BİLİM VE TEKNOLOJİ TARİHİ

İlk Yunan matematikçisi olan Thales, kendi gölgesiyle kendi boyunun eşit olduğu anda, piramidin gölgesini ölçerek piramidin yüksekliğini bulmuştur ve geometriye ispat düşüncesini ilk uygulayandır. Thales’in ilk bilimsel görüşü, evrenin sudan oluştuğu şeklindedir. Böylece ilk kez evrenin bir maddeden meydana geldiği ifade edilmiştir. Thales, mitolojik düşünceden, rasyonel yani akılcı düşünceye geçişi simgeler. Evrende olan bitenleri, doğaüstü mitolojik güçlere dayandırarak açıklamaya son vermiştir. Yanıt E'dir.

Thales’in “dünyayı bir tahta gibi suyun üzerinde yüzen bir tepsi” olarak tanımlaması gibi çocukça düşüncesi de vardır. Bu düşüncesinin temelinde, evrenin sudan meydana geldiği düşüncesi yatmaktadır. Yanıt A'dır.

Evrendeki düzensizlik, arkasındaki düzen ve uyumu gizlemektedir. Her nitelik, karşıtını da içerir. Bugün var olan şey yarın yok olmaya başlar. Gece ile gündüz, yaz ile kış, savaşla barış, tatlı ile acı, tokluk ile açlık bir bütünün karşıt görünümlerini oluştururlar. Bu  düşünceler, diyalektik felsefe adı verilen bir düşünce biçimini tanımlamaktadır. Herakleitos, herşeyin göreli olduğunu ve zamanla kaybolup gittiğini savunan bir düşünür olarak bilim tarihindeki yerini almıştır ve diyalektik felsefenin kurucusudur. Ayrıca, bu felsefe, Einstein’ın 1905’de ifade ettiği Özel Görelilik Kuramı’nda tanımlanan görelilik kavramı açısından da önemlidir. Yanıt B’dir.

M.Ö. beşinci yüzyılda yaşamış olan Leucippus ile onun öğrencisi olan Trakya’lı Democritos’a göre, evrende herşey, fiziksel olarak bölünemeyen atomlardan oluşmuştur. “Atom” Yunanca “bölünemeyen” anlamına gelen bir sözcüktür. Yanıt C'dir.

Hipocrates’in en ünlü eseri, Kutsal Hastalık’tır. Bugün sara veya epilepsi olarak bildiğimiz dengesizlik durumu, bu kitaba adını veren kutsal hastalıktır.

Socrates Akademia adını verdiği bir eğitim kurumunu M.Ö.387’de açtı. Akademia’nın kapısında “Geometri bilmeyen giremez” yazılıydı. Bu cümle Platon’un geometriye olan tutkusunu ve verdiği önemi yansıtmaktadır. Yanıt E’dir.

Aristoteles’e göre, evren bir küre biçimindedir. Kürenin merkezinde yerküre bulunur.
Bütün gezegenler, hareketsiz duran yerin etrafında dolanırlar. Yanıt C'dir.

İskenderiye’deki bilimsel kurum niteliğindeki iki önemli yapı müze ve kütüphanedir. Yanıt A'dır.

Euclides’in (Öklid), yaklaşık olarak M.Ö. 325 ile M.Ö. 265 yılları arasında yaşadığı ve Lübnan’ın Sur kentinde doğduğu bilinmektedir. İskenderiye’deki müzede büyük bir matematik okulu kurmuş ve asıl ününü 40 yaşında kaleme aldığı Stoikheia (Elementler) isimli geometri kitabını yazmakla kazanmıştır. Bu kitap, Yunan Geometrisi’nin, düzenli bir sentezi olup, yakın zamana kadar, birçok ülkedeki geometri eğitiminin temelini oluşturmuştur. Aksiyom, postüla, teorem ve ispatlara dayalı çalışma yöntemine dayalı olan bu kitabın, Batı düşüncesi üzerinde, İncil dışında kalan tüm kitaplardan daha etkili olduğu söylenmektedir. Yanıt B’dir.

Mekanika Syntaxis isimli eser Philon'a aittir. Yanıt E'dir.

Bilim tarihinin batı kültürü üzerinde belki de en etkili olan dönemi bu bölümde ele alınacak olan Antik Yunan ve Helenistik Dönem’dir. Bu dönemden önceki dönemde insanlar doğadaki olayları akıl yoluyla irdelemeksizin yalnızca doğada olup bitenleri gözleyip,
bir yere kaydetmekle yetinmişlerdir. Bu nedenle, Antik Yunan Dönemi öncesi döneme,
yalnızca gözlem verilerinin kaydedildiği fakat yorumlanmadığı dönem anlamına gelen,
“Amprik Dönem” adı verilmiştir. Antik Yunan ve Helenistik Dönem’de ise, doğadaki olayların nedenleri ve niçinleri üzerinde durularak, önceki dönemde olduğu gibi, doğa dışı
nedenlere dayandırılarak açıklanmamıştır.

Bu ünitede ele alınacak olan Antik Yunan Dönemi M.Ö. sekizinci yüzyıldan başlayarak M.Ö. 323 de Büyük İskender’in ölümüne kadar sürmüştür. Bunu izleyen Helenistik
Dönem ise, Romalılar tarafından Ptolemaios krallığının yıkılışı olan M.Ö. 30 yılına kadar
sürmüştür.

Milet’te varlıklı bir tüccar olan Thales, M.Ö. 624 ile M.Ö. 548 yılları arasında yaşamıştır.
Lidyalılarla Persler arasındaki savaş sırasında, 28 Mayıs 585 de Güneş tutulmasını önceden bildirerek, bu tarihte tutulmanın gerçekleşmesiyle her iki tarafı da hayrete düşürmüş,
böylece de savaşın sona ermesine neden olmuştur. Oysa, Thales bu bilgiyi M.Ö. 603 te
güneş tutulmasını Mısır’da izleyerek, Mısırlılardan öğrenmiştir. Yaptığı hesaplarla, takibeden güneş tutulmasının 18 yıl 11 gün sonra olacağını bulmuştur.

Thales, mitolojik düşünceden, rasyonel yani akılcı düşünceye geçişi simgeler. Thales
ile ilgili bilgilere, yetiştirdiği öğrencilerin bıraktığı belgelerden yararlanılarak ulaşılmıştır.
Thales, matematik, astronomi ve doğa felsefesiyle uğraşmıştır. İlk Yunan matematikçisi
olan Thales, kendi gölgesiyle kendi boyunun eşit olduğu anda, piramidin gölgesini ölçerek
piramidin yüksekliğini bulmuştur.

Anaximander, M.Ö. 610 ile M.Ö. 547 arasında yaşamıştır.
Anaximander’e göre, evrenin temel yapı taşı, “sınırsız” ya
da “sonsuz” adını verdiği soyut yani maddesel olmayan
bir kavramdır. Maddesel olmayan bu kavramın, evrensel,
bitmeyen, değişmeyen ve görünmeyen olmak gibi özellikleri vardır. Evrendeki bütün nesneler, tanımladığı bu kavramdan değişik özellikler taşıyarak oluşmuşlardır. Sınırsız
adı verilen bu kaynaktan, karşıt nitelikte şeyler, hareket
sonucu oluşmuştur. Önce soğuk ve sıcak, dışı ateş (yani
sıcak), içi soğuk (yani ıslak) ve su, ortalarında yer küre
olacak şekilde halkalar şeklinde ayrılmışlardır. Yer ya da
toprak başlangıçta ıslaktı, sonra sıcak etkisiyle kuruyarak
dört halka meydana getirdi: İçten dışa doğru sıralanırsa,
sıcak (ateş), soğuk (hava), ıslak (su), kuru (toprak). Dört
nesne üzerine dayandırılarak, geliştirilen bu evren düşüncesi yaklaşık ikibin yıl boyunca,
kabul görmüştür.

Anaximanes, Anaximander tarafından tanımlanan sınırsız kavramını gözlenebilir
nitelikte olmadığı yani somut olmadığından dolayı reddederek, bunun yerine hava veya
buharı evrenin temel yapı taşı olarak önermiştir. Bu düşünceye göre, hava seyreltilirse
ısınır, ateşe dönüşür, sıkıştırılan hava ise soğur. Bu dönüşüm (hava→ rüzgar → bulut → su
→ toprak ya da taş) şeklinde ifade edilmiştir.

M.Ö. 6. yüzyılda Milet’in Persler tarafından işgal edildiği dönemde yaşamış bir düşünür
olan Hekataeos, yaşamının bir dönemini Mısır’da geçirmiştir. İlk Yunanca coğrafya kitabı
olan “Dünya Turu”nun yazarıdır.

Pytagoras’ın savunduğu düşünceler, şöyle özetlenebilir: Evrenin temel maddesinden
çok, varlığın ve değişmenin gerçek niteliği sorununa önem verilmelidir. Bu açıdan düşüncelerini matematik üzerine yoğunlaştırmıştır.

M.Ö.540 ile M.Ö.480 yılları arasında yaşamış olan Herakleitos, gerçeğin özünün sayılar değil, değişme süreci olduğunu
ifade etmiştir. Her şey sürekli değişim içerisindedir. Duyularımızla algıladığımız her şey algılama anında vardır. Bir
ırmakta aynı suyla iki kez yüzümüzü yıkayamayız. Çünkü
ikinci kez, ırmak aynı ırmak değildir. Her şey bir değişim
içerisindedir.

Bilim tarihinde ilk su saati deneyi Empedocles tarafından gerçekleştirilmiştir. Su saati,
altında ve üstünde bir delik bulunan kapalı bir kaptır. Su saatinin alttaki deliği kapatılarak
üstteki deliğinden doldurulan su, alttaki delik açıldığında kaptan boşalırken, boşalan suyun miktarından yararlanılarak zaman tayini yapılabiliyordu.