BİLİM FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 9

3

Yasa

türetilmesiyle

tutarsızdır.

Glymour

Kuzgun

arkadüzlem

Bayesci görüş

Popper

Pierce

Belli bir zaman ile belli bir yere sınırlı olmayan düzenlilikleri ifade eden pekiştirilmiş hipotezlere yasa denilir. Doğru cevap E'dir.

Glymour’un ortaya koyduğu kendi-kendini pekiştirme yönteminde, deneysel hipotezlerin yanı sıra, Hempel yönteminden farklı olarak, teorik hipotezlerin de örnekleme yoluyla pekiştirilebileceği, böylelikle hipotezli-tümdengelimsel pekiştirme yönteminin tersine, bu hipotezlerin bütüncül olarak değil, tek tek sınanabileceği ileri
sürülmektedir. Doğru cevap A'dır.

Christensen’in karşı-örnekleri her iki beklentinin, yani (i) ile (ii)’nin, her zaman yerine gelmediğini ortaya koymaktadır. Christensen’in karşı-örneklerinden birini şöyle açıklıyoruz: Bu karşı-örnekte aynı T teorisinin iki farklı aksiyomlaştırılması verilmektedir. Birincisinde H ile H1, ikincisinde ise H ile H2 aksiyomlarından
oluşuyor. {H, H1} ile {H, H2} kümelerinin kapanışları birbirlerine eşittir. Bu kapanış ise T teorisini oluşturur.

Doğru cevap C'dir.

Hipotezli-Tümdengelimsel Pekiştirme Yöntemi’nde, pekiştirilecek hipotezle önceden doğrulanmış gözlem önermelerinden yeni gözlem önermeleri türetilir. Türetilmiş gözlem önermeleri de (sınamaya-değer bulunup) gözlem ve/veya deneyle sınanırlar. Eğer bu türetilmiş gözlem önermeleri doğrulanırsa hipotez pekiştirilmiş olur. Ama eğer bazı türetilmiş gözlem önermeleri yanlışlanırsa hipotez çürütülmüş (üstelik yanlışlanmış) olur. Doğru cevap B'dir.

Tümdengelimciyanlışlamacı görüşte, hipotezler gözlem önermelerine dayanarak tümevarımsal çıkarımla pekiştirilemezler ama tümdengelimsel çıkarımla yanlışlanabilirler. Doğru cevap D'dir.

Bayesci (olasılıkçı) pekiştirme yönteminde; pekiştirilmek istenen H hipotezinin, kanıt önermeleri denilen önceden doğrulanmış E gözlem önermelerine ve T arkadüzlem bilgisini dile getiren önermelere göre koşullu olasılık derecesi, yani P(H | E ^ T), Bayes Teoremi’ne göre hesaplanır. Eğer P(H | E ^ T), P(H | T)’den büyük ise H hipotezi pekiştirilmiş olur. P(H | T)’ye H’nin sınama-öncesi olasılık derecesi, P(H | E ^ T)’ye H’nin sınama sonrası olasılık derecesi denir. Doğru cevap C'dir.

Hipotezli-tümdengelimsel pekiştirme yöntemi: Bu yöntemde, pekiştirilmek istenilen (yani sınanan) hipotez ile önceden doğrulanmış gözlem önermelerinden tümdengelimsel çıkarımla yeterince büyük sayıda gözlem önermesi türetilir. Eğer türetilen bu gözlem önermelerinin tümü gözlem ve/veya deneyle doğrulanırsa, söz konusu hipotez pekiştirilmiş olur. Doğru cevap A'dır.

Francis Bacon’dan kaynaklanan salt-tümevarımcı görüşte tümevarım düzenliliklerin bilgisine erişmenin tek geçerli yöntemidir. Bilimsel yöntem üç aşamadan oluşur. (i) Gözlem ve/veya deneyle doğrulanmış yalın olguların bilgisini ifade eden gözlem önermeleri ortaya konulur. (ii) Gözlem ve/veya deneyle doğrulanmış sonlu sayıda gözlem önermelerinden tümevarımsal çıkarımla tümevarımsal genelleme önermesi denilen bir tümel-koşullu önerme türetilir. (iii) Türetilen tümevarımsal genelleme önermeleri başka gözlem ve/veya deneylerle daha da pekiştirilebilir. Doğru cevap E'dir.

K. R. Popper’in ortaya koymuş olduğu salt tümdengelimci-hipotez-yanlışlamacı görüş, adından da anlaşılacağı gibi, bir hipotezin pekiştirilmesine değil, yanlışlanmasına odaklanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Salt tümevarımcı görüş, bir hipotez pekiştirmesi yöntemi olmasının yanı sıra bir hipotez buluşu görüşüdür. Doğru cevap B'dir.