BİLİM VE TEKNOLOJİ TARİHİ

Rönesans’ın sözcük anlamı yeniden doğuş demektir. Bu haliyle de kuşkusuz bir anlam ifade etmektedir; ancak yeniden doğanın ne olduğu açıkça belirtilmedikçe, sözcüğün taşıdığı gerçek etki bütünüyle ortaya çıkmamaktadır. Bu kapsamda doğru seçenek D seçeneğidir.

Rönesans döneminde gelişme gösteren bilim dallarının başında matematik gelmektedir. Matematiğin gelişmesini etkileyen temel etkenlerin başında ise coğrafi keşifler gelmektedir.

Ticari ilişkilerin düzenlenmesi, alış veriş mantığının gelişmesine koşut olarak başta dört işlem olmak üzere hesap bilgisinde hızlı bir gelişme gerçekleşti. Çalışmaların ilk verimli sonucu üçüncü derece denklemlerin çözümünün gerçekleştirilmesi oldu.

Kopernik, gözlem sonucu elde edilmiş verilerden daha çok, felsefenin sunduğu olanaklarla, tasvirci değil, analitik düşünebilme becerisiyle evrenin yapısı, Güneş, Yer ve Ay ilişkileri, hareket ve durağanlık gibi nitelikler üzerine geliştirdiği düşüncelerini Göksel Kürelerin Döngüsel Devinimi başlıklı kitabında topladı.

Brahe, devrimci keşfini 1572 yılında, Cassiopea takımyıldızında ortaya çıkan ve o zamana kadar görülmemiş parlaklıkta bir yıldızı (nova) gözlemleyerek yaptı. Brahe hesaplamaları sonucunda yeni yıldızın, oluş ve bozuluşun yani değişimin gerçekleştiği Ay-altı bölgede değil, sabit yıldızlar bölgesine ait olduğunu kanıtladı.

Isaac Newton’dur (D.1642-Ö.1727). İlk kez fizikte elde edilen başarıların bütün sonuçlarını kapsayan bir kuram oluşturmuştur. Evrensel çekim kanununun keşfi, diferansiyel ve integral hesabın geliştirilmesi ve Güneş ışığının doğasının aydınlatılması onun başarılarıdır. Newton bu çalışmalarını Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri, 1687) ve Optik, 1704) adlı eserlerinde toplamıştır.

Optik: Bugün bütün fiziksel optik olgularının incelendiği fiziksel optiğin aşağıdaki temel ilkeleri de bu dönemde belirlendi:

Jean Bodin (D.1530-Ö.1596) ve Bernhardus Varenius’un (D.1622-Ö.1650) katkılarıyla bağımsız bilim dalı olarak coğrafya doğdu.

Antonio von Leeuwenhoek (D.1632-Ö.1723) çamurlu suyu mikroskop altında incelediğinde, tek hücreli canlıların varlığını keşfetmiş, canlılar dünyasının görünenlerden oluşmadığını ilan etmiştir.

1714’de Fahrenheit kendi adıyla anılan bir termometre yaptı ve cıva kullandı.

Işık ışınlarının doğrusal yayılımı, görmenin gerçekleşmesinde ışık ve nesnenin konumlandırılması, gölgelerin oluşumu gibi birçok konu geometri bilgisini gerektirmekteydi ve perspektif geometrisi büyük gelişme kaydetti. Bu alanın en iyilerinden biri Leonardo da Vinci oldu. B seçeneğinde yer alan Leonardo da Vinci dışındaki diğer isimler 19. yüzyılda Fransa'da ortaya çıkan İzlenimcilik diğer bir ismi ile Empresyonist akımına mensup sanatçılardır. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

Yeni model arayışları kısa süre içerisinde karanlıkta kalmış olan Güneş merkezli ve Yer-Güneş merkezli modellerin gün ışığına çıkmasına fırsat tanıdı. Bu sürecin belirleyici başarısını Güneş merkezli evren modelini yeniden canlandıran Mikolaj Kopernik (D.1473-Ö.1543) elde etti. Bu kapsamda doğru seçenek A seçeneğidir.

Amatör olarak gökyüzüne ilgi duyan Kopernik, gözlem sonucu elde edilmiş verilerden daha çok, felsefenin sunduğu olanaklarla, tasvirci değil, analitik düşünebilme becerisiyle evrenin yapısı, Güneş, Yer ve Ay ilişkileri, hareket ve durağanlık gibi nitelikler üzerine geliştirdiği düşüncelerini Göksel Kürelerin Döngüsel Devinimi başlıklı kitabında topladı. Bu doğrultuda doğru seçenek E seçeneğidir.

Kopernik, Yer’in de küresel olması gerektiğine karar vermiştir. Devamında şu tezleri ileri sürmüş ve usçu bir yaklaşımla savunmuştur: Gökkürelerinin hareketi dairesel, düzenli ve sonsuzdur. Sistemin merkezinde Güneş bulunur ve sırasıyla Merkür, Venüs, Yer, Mars, Jüpiter ve Satürn gezegenleri, Güneş’in çevresinde dairesel yörüngeler üzerinde sabit hızlarla dolanırlar; Ay, bir gezegen değil, Yer’in çevresinde devinen bir
uydudur. Bu kapsamda doğru seçenek D seçeneğidir.

Dünya’nın merkezde olduğu, Güneş’in Dünya’nın, gezegenlerin de Güneş’in etrafında döndüğü, yani Güneş merkezli (Kopernik) ve Yer merkezli (Ptolemaios) modelleri bir arada barındıran yeni bir model geliştirdi. Brahe’nin önerdiği ve Yer-Güneş merkezli evren modeli olarak adlandırılan modele göre, Yer evrenin merkezinde ve durağandır. Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn Güneş’in etrafında, Güneş ve Ay ise Yer’in etrafında dolanmaktadır. Evren sonludur ve sabit yıldızlar küresi evrenin sınırıdır. Sabit yıldızlar küresi 24 saatte bir Yer’in etrafında dolanmaktadır. Bu kapsamda doğru seçenek C seçeneğidir.

Kolomb 1492 yılında Nina, Pinta ve Santa Maria adlı üç gemiyle yola çıktı ve Batı Hint Adaları’na ulaştı. Aslında Amerika’ya ulaşmıştı ancak o bunu bilmiyordu. 1493’te geri döndü. 1493-1496 yıllarında ikinci seyahatini yaptı ve 17 gemi ve 1200 adamla Dominik ve Jamaika sahillerine ulaştı. 1498’de 6 gemiyle üçüncü seyahatini gerçekleştirdi ve Trinidad, Tobago, Granada ve Margarita adalarını keşfetti. Dördüncü ve son seyahatini 1502-1504 yılları arasında gerçekleştirdi. 4 gemi ve 150 askerle Panama’ya kadar yol aldı. Ancak Kolomb buranın yeni bir kıta olduğunu asla öğrenemeden hayatını kaybetti. Buranın yeni bir kıta olduğunu Amerigo Vespucci (D.1454-Ö.1512) ilan etti. Doğru seçenek D seçeneğidir.

İşte Rönesans düşünce hareketini yaygınlaştıran nedenleri doğru kavrayabilmek için üç önemli icattan söz etmek gerekmektedir. Birincisi
barut, ikincisi pusula ve üçüncüsü de matbaanın icat edilmesidir. Sanat alanında yaşanılan gelişmeler ise perspektif ve onun dinamikleri kapsamında gerçekleşmiştir. E seçeneğinde yer alan dinamo 1831 yılında Michel Faraday tarafından icat edilmiştir. Bu kapsamda doğru seçenek E seçeneğidir.

Bu dönemde matematikte ortaya çıkan en önemli gelişme René Descartes’ın (D.1596-Ö.1650) analitik geometriyi kurmasıdır. Analitik geometride cebirsel bir ifade, bir geometrik şekille, bir geometrik şekil de bir cebirsel ifadeyle açıklanabilmektedir. Descartes bu yolla cebir işlemlerine geometrik yorumlarla anlam kazandırmayı amaçlamış, klasik geometriye cebircilerin dikkatini çekmeyi başarmıştır. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

Matematik konusuna katkı yapanlardan biri de çok genç yaşta koni kesitleri üzerine bir eser yazan ve aritmetik işlemlerini mekanik olarak yapan bir hesap makinesi icat eden Blais Pascal’dır (D.1623-Ö.1662). Benzer şekilde Toricelli’nin atmosfer basıncı ile ilgili deney sonuçlarını inceleyerek boşluğun varlığını gösteren ve 1654 yılında olasılık hesabını geliştiren de Pascal’dır. Bu kapsamda doğru seçenek A seçeneğidir.

İlk önemli çalışmaları Harezmî ve Ömer Hayyam’ın yaptığı denklem çözümleri bu yüzden en gözde matematik konusu haline geldi ve sonuçta Tartaglia (D.1506-Ö.1537), Cardano (D.1501-Ö.1576), Ferrari (D.1522-Ö.1560) ve Viète (D.1540-Ö.1603) bu alanda önemli başarılara imza attılar.