Antik Yunan ve Helenistik Çağdaki Bilim ve Teknoloji

Özet olarak, Thales’in bilime olan katkıları şunlardır:

• Evrende olan bitenleri, doğaüstü mitolojik güçlere dayandırarak açıklamaya son vermiştir.
• Geometriye ispat kavramını sokarak, matematik düşünceyi amprik işlemlerle sınırlamaktan kurtarmıştır.
• Evrendeki nesneleri tek bir maddeye indirgeyerek, olup bitenleri evrensel bir ilkeye dayanarak açıklamak yolunu açmıştır.

Thales’in evren düşüncesine göre, evreni oluşturan tüm ögeler, suyun değişik biçimlerinden oluşmaktadır. Böylece, evrenin karmaşık yapısı, tek bir maddesel kökene indirgenmektedir. Yani evren bir maddedir. Evreni anlamak için onun yapısal niteliğini anlamak gerekir.

Anaximander tarafından, gök cisimlerinin kökenini açıklayan bir teori ortaya atılmıştır. Buna göre, güneş, ay ve yıldızlar, ateş halkasının halkalara ayrışması sonucu meydana gelmiştir. Güneşi oluşturan halka, yer halkasının yirmiyedi, ay halkası ise yer halkasının ondokuz katı büyüklüktedir.

Anaximanes, Anaximander tarafından tanımlanan sınırsız kavramını gözlenebilir nitelikte olmadığı yani somut olmadığından dolayı reddederek, bunun yerine hava veya buharı evrenin temel yapı taşı olarak önermiştir. Bu düşünceye göre, hava seyreltilirse ısınır, ateşe dönüşür, sıkıştırılan hava ise soğur. Bu dönüşüm (hava→ rüzgar → bulut → su → toprak ya da taş) şeklinde ifade edilmiştir.

Evreni matematiğe indirgemenin iki yolu söz konusudur:

1. Deney ve gözlem sonuçlarını yorumlama ve genelle- mede matematiğin kullanılması olan “matematiksel fizik”,
2. Dünyayı anlamada gözleme gerek görmeden “matematiksel sezgi”yle yetinmek.

Evrendeki düzensizlik, arkasındaki düzen ve uyumu gizlemektedir. Her nitelik, karşıtını da içerir. Bugün var olan şey yarın yok olmaya başlar. Gece ile gündüz, yaz ile kış, savaşla barış, tatlı ile acı, tokluk ile açlık bir bütünün karşıt görünümlerini oluştururlar.

Herakleitos’un tersine, hareket ve değişmenin duyguların aldanmasından başka bir şey olmadığını ileri sürmüştür. Asıl gerçeğin “olma” adını verdiği, değişmeyen, bitmeyen ve hareketsizlik özelliklerini taşıyan soyut bir kavram olduğunu ifade etmiştir. İnsan aklının olma kavramının karşıtı olan “olmama”yı kavrayamadığını savunmuştur.

Evrenin yapısını anlamaya çalışan Empedocles, herşeyin temelinde ateş, hava, su, toprak şeklinde dört öge bulunduğunu ve bunlar arasında sevgi (yakınlaştırıcı ya da çekici) ve nefret (uzaklaştırıcı ya da itici) etkileşmelerinin olduğuna inanmıştır. Bu dört ögenin sevgisel etkileşmesiyle evrende varolan bütün varlıkların meydana geldiğini ifade etmiştir.

Democritos, ruhla madde arasında ayrım yapmaz. Ruhu oluşturan atomların diğerlerine göre daha küçük ve hafif, daha hareketli olduklarını tanımlar. Bu tür atomlar bir araya geldiklerinde ruhu, diğer deyişle aklı meydana getirirler. Ruhu oluşturan atomlar, evrenin her tarafına dağıldıkları için, evren canlı ve akıllıdır.

Evreni tanrının değil atomların yarattığı düşüncesini ortaya koymaktadır. Bu nedenle Democritos’un atomsal evren kuramı, evrendeki düzeni açıklamak için tanrı ve tanrısal yasa gibi kavramlardan yararlanmadığı için ateist (tanrı tanımaz)-materyalist görüş niteliği taşır.

Eserinde hiçbir haritaya yer vermemesinin nedenini kendisi kitabında şöyle açıklamıştır: “Bazı kişilerin Yeryüzü’nün tam bir haritasını çizdiklerini görmem, beni çok güldürmüştür. Bu iş, rasyonel bir nedene dayanmamaktadır. Çünkü Okyanus’u, ancak bir pergelle çizilecek biçimde, yerin çevresinde akıyormuş gibi göstermişler ve Avrupa’yı Asya ile aynı büyüklükte çizmişlerdir.”

Socrates’in düşünceleri ile doğa bilimleri arasında ilişki kurmak oldukça güçtür. Çünkü, onun çalışma alanını insan oluşturmuştur. Ahlak boyutunu gözardı etmeleri ve gerçeklerin aydınlatılmasıyla ilgilenmedikleri gerekçesiyle, doğa bilimlerine karşı olduğu söylenir. Socrates, yalnızca doğaya dönük olan felsefeden ziyade, tek ele aldığı konu, insan ve insan davranışı olan bir felsefenin geliştirilmesi konusunu savunmuştur.

Platon’un siyasetle ilgili düşünceleri, “Cumhuriyet”, “Devlet Adamı” ve “Kanunlar” isimli üç kitabında yer almaktadır. Bu kitaplarında Platon, seçkin bir toplum yanında, nufusun beşte birini oluşturan “yöneticiler ve muhafızlar” grubunun, nufusun beşte dördünü yönetmesini önermektedir.

İlk yapılan gözlemlerde Venüs ve Mars’ın parlaklık ve büyüklüklerinin farklı oldukları farkedildi. Parlaklık ve büyüklük değişmesi, dünyaya uzaklıkların değişmesinden kaynaklanmaktadır. Bunun yanısıra, güneş tutulmaları bazan halkalı bazan da tam tutulma oluyordu. Güneş ve ayın dünyaya olan uzaklıklarının değişmesinin sonucudur. O halde, yermerkezli evren modeli yetersizdi. Bu sistemin başarısızlığı, temelindeki önyargıdan ileri gelmektedir. Gök cisimlerini taşıyan küreler, ortak merkezleri olan dünyanın çevresinde aynı hızla dönmektedir.

Bütün insanlar ölümlüdür. → Ali bir insandır. → O halde Ali ölümlüdür.

Ağaçlar yeşildir.→Sedir de bir ağaçtır.→O halde sedir yeşildir.

Aristoteles’e göre, hareketi oluşturan kuvvet, havaya geçer ve hava nesneyi yukarı doğru itmeye devam eder. Aristoteles’in kuvvetle ilgili bir düşüncesi vardır: Kuvvet ne kadar çoksa, hız da o kadar fazladır.

Buna göre ;

Hız = kuvvet /direnç denklemi geçerlidir.

İskenderiye’deki bilimsel kurum niteliğindeki iki önemli yapı müze ve kütüphanedir. Tanrı Zeus’un, edebiyat, tarih ve astronomiyi sembolize eden kızları olan Musae’ler için bir tapınak inşa edildi. Sonraları, çeşitli bilimsel araştırmaların yürütüldüğü bir bilim kurumuna dönüşen bu kurum, bugün müze olarak adlandırılan kurumların atası olarak tarihe geçti. Bu kurum, astronomi gözlemlerinin yapıldığı bir oda ile biyoloji araştırmalarının yapıldığı bir herbaryum (botanik bahçesi) ve bir faunayı (hayvanat bahçesi) bünyesinde barındırıyordu. Müzenin yanısıra, bir kütüphanene de kurulmalıydı. Papirus yazma tomarlarının raflara yerleştirilmesi ile oluşturulan kütüphane müdürlüklerine o zamanın meşhur bilim adamları olan Aristarkos ve Eratostenes’de getirilmişlerdi.

1. Uzay üç boyutludur.
2. Uzay sonsuzdur.
3. Uzay homojendir.

1. Tam ortasından bir destek üzerine yerleştirilmiş bir çubuğun uçlarına asılmış eşit ağırlıklar dengede kalır.
2. Ortasından farklı bir yere yerleştirilmiş desteğe oturtulan çubuğun uçlarına sırasıyla F1 ve F2 ağırlıklı cisimler takılırsa, uç noktalarının desteğe olan uzaklıkları sırasıyla a ve b ise, denge halinde F1.a = F2.b eşitliği gerçeklenir.

Bu denge prensipleri ile tanımlanan “ağırlıklar, destek ve dayanıklı çubuktan oluşan sistem”e “kaldıraç” adı verilir.

Archimedes’in havuzdaki hamam tasının batmayışını gözlemlemesinden sonra, gemiler metal malzemeden de yapılmaya başlanmıştır.

Helenistik dönem içerisindeki teknolojik gelişmeler, üç ünlü bilim adamı olan İskenderiyeli Ctesibios, İskenderiyeli Heron ve Bizanslı Philon tarafından oluşturulmuş olan İskenderiye Mekanik Okulu’nda meydana gelmiştir.