BİLİM FELSEFESİ

Yeterince bir zaman süresinde temel önermelerce yanlışlanmamış hipotezlere dayanıklı hipotez denir.

Popper’e dayanan bu görüşte tek geçerli çıkarım biçimi tümdengelimsel çıkarımdır. ∀x(Fx → Gx) biçiminde bir hipotezin değillemesi olan ~∀x(Fx → Gx) önermesi Fa Ù ~ Ga biçimindeki temel önerme denilen gözlem önermesinden tümdengelimsel çıkarımla türetilebilir. Dolayısıyla bilim insanları topluluğu hem Fa hem ~Ga önermelerini kabul etmişse ∀x(Fx → Gx) biçimindeki hipotez yanlışlanmış olur.

“E, gözlemlenmiş olan şaşırtıcı olguyu dile getiren önermedir.” ifadesi hipotez-buluşu görüşüne aittir.

Teorik Hipotezler Sorunu: Ünite 4’te gözlem terimi/teorik terim ayrımından söz etmiştik. Eğer bir hipotezde geçen mantıksal-olmayan terimlerin hepsi teorik ise, o hipotez teorik hipotezdir. Teorik hipotezler-hipotezin mantıksal biçiminden kaynaklanan bazı özel ve ilginç olmayan durumlar dışında-Hempel yöntemince pekiştirilemez. Nitekim hipotezin verilen bir evrendeki açılımının türetileceği gözlem önermesinde yalnız gözlem terimleri geçer. Bu nedenle teorik hipotezin sözü geçen evrendeki açılımından söz edilemeyeceğinden, gözlem önermesi ile hipotezin açılımı arasındaki tümdengelimsel çıkarımdan da söz edilemez.

“Her doğal sayıdan büyük bir doğal sayı vardır” önermesi, sayallığı (cardinality) sonsuz olan tüm doğal sayılardan oluşan evrende doğru olmasına karşın, bu evrenin sayallığı sonlu olan herhangi bir altkümesinden oluşan evrende tutarsızdır. Dolayısıyla bu önerme (hipotez) Hempel yöntemince pekiştirilemez. Bunu aşağıda iki öğeli bir evren için gösteriyoruz.