BİLİM VE TEKNOLOJİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

İskenderiye’deki bilimsel kurum niteliğindeki iki önemli yapı müze ve kütüphanedir. Yanıt A'dır.

Euclides’in (Öklid), yaklaşık olarak M.Ö. 325 ile M.Ö. 265 yılları arasında yaşadığı ve Lübnan’ın Sur kentinde doğduğu bilinmektedir. İskenderiye’deki müzede büyük bir matematik okulu kurmuş ve asıl ününü 40 yaşında kaleme aldığı Stoikheia (Elementler) isimli geometri kitabını yazmakla kazanmıştır. Bu kitap, Yunan Geometrisi’nin, düzenli bir sentezi olup, yakın zamana kadar, birçok ülkedeki geometri eğitiminin temelini oluşturmuştur. Aksiyom, postüla, teorem ve ispatlara dayalı çalışma yöntemine dayalı olan bu kitabın, Batı düşüncesi üzerinde, İncil dışında kalan tüm kitaplardan daha etkili olduğu söylenmektedir. Yanıt B’dir.

Mekanika Syntaxis isimli eser Philon'a aittir. Yanıt E'dir.

*Müslüman bilim adamı İbn Bacce’nin (D.1095-Ö.1138) hareketle ilgili Aristotelesçi hareket teorisine yaptığı katkıları vardır.

*Bu bilim adamlarından biri Thomas Aquinas (D.1225-Ö.1274)’tır. Ona göre, boşlukta da hareket vardır, çünkü hareket edilen ortam, kısımlardan oluşur ve hareket eden cisim, bu kısımların hepsinde aynı anda bulunamaz. Boşluk, hareket için ideal bir ortamdır. Gök cisimlerinin hareketi bu nedenle idealdir.

Araplar Suriye’yi ele geçirdiklerinde oradaki Nasturilerin Aristoteles’in eserlerini okumakta oldularını gördüler ve Yunan düşüncesiyle sağladıkları ilk temas böyle gelişti.

Sayfa 88den 91e kadar olan başlıklarda Müslüman Orta Çağ matematikçileri yer almaktadır.

XIII.yüzyılın en önemli hekimlerinden olan ve Şam’da ve Kahire’de hekimlik yapmış olan İbn Nefis (D.1213-Ö.1288) İbn-i Sina’nın Kanunu’nun Anatomi Kısmı İçin Açıklama isimli eserinde, Galen’in kan dolaşımı ile ilgili görüşlerine itiraz ederek düzeltmiştir.

Şekil 4.31’de görülen filli su saati Cezeri’nin en önemli aracıdır.

Bilim tarihinin batı kültürü üzerinde belki de en etkili olan dönemi bu bölümde ele alınacak olan Antik Yunan ve Helenistik Dönem’dir. Bu dönemden önceki dönemde insanlar doğadaki olayları akıl yoluyla irdelemeksizin yalnızca doğada olup bitenleri gözleyip,
bir yere kaydetmekle yetinmişlerdir. Bu nedenle, Antik Yunan Dönemi öncesi döneme,
yalnızca gözlem verilerinin kaydedildiği fakat yorumlanmadığı dönem anlamına gelen,
“Amprik Dönem” adı verilmiştir. Antik Yunan ve Helenistik Dönem’de ise, doğadaki olayların nedenleri ve niçinleri üzerinde durularak, önceki dönemde olduğu gibi, doğa dışı
nedenlere dayandırılarak açıklanmamıştır.

Bu ünitede ele alınacak olan Antik Yunan Dönemi M.Ö. sekizinci yüzyıldan başlayarak M.Ö. 323 de Büyük İskender’in ölümüne kadar sürmüştür. Bunu izleyen Helenistik
Dönem ise, Romalılar tarafından Ptolemaios krallığının yıkılışı olan M.Ö. 30 yılına kadar
sürmüştür.

Thales, mitolojik düşünceden, rasyonel yani akılcı düşünceye geçişi simgeler. Thales
ile ilgili bilgilere, yetiştirdiği öğrencilerin bıraktığı belgelerden yararlanılarak ulaşılmıştır.
Thales, matematik, astronomi ve doğa felsefesiyle uğraşmıştır. İlk Yunan matematikçisi
olan Thales, kendi gölgesiyle kendi boyunun eşit olduğu anda, piramidin gölgesini ölçerek
piramidin yüksekliğini bulmuştur.

Anaximander, M.Ö. 610 ile M.Ö. 547 arasında yaşamıştır.
Anaximander’e göre, evrenin temel yapı taşı, “sınırsız” ya
da “sonsuz” adını verdiği soyut yani maddesel olmayan
bir kavramdır. Maddesel olmayan bu kavramın, evrensel,
bitmeyen, değişmeyen ve görünmeyen olmak gibi özellikleri vardır. Evrendeki bütün nesneler, tanımladığı bu kavramdan değişik özellikler taşıyarak oluşmuşlardır. Sınırsız
adı verilen bu kaynaktan, karşıt nitelikte şeyler, hareket
sonucu oluşmuştur. Önce soğuk ve sıcak, dışı ateş (yani
sıcak), içi soğuk (yani ıslak) ve su, ortalarında yer küre
olacak şekilde halkalar şeklinde ayrılmışlardır. Yer ya da
toprak başlangıçta ıslaktı, sonra sıcak etkisiyle kuruyarak
dört halka meydana getirdi: İçten dışa doğru sıralanırsa,
sıcak (ateş), soğuk (hava), ıslak (su), kuru (toprak). Dört
nesne üzerine dayandırılarak, geliştirilen bu evren düşüncesi yaklaşık ikibin yıl boyunca,
kabul görmüştür.

Anaximanes, Anaximander tarafından tanımlanan sınırsız kavramını gözlenebilir
nitelikte olmadığı yani somut olmadığından dolayı reddederek, bunun yerine hava veya
buharı evrenin temel yapı taşı olarak önermiştir. Bu düşünceye göre, hava seyreltilirse
ısınır, ateşe dönüşür, sıkıştırılan hava ise soğur. Bu dönüşüm (hava→ rüzgar → bulut → su
→ toprak ya da taş) şeklinde ifade edilmiştir.

M.Ö. 6. yüzyılda Milet’in Persler tarafından işgal edildiği dönemde yaşamış bir düşünür
olan Hekataeos, yaşamının bir dönemini Mısır’da geçirmiştir. İlk Yunanca coğrafya kitabı
olan “Dünya Turu”nun yazarıdır.

Pytagoras’ın savunduğu düşünceler, şöyle özetlenebilir: Evrenin temel maddesinden
çok, varlığın ve değişmenin gerçek niteliği sorununa önem verilmelidir. Bu açıdan düşüncelerini matematik üzerine yoğunlaştırmıştır.

M.Ö.540 ile M.Ö.480 yılları arasında yaşamış olan Herakleitos, gerçeğin özünün sayılar değil, değişme süreci olduğunu
ifade etmiştir. Her şey sürekli değişim içerisindedir. Duyularımızla algıladığımız her şey algılama anında vardır. Bir
ırmakta aynı suyla iki kez yüzümüzü yıkayamayız. Çünkü
ikinci kez, ırmak aynı ırmak değildir. Her şey bir değişim
içerisindedir.

Bilim tarihinde ilk su saati deneyi Empedocles tarafından gerçekleştirilmiştir. Su saati,
altında ve üstünde bir delik bulunan kapalı bir kaptır. Su saatinin alttaki deliği kapatılarak
üstteki deliğinden doldurulan su, alttaki delik açıldığında kaptan boşalırken, boşalan suyun miktarından yararlanılarak zaman tayini yapılabiliyordu.

Antik Çağ ve Modern Çağ arasında yer alan M.S. 395 ile M.S. 1450 arasındaki döneme,
Rönesans düşünürleri tarafından Orta Çağ adı verilmiştir. Bu çağ, nitelik ve yapı bakımından farklı özellikler taşıyan iki zaman dilimini içermektedir. M.S. ikinci yüzyıldan
sekizinci yüzyıla kadar olan dilim, Patristik Dönem ya da Karanlık Çağ, sekizinci yüzyıldan onbeşinci yüzyıla kadar olan dilim ise, Skolastik Dönem’dir. Her iki zaman diliminde de hıristiyanlığın savunularak, üstün kılınması öne çıkmıştır. Fakat özellikle, Patristik
Dönem’de bilime karşı olan tutum daha dikkat çekicidir.

Antik Çağ ve Modern Çağ arasında yer alan M.S. 395 ile M.S. 1450 arasındaki döneme,
Rönesans düşünürleri tarafından Orta Çağ adı verilmiştir. Bu çağ, nitelik ve yapı bakımından farklı özellikler taşıyan iki zaman dilimini içermektedir. M.S. ikinci yüzyıldan
sekizinci yüzyıla kadar olan dilim, Patristik Dönem ya da Karanlık Çağ, sekizinci yüzyıldan onbeşinci yüzyıla kadar olan dilim ise, Skolastik Dönem’dir. Her iki zaman diliminde de hıristiyanlığın savunularak, üstün kılınması öne çıkmıştır. Fakat özellikle, Patristik
Dönem’de bilime karşı olan tutum daha dikkat çekicidir.

Orta Çağ Avrupa’sında, Tanrı’nın evreni yoktan var ettiği ve herşeyin temelinde
Tanrı’nın olduğu şeklindeki Hıristiyanlık düşüncesi şeklindeki görüş hakimdir. Bu durumda, Orta Çağ düşüncesinin temelinde, dinsel öğretilerin oluşturduğu dinsel bakış
vardır.