almıştır.

Matematik: Analitik Geometrinin Kuruluşu

Bu dönemde matematikte ortaya çıkan en önemli gelişme René Descartes’ın (D.1596-Ö.1650) analitik geometriyi kurmasıdır.

Herschel 1781 yılında Uranüs gezegenini ve 1787’de ise iki uydusunu keşfetmiş, bazı yıldızların yıldız çiftleri oluşturduklarını belirlemiş ve bu yıldızların kütle çekim kurallarına uygun şekilde birbirlerinin etrafında döndüklerini keşfetmiştir.

Galileo, koşulların bütün olumsuz- luğuna karşın, boş durmamış ve devinim üzerine araştırmalarını içeren son büyük yapı- tını İki Yeni Bilim Üzerine Konuşma’yı gizlice yayımlatmıştır (1638)

Newton, geliştirdiği aksiyomlarını mekanik biliminin temellerini oluşturan ilkeler olarak sıralamıştır:

Her cisim, üzerine uygulanan kuvvetler yoluyla dinginlik ya da düzgün doğrusal ha- reket durumunu değiştirmeye zorlanmadıkça durumunu korur (Eylemsizlik İlkesi).

Hareket değişimi uygulanan kuvvet ile orantılıdır ve kuvvetin uygulandığı yönde olur

(F = m.a).

Her etkiye, her zaman karşıt olan eşit bir tepki vardır; ya da iki cismin birbiri üzerin- deki karşılıklı etkileri her zaman eşit ve zıt yönlüdür (Etki-Tepki İlkesi).

Bu dönem optiğinin ilk büyük başarısını kırılma kanununun tam ve kesin bulunuşu oluşturmaktadır. Başarı Willebrord van Roijen Snell’e (1580-1626) aittir ve Snell 1621 yılında, bugünkü halinden farklı olmakla birlikte, kendi adını taşıyan kırılma kanununu tam formüle etmeyi başarmıştır.

Mıknatıs Üzerine, (1600) adlı kitabın yazarı ve bu kitabıyla Kepler’e anima motrix fikrini ilham eden William Gilbert’tir

Kopernik 1543 yılında Güneş merkezli evren modelini felsefi arka planını güçlendirecek akıl yürütmelerle bilim topluluklarının önüne koydu. Rönesans’ın yarattığı özgürlükçü ortam ve yeniyi araştırma tutkusu Kopernik’i de etkilemiş, onun da dünyaya ve evrene yeni bir anlayış, yeni bir düzen getirmek iddiasıyla ortaya çıkmasına yol açmıştır. Ortaya çıkma cesaretinden çok, Kopernik’in düşünce anlayışının yarattığı etki daha dikkat çekicidir; çünkü kendisi aslında Kiliseye bağlılık yemini etmiş ve Kilisenin hizmetinde olmaya söz vermiş bir din bilginidir.