BİLİM VE TEKNOLOJİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 6

Soruda adı geçen dersler Mühendishane-i Cedid yani kara mühendishanesinde okutulmakta idi. Doğru yanıt 'E'.

Kimya alanındaki ilk Türkçe müstakil eser olan Usul-ü Kimya Derviş Paşa tarafından yazılmıştır.Doğru yanıt 'C'.

Şifahaneler Selçuklu döneminde de mevcuttur. Diğer kuruluşlar Osmanlı'nın son döneminde batılılaşma ve modern çağa uymak için yapılan yeni bilim kuruluşlarıdır. Doğru yanıt 'D'.

Bu yüzyıllarda matematik alanında biri sayılar, grup ve fonksiyonlar kuramı vb. çok sayıda yeni kuramların geliştirilmesi, ikincisi de uzmanlaşmanın ortaya çıkması gibi dikkat çeken iki gelişme gerçekleşmiştir. Bunlardan ikincisini bu dönem matematiğindeki en önemli gelişme olarak belirtmek belki daha doğru olur. Çünkü bu dönemden itibaren Orta Çağ ve Rönesans dönemlerindeki gibi artık her şeyi bilen bir bilgin tipi (polymath) giderek yok olmaya yüz tutmuş, çalıştığı alanda uzmanlaşmasına göre sınıflandırılan bilim insanı öne çıkmaya başlamıştır.Bir diğer gelişme de, matematikte de salt kuramsal çalışmaların değil, uygulamalı matematik alanlarının ortaya çıkmaya başlamasıdır. Doğru cevap D'dir.

Bilimsel keşiflerin karmaşıklaşmasıyla birlikte daha gelişmiş matematik modellere gereksinimi artırmıştır. Modern sayılar kuramını geliştiren Karl Friedrick Gauss’un (D.1777-Ö.1855) Ceres asteroidinin yörüngesini sekizinci derece denklemleri yardımıyla hesaplamayı başarması bu durumu gösteren güzel bir örnektir. Doğru cevap B'dir.

Çıplak gözle seçilmesinde zorlanılan gök nesnelerini bile yakınlaştıran teleskopun etkin kullanıldığı , uzak dünyalar eskiden hiç olmadığı biçimde merak konusu haline gelmiştir. Bu merak aynı zamanda gök nesnelerinin yaydıkları ışığın spektrumuna dayanarak yapılarının analiz edilebildiği bir evreye geçilmesine yol açmıştır. Teleskopla sağlanan dakiklik, gezegen yörüngelerinin matematik olarak daha ayrıntılı çizilebilmesine olanak tanımış ve bunun sonucu olarak herhangi bir gezgenin yörüngesini oluşturan çizelgede gerçekleşecek bir sapmayı belirlemek olanaklı hale gelmiştir. doğru cevap D'idr.

Işığın spektral analizine dayalı olarak yıldızların yapılarının tanılanmasında kaydedilen gelişmelerle gözde bir çalışma alanı haline gelen astrofizik ve yeni gök nesnelerinin keşfine bağlı olarak kat edilen gelişmeler bu dönem astronomisini ayrı bir noktaya taşırken, dönemin en göz alıcı sonucu ise Büyük Patlama (Big Bang) Kuramının geliştirilmesi oldu. Büyük patlama aslında evrenin nasıl oluştuğunu açıklamaya yönelik ve sınanmaya açık bir varsayım olarak geliştirilmişti. Doğru cevap E'dir.

Evren bugün de genişlemektedir. Ancak bilim insanları genişlemenin sonsuz olamayacağını temel fizik yasalarına dayanarak ileri sürmektedirler. Bu yargının dayandırıldığı temel yasa kütle çekimidir. İlk patlamanın gerçekleşmesinden bu yana genişleyen evrende büyük miktarda kütle çekim alanları meydana gelmiştir ve bu alanların karşılıklı çekimi bir süre sonra dengelenecek ve bütün evrenin durağanlaşmasına yol açacaktır.Doğru cevap A'dır.

Ruslar uzaya ilk yapay uydu olarak Sputnik-1’i, 4 Ekim 1957’de göndermeyi başardılar. 31 Ocak 1958’de ise aynı işi Amerika gerçekleştirdi. Doğru cevap C'dir.

Bu dönem fiziğinin ilerleme kaydettiği bir diğer alan da ışıktır. Newton’un otorite haline gelmiş etkisinden dolayı ışığın taneciklerden oluştuğu, doğru çizgiler boyunca yayıldığı ve mekanik yasalara bağlı olduğu düşüncesi tek egemen görüş haline gelmişken, ışığın doğasının dalga olduğu görüşünü deneysel ve matematik olarak açıklayarak yeni bir kuram ortaya koyan Thomas Young (D.1773-Ö.1829) olmuştur. Doğru cevap E'dir.

Görelilik Kuramı, bütün hareketlerin göreli olduğu düşüncesine dayanır ve fizik tarihinin efsane ismi Albert Einstein’ın olağanüstü imgelem gücünün bir ürünüdür. İmgeleme büyük önem veren Einstein, doğrulanmaları epeyce zaman alan birçok devrimci görüş ileri sürmüştür ve bunlara ilişkin yapılan çalışmaların günümüz kuramsal fiziğindeki yüksek düzeyli bilgi birikiminin büyük kısmını oluşturması dikkat çekicidir. Doğru cevap D'dir.

Pilin icat edilmesiyle birlikte akım elektriğin sıklıkla kullanıldığı kimya çalışmaları
sonucunda elektroliz incelemeleri öne çıktı; hidrojen ve oksijen ayrıştırılabildi, benzer şekilde potas ve sodanın ayrıştırılmasıyla da potasyum ve sodyum keşfedildi. Pil üzerindeki çalışmalardan elde edilen bir diğer başarı da termoelektrik oldu ve sonunda James Joul kendi adıyla anılan yasayı bulmuş oldu. Doğru cevap B 'dir.

Elektriğin doğasının anlaşılması ve kullanım alanlarının her geçen gün artması elektrikle çalışan sistemlerin de geliştirilmesine yol açtı. Bu alanda Charles Babbage (1792-1871) elektrikle çalışan hesap sistemini geliştirdi ve bilgisayarlara giden yolu açmış oldu. Doğru cevap C'dir.

Buna karşılık Sarton ile birlikte her geçen gün Batı üniversitelerinde akademik bir yapılanma biçiminde gelişen bilim tarihi çalışmaları, ilk doktora öğrencisi olan Aydın Sayılı hocamızın doktorasını tamamlayarak Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinde Bilim Tarihi Kürsüsünü kurmasıyla birlikte, ülkemizde de önceden başlamış çalışmaların akademik bir nitelikle yapılmasının başlangıcı oldu. Bu olağanüstü durumun ülkemizde yaşanması da kuşkusuz sayısız ilke imzasını atan Atatürk’ün öngörüsüyle gerçekleşti. Çünkü bilim tarihi alanında doktora yapması için Sayılı’yı seçen ve yönlendiren bizzat Atatürk’tür.

19. ve 20. yüzyıllar kuramsal bilgilerin yoğun bir biçimde artışına tanık olmakla kalmadı, aynı zamanda bu bilgilerden pratik olarak yararlanmanın da zirveye çıktığı yüzyıllar oldu. Kuramsal bilgilerin uygulamaya dönüştürülmesiyle birlikte, iki önemli gelişme gerçekleşti: 1) Bilim ilk kez bu denli hayatın içinde yer aldı; 2) Bilimin sonuçlarının daha geniş kitlelerle buluşmasıyla bilimsel bilgi toplumsallaştı. Bundan sonra dünya bilgi çağına doğru hızla evirilmeye başladı ve bu gerçeği kavrayan ülkeler bilimsel bilgileri hızla uygulamaya dönüştürecek laboratuvarları kurmaya yöneldiler.

Bu dönemden itibaren Orta Çağ ve Rönesans dönemlerindeki gibi artık her şeyi bilen bir bilgin tipi (polymath) giderek yok olmaya yüz tutmuş, çalıştığı alanda uzmanlaşmasına göre sınıflandırılan bilim insanı öne çıkmaya başlamıştır.

Görelilik Kuramı, bütün hareketlerin göreli olduğu düşüncesine dayanır ve fizik tarihinin efsane ismi Albert Einstein’ın olağanüstü imgelem gücünün bir ürünüdür.

Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) 2 Eylül 1993'te yürürlüğe giren 497 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kuruldu.

çok sayıda genci yurt dışına gönderen Atatürk’ün, son derece isabetli bir karar verdiğini, gönderdiği gençler içerisinde 20. yüzyıl bilimsel çalışmalarına çok sayıda katkı yapmalarından anlaşılmaktadır. Bu bilim insanları arasında hemen Cahit Arf, Asım Orhan Barut, Ratip Berker, Cavid Erginsoy, Sırrı Erinç, Ahmet Cemal Eringen, Feza Gürsey, Mustafa İnan, İhsan Ketin, Behram Kurşunoğlu, Turhan Onat, Oktay Sinanoğlu, Gazi Yaşargil’in adını anmak olanaklı olmaktadır.