BİLİM FELSEFESİ

Hempel yöntemince Kuzgun Paradoksu’ndan ötürü pekişmemesi gereken bazı hipotezlerin pekiştirildiğini, sonsuz öğeli evren sorunundan ötürü de pekişmesi gereken bazı hipotezlerin pekiştirilmediğini görüyoruz. Başka bir deyimle Hempel yönteminin uygulama alanının birinci sorundan ötürü fazla geniş, ikinci sorundan ötürü de fazla dar olduğu söylenebilir.

Glymour’un ortaya koyduğu kendi-kendini pekiştirme yönteminde, deneysel hipotezlerin yanı sıra, Hempel yönteminden farklı olarak, teorik hipotezlerin de örnekleme yoluyla pekiştirilebileceği, böylelikle, hipotezli-tümdengelimsel pekiştirme yönteminin tersine, bu hipotezlerin bütüncül olarak değil, tek tek sınanabileceği ileri sürülmektedir.

Bayesci (Olasılıkçı) görüşte bir hipotezin pekiştirilmesi, sınama sonrası-olasılık derecesinin sınama-öncesi olasılık derecesinden büyük olması, hipotezin çürütülmesi ise; sınama sonrası-olasılık derecesinin sınama-öncesi olasılık derecesinden küçük olması demektir.

Karl R. Popper (1902 - 1994)’in öncülüğünü yaptığı Salt Tümdengelimci-Hipotez-Yanlışlamacı (kısaca Tümdengelimci-Yanlışlamacı) görüşte tümevarımsal çıkarım yoktur, tek geçerli çıkarım biçimi tümdengelimsel çıkarımdır.

Charles S. Pierce (1839 - 1914)’ün öncülüğünü yaptığı Hipotez-Buluşu görüşünde, hipotezler bilim insanlarının salt hayal gücünün ürünü olarak kabul edilmezler. Hipotezler bilim insanlarının önceden doğruladıkları gözlem önermelerine dayanarak tümdengelimsel olmayan bir çıkarımla türetilir.

3

Yasa

türetilmesiyle

tutarsızdır.

Glymour

Kuzgun

arkadüzlem

Bayesci görüş

Popper

Pierce

Belli bir zaman ile belli bir yere sınırlı olmayan düzenlilikleri ifade eden pekiştirilmiş hipotezlere yasa denilir. Doğru cevap E'dir.

Glymour’un ortaya koyduğu kendi-kendini pekiştirme yönteminde, deneysel hipotezlerin yanı sıra, Hempel yönteminden farklı olarak, teorik hipotezlerin de örnekleme yoluyla pekiştirilebileceği, böylelikle hipotezli-tümdengelimsel pekiştirme yönteminin tersine, bu hipotezlerin bütüncül olarak değil, tek tek sınanabileceği ileri
sürülmektedir. Doğru cevap A'dır.

Christensen’in karşı-örnekleri her iki beklentinin, yani (i) ile (ii)’nin, her zaman yerine gelmediğini ortaya koymaktadır. Christensen’in karşı-örneklerinden birini şöyle açıklıyoruz: Bu karşı-örnekte aynı T teorisinin iki farklı aksiyomlaştırılması verilmektedir. Birincisinde H ile H1, ikincisinde ise H ile H2 aksiyomlarından
oluşuyor. {H, H1} ile {H, H2} kümelerinin kapanışları birbirlerine eşittir. Bu kapanış ise T teorisini oluşturur.

Doğru cevap C'dir.

Hipotezli-Tümdengelimsel Pekiştirme Yöntemi’nde, pekiştirilecek hipotezle önceden doğrulanmış gözlem önermelerinden yeni gözlem önermeleri türetilir. Türetilmiş gözlem önermeleri de (sınamaya-değer bulunup) gözlem ve/veya deneyle sınanırlar. Eğer bu türetilmiş gözlem önermeleri doğrulanırsa hipotez pekiştirilmiş olur. Ama eğer bazı türetilmiş gözlem önermeleri yanlışlanırsa hipotez çürütülmüş (üstelik yanlışlanmış) olur. Doğru cevap B'dir.

Tümdengelimciyanlışlamacı görüşte, hipotezler gözlem önermelerine dayanarak tümevarımsal çıkarımla pekiştirilemezler ama tümdengelimsel çıkarımla yanlışlanabilirler. Doğru cevap D'dir.