BİLİM VE TEKNOLOJİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Akdeniz kıyılarındaki topraklarda yerleşik durumdaki Yunan, Roma ve Hıristiyan
kültürleri Müslümanların dikkatini çekerek, bu yöreleri fethetmelerine yol açmıştır.
Önemli kültür merkezlerinden olan İskenderiye, M.S. 642’de Müslümanların eline geçerek, Avrupa’daki Karanlık Çağ Dönemi’nde İslam toprakları İran’dan Güney Akdeniz kıyılarına, İspanya’ya kadar genişlemiştir. Böylece İslam Dünyası gerçek anlamda Aydınlık
Çağı yaşamaya başladı ve M.S. VIII. Yüzyılda dünyanın entelektüel anlamda liderliğini
ele geçirdiler. Bu dönem içerisinde, Müslüman bilim adamları, bilim ve teknolojiye ciddi
anlamda katkıda bulunmuşlardır.

İslam dünyasındaki matematik çalışmalarını ve Hint-Arap sayı sisteminin Avrupa ülkelerinde tanınmasını sağlayan önemli bir matematikçidir. Fakat günümüz matematikçileri
Fibonacci’yi kaleme aldığı Liber Abaci isimli eserinde geçen bir problemde elde edilen
sayı dizisi ile tanırlar.

Aristoteles ve onun düşüncelerinin Müslüman yorumcusu İbni Sina’nın düşünceleri, Hıristiyan Dünyası’nda Ortaçağ’da yapılan fizik çalışmalarının gelişmesini ve ele alınan konu
başlıklarını etkilemiştir.

Grosseteste’nin öğrencisi olan Roger Bacon (D.1220-Ö.1292), Fransisken mezhebi keşişlerindendir. Doctor Mirabilis (Olağanüstü Bilim Adamı) olarak nitelendirlmiş olup, Paris
Üniversitesi’nde onbeş yıl kadar bulunmuştur. Doğa araştırmalarında, doğru bilgiye
ancak deney yaparak ulaşılabileceğini savunarak, bilimsel bilginin elde edilmesinde
deneysel yöntemi ifade eden ilk bilim adamı
olmuştur.

Hareketle ilgili en önemli çalışmaları yapanlar ise Oxford Üniversitesi Merton
Koleji’nde çalışan dört matematikçidir: Thomas Bradwardine (D.1290-Ö.1349), Richard
Swineshead (D.1328-Ö.1354), John Dumbleton (D.1310-Ö.1354), William Heytesbury
(D.1313-Ö.1372). Bu grup, değişme ile hareket arasındaki ilişkiyi irdelemiştirler. Hareket
de bir nitelik olarak kabul edilmiştir, hareketin de bir şiddeti vardır. Bu şiddetin hız olduğuna karar vererek, hızın nasıl değişeceğini irdeleyerek, hareketin ivmeli hareket olmasına
karar vermişlerdir.

Araplar Suriye’yi ele geçirdiklerinde oradaki Nasturilerin Aristoteles’in eserlerini
okumakta oldularını gördüler ve Yunan düşüncesiyle sağladıkları ilk temas böyle gelişti.

İslam Dünyası’ndaki ilk hastahane, Emeviler Dönemi’nde Şam’da kurulmuştur. Bir
gün Horasan’a giden Kuteybe İbn Müslim, Belh’de bir Budist rahip olan Bernek isimli bir
hekimle karşılaşmış ve Emevi Halifeleri’nin tedavisi için Şam’a getirtmiş ve sonra kardeşi
Abdülmelik, hekimin sanatından etkilenerek, başkent Şam’da bir hastahane kurmuştur.

M.Ö. 340 ile M.Ö. 270 arasında yaşamış Helenistik dönem düşünürlerinden biri olup, Sisam adasında doğmuştur. Ahlak felsefesi ve bilgiye olan yaklaşımında kuşkuculuk olarak özetlenebilen düşüncesi M.S. dördüncü yüzyıla kadar etkisini sürdürmüştür. Atomsal evren düşünürlerinden dersler almıştır. Ahlak felsefesinin ana düşüncesi, mutluluk, amacı, insanin mutluluğa giden yolunu araştırmaktır.

Yukarıdaki paragrafta anlatılan Roma dönemi düşünürü Epikuros'tur. Doğru cevap a'dır.

İtalya’nın Como şehrinde M.S. 23 yılında doğmuş , Roma’da eğitim görmüştür. Askerlik görevi sırasında, suvarilerin cirit kullanmasıyla ilgili bir kitap yazmıştır. Otuz yaşlarında, askerliğini tamamladıktan sonra, Roma’ya yerleşmiştir. Burada hem hukukçu hem de yazarlık yapmaya devam etmiştir. Güzel sanatlar tarihini ele alan eseriyle sanat tarihçileri tarafından tanınmaktadır. Eserleri doğadaki olaylara karşı ilgiyi çekmesi bakımından önemlidir.

Yukarıdaki paragrafta anlatılan Roma dönemi düşünürü Plinius'tur. Doğru cevap b'dir.

M.S. 70 ve M.S. 140 yılları arasında, İskenderiye’de yaşamış, matematik, astronomi ve fizik çalışmaları yapmış Yunanlı bir bilim adamıdır. Yay uzunluklarının ölçülmesi ve küre yüzeyine çizilen üçgenlerle ilgili altı ciltten oluşan eseri vardır. Bu kitabında, küresel üçgenlerin tanımı ve özelliklerini tanımladıktan sonra, teoreminde, düzlemsel ve küresel üçgenlerle ilgili kesenler teoremini açıklar.

Yukarıdaki paragrafta anlatılan Roma dönemi bilim insanı Menelaus'tur. Doğru cevap c'dir.

M.S. 214 ile M.S. 298 yılları arasında İskenderiye’de yaşamış ünlü bir matematikçidir. M.S. üçüncü yüzyılda Roma toplumu bilimsel gerileme dönemini yaşarken, ayrıcalıklı bir bilim insanı olmuştur. Yazdığı Aritmetik kitabının içerisinde bir bölümü cebire ayırarak, ilk kez cebirsel ifadeleri yazarken sembolleri kullanmıştır. ax2 + bx + c = 0 ifadesine sahip olan ikinci derece denklemleri üç gruba ayırmıştır.

Yukarıdaki paragrafta anlatılan bilim insanı Diophantos'tur. Doğru cevap d'dir.

M.S. 85 ile M.S. 165 yılları arasında, İskenderiye’de yaşamış olan, astronomi, matematik, coğrafya, optik dallarında çalışmalar yapmış bir bilim adamıdır. Fakat en çok astronomi alanındaki çalışmaları ile tanınmaktadır. Yaşadığı döneme kadar olan astronomi bilgilerini Mathematike Syntaxis (Matematik Sentezi) isimli bir kitapta toplamıştır. Bu eser daha sonra, Megale Syntaxis (Büyük Sentez) adıyla anılmış ve Arapça’ya el Mecisti adıyla çevrilmiştir. Arapça’dan Latince’ye çevrildiğinde ise adı Almagest olarak değişmiştir.

Yukarıdaki paragrafta anlatılan bilim insanı Batlamyus'dur. Doğru cevap e'dir.

M.Ö. 64 ile M.S. 24 yılları arasında, Amasya’da yaşamış ve coğrafya konusunda çalışmış bir bilim adamıdır. Anadolu ve çevresinde yapmış olduğu geziler sırasında edindiği bilgileri onyedi bölümden oluşan Coğrafya isimli kitapta toplamıştır. Gezdiği gördüğü yerler olan İspanya, İngiltere, İtalya, Yunanistan, Anadolu, Karadeniz, Hazar Denizi, Mezopotamya, Suriye, Arabistan, Mısır, İran, Hindistan’ı anlatmasının yanısıra, bu yörelerle ilgili tarihi olaylardan da bahsetmiştir. Bu eserinde Dünya’da bir okyanus bulunduğunu ve daima batıya gidildiğinde Hindistan’a varılabileceğini de anlatmıştır.

Yukarıdaki paragrafta anlatılan bilim insanı Strabon'dur. Doğru cevap a'dır.

M.Ö. 95 ile M.Ö. 55 yılları arasında yaşamış ve Sisam adasında doğmuş, Atomsal Evren Kuramı’nın yanısıra Stoacılık ile Epikürcülük düşünce akımlarını benimsemiş Roma dönemi düşünürlerindendir. En önemli eseri olan De Rerum Natura’da (Varlıkların Doğası Üzerine), varlıkların nasıl oluştuğunu araştırarak, varlığı madde ve boşluk olmak üzere iki parçaya ayırarak, bunlardan maddenin atomlardan meydana geldiğini ifade etmiştir. Maddenin temel yapı taşı olan atomların sınırlı türlere sahip olduğunu, fakat sınırsız sayıda olduklarını iddia etmiştir.

Yukarıdaki paragrafta anlatılan ünlü düşünür Lucretius'tur. Doğru cevap b'dir.

Roma döneminde, tıp ve özellikle askeri tıp alanında çalışmalar yapılarak, tedavi edici ilaçlar sınıflandırılmıştır. Bu dönemin M.S. birinci yüzyıla isabet eden döneminde Neron ordusunda hekim olarak da çalışmış, ve Anadolu’daki Anavarza (Kozan)’da yaşamış, Materia Medica’da (Tıbbi Bitkiler) tıbbi bitkiler hakkında kısa bilgiler verilerek, bunların nerelerde bulundukları ve hangi hastalıklara iyi geldiği konusunda bilgiler verilmiştir. Verdiği bitki adlarından çoğu bugün bile kullanılmaktadır.

Yukarıdaki paragrafta anlatılan bilim insanı Dioscorides'dir. Doğru cevap d'dir.

Roma döneminin en önemli mühendis ve mimarlarındandır. M.Ö. 80 ile M.Ö. 15 yılları arasında yaşamıştır. M.Ö. 25 de kaleme aldığı önemli yapıtı De Architectura Libri Decem (Mimarlık Üzerine On Kitap), yalnız M.S. onaltıncı yüzyılın en önemli mimarı olan Palladio’yu değil, Ortaçağ sonu ve Rönesans dönemi mimarları, hatta onsekizinci yüzyıl İngiliz mimarisini de derinden etkilemiştir. Bu eser, Roma İmparatoru Augustus’a adanmış olup, M.Ö. 31 deki iç savaştan sonra Roma’nın yeniden inşası konusunu ele almıştır.

Yukarıdaki paragrafta anlatılan bilim insanı Vitrivius'tur. Doğru cevap e'dir.

Thales’in bilime olan katkıları şunlardır:
• Evrende olan bitenleri, doğaüstü mitolojik güçlere dayandırarak açıklamaya son
vermiştir.
• Geometriye ispat kavramını sokarak, matematik düşünceyi amprik işlemlerle sınırlamaktan kurtarmıştır.
• Evrendeki nesneleri tek bir maddeye indirgeyerek, olup bitenleri evrensel birilkeye
dayanarak açıklamak yolunu açmıştır. Doğru cevap B'dir.

Anaximander’e göre, evrenin temel yapı taşı, “sınırsız” ya da “sonsuz” adını verdiği soyut yani maddesel olmayan bir kavramdır. Maddesel olmayan bu kavramın, evrensel,
bitmeyen, değişmeyen ve görünmeyen olmak gibi özellikleri vardır. Evrendeki bütün nesneler, tanımladığı bu kavramdan değişik özellikler taşıyarak oluşmuşlardır. Sınırsız
adı verilen bu kaynaktan, karşıt nitelikte şeyler, hareket sonucu oluşmuştur. Doğru cevap A'dır.

Anaximanes, Anaximander tarafından tanımlanan sınırsız kavramını gözlenebilir
nitelikte olmadığı yani somut olmadığından dolayı reddederek, bunun yerine hava veya
buharı evrenin temel yapı taşı olarak önermiştir. Doğru cevap A'dır.

Hekataeos, evrenin yapısını araştırmadan önce, yerin gezilmesi ve bilgi toplanması gerektiğini düşünmekteydi. Bu düşüncenin sonucu olarak ilk coğrafya kitabını
yazmıştır. Bu nedenle, kendisine “Coğrafya’nın kurucusu” ünvanı verilmiştir. Doğru cevap B'dir.