BİLİM FELSEFESİ

Francis Bacon (1561 - 1626)’dan kaynaklanan salt tümevarımcı görüşte tümevarım, doğuya erişmenin tek geçerli yöntemidir.

Bilim adamları

Nicod yönteminin, Hempel yönteminin özel bir durumu olduğu şöyle anlaşılır. Fa ∧ Ga önermesi, ∀x(Fx → Gx) hipotezinin bir olumlu örneği olsun. Fa ∧ Ga önermesinden, hipotezin U = {a} evrenindeki açılımı olan Fa → Ga önermesi tümdengelimsel olarak türetilebilir. Dolayısıyla hipotez Hempel yöntemiyle pekiştirilmiş olur.

Sonsuz Öğeli Evren Sorunu: Öyle bazı önermeler vardır ki, ancak sonsuz öğeli bir evrende doğru olup, sonlu bir evrende tutarsızdır; yani tüm yorumlamalarda yanlıştır. Örneğin “Her doğal sayıdan büyük bir doğal sayı vardır” önermesi, sayallığı (cardinality) sonsuz olan tüm doğal sayılardan oluşan evrende doğru olmasına karşın, bu evrenin sayallığı sonlu olan herhangi bir alt kümesinden oluşan evrende tutarsızdır. Dolayısıyla bu önerme (hipotez) Hempel yöntemince pekiştirilemez.

Glymour’un ortaya koyduğu kendi-kendini pekiştirme yönteminde, deneysel hipotezlerin yanı sıra, Hempel yönteminden farklı olarak, teorik hipotezlerin de örnekleme yoluyla
pekiştirilebileceği savunulmuştur.

Grymour'un önermelerinin her zaman yürümediği Christensen’in karşı örnekleri ile gösterilmiştir. Glymour yöntemine yapılan en önemli eleştirilerden birini oluşturmuştur.

Belli bir zaman ile belli bir yere sınırlı olmayan düzenlilikleri ifade eden pekiştirilmiş hipotezlere yasa adı verilir.

Örnekleme yoluyla pekiştirme  yöntemlerinden biriside nicod yöntemidir.

Bayesci görüşte bir hipotezin pekiştirilmesi, sınama sonrası-olasılık derecesinin sınama-öncesi olasılık derecesinden büyük olması demektir.

Charles S. Pierce (1839 - 1914)’ün öncülüğünü yaptığı Hipotez-Buluşu görüşünde, hipotezler bilim insanlarının salt hayal gücünün ürünü olarak kabul edilmezler.

Sonsuz Öğeli Evren Sorunu: Öyle bazı önermeler vardır ki, ancak sonsuz öğeli bir evrende doğru olup, sonlu bir evrende tutarsızdır; yani tüm yorumlamalarda yanlıştır. Örneğin “Her doğal sayıdan büyük bir doğal sayı vardır” önermesi, sayallığı (cardinality) sonsuz olan tüm doğal sayılardan oluşan evrende doğru olmasına karşın, bu evrenin sayallığı sonlu olan herhangi bir altkümesinden oluşan evrende tutarsızdır. Doğru cevap A'dır.

Francis Bacon (1561 - 1626)’dan kaynaklanan bu görüşte tümevarım, doğruya erişmenin
tek geçerli yöntemidir.

Örnekleme yoluyla pekiştirme yöntemi’nin en gelişmiş biçimi Glymour’un Kendi-kendini Pekiştirme  yöntemidir. Doğru cevap B'dir.

Bayesci Pekiştirme Yöntemi’nde hipotezler, kanıt önermeleri de diyeceğimiz eldeki doğrulanmış gözlem önermeleri ve arkadüzlem bilgisini dile getiren önermelere göre koşullu olasılıklarına dayanılarak sınanırlar. Burada olasılık teorisinin Bayes
Teoremi olarak tanınan olasılık yasası kullanılır. Doğru cevap E'dir.

Karl R. Popper (1902 - 1994)’in öncülüğünü yaptığı Salt Tümdengelimci-Hipotez-
Yanlışlamacı (kısaca Tümdengelimci-Yanlışlamacı) görüşte tümevarımsal çıkarım
yoktur, tek geçerli çıkarım biçimi tümdengelimsel çıkarımdır. Doğru cevap C'dir.

Charles S. Pierce (1839 - 1914)’ün öncülüğünü yaptığı Hipotez-Buluşu görüşünde,
hipotezler bilim insanlarının salt hayal gücünün ürünü olarak kabul edilmezler.

En çarpıcı örneklerden biri Merkür gezegeninin günberisindeki (perihelion) sapmaya ilişkindir. Einstein’in Genel Görelilik Teorisi  bu sapmayı 1915’te açıklamıştır. Ancak sözü geçen sapma 1915’ten çok önce biliniyordu. Dolayısıyla Merkür gezegeninin günberisindeki sapma, Bayesci sınama yöntemine göre, Einstein’in Genel Görelilik Teorisi’ni pekiştirmez. Ancak bilim insanları Merkür gezegeninin günberisindeki sapmanın, Einstein’in Genel Görelilik Teorisi’ni pekiştiren en önemli örneklerden biri sayarlar. Doğru cevap D'dir.

Belli bir zaman ile belli bir yere sınırlı olmayan düzenlilikleri ifade eden pekiştirilmiş hipotezlere yasa denilir.

Nicod yöntemini her türlü hipoteze uygulanabilecek bir şekilde genelleştirmiştir. Bu genelleştirilmiş yönteme de Hempel yöntemi denir. Bu yöntem niceleme mantığı diline ait bir önermenin belli bir evrende açılımı kavramına dayanır. Doğru cevap C'dir.

Sonsuz Öğeli Evren Sorunu: Öyle bazı önermeler vardır ki, ancak sonsuz öğeli
bir evrende doğru olup, sonlu bir evrende tutarsızdır; yani tüm yorumlamalarda
yanlıştır. Doğru cevap B'dir.