BİLİM FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 20

doğa yasası açıklaması

Wesley C. Salmon (1925 - 2001) tarafından ortaya konulan nedensel-düzeneksel model denilen bilimsel açıklama modelinde açıklama işlemi, çıkarım yapmaya dayanmaz. Onun yerine açıklanan-olgunun gerçekleşmesine yol açan nedensel süreçler ve nedensel etkilemeler ortaya konulur.

Bilimin konusuna ilişkin kavram ve sorunların ontolojik boyutunun işlevi ağır basar Bilimin amacına ilişkin kavram ve sorunların epistemolojik boyutunun işlevi ağır basar. Bilim felsefesinde bütün kavram ve sorunlar için ontolojik, metodolojik ve epistemolojik boyuttan söz edilebilir.

Gerçekçilik-karşıtı görüşte belli türden nesne dizgelerine beli kurallar gereği birer reel sayı tekabül ettiren her bire-bir fonksiyon geniş anlamda bir niceliktir. Örne- ğin bir okulun öğrencilerine okul numaraları, bir ülkenin vatandaşlarına kimlik numaralarının verilmesi bu gibi niceliklere örnektir. Bu numaralar isteğe bağlı değiştirilebilir, yeter ki (i) aynı numara farklı nesnelere verilmesin ve (ii) farklı nesnelere aynı numara verilmesin. Dolayısıyla tüm bire-bir reel sayı fonksiyonları bu gibi niceliklere özgü dönüştürme fonksiyonları olur. Bu türlü nicelikler adlandırıcı (nominal) ölçekte yer almaktadır. Doğru cevap E’dir.

Gözlemin doğruladığı olanaklı yanıtı doğru kılan olguya gözlem sonucu diyoruz.

Önermeyi gözlem ve/ veya deneyle sınamak, yani doğrulamak veya yanlışlamak bir ölçme işlemi olduğundan bu gibi önermelere ölçme önermesi diyoruz. Doğru cevap C’dir.

Gözlem önermelerinde adı geçen yasaları dile getiren önermelerdeki “basınç” (p), “hacim” (V) ve “sıcaklık” (T) terimleri birer gözlem terimidir. a gaz kitlesinin gözlemlenebilir (basınç, hacim, sıcaklık) özelliklerini  “t” terimi de gözlem ve/veya deneyle ölçülebilen gözlemlenebilir zamanı gösterir.

Teorik terimler, bir teorinin ilişkin olduğu gözlemlenemezleri gösteren terimler demektir.

Belli bir teorinin ilişkin olduğu gözlemlenemezleri gösteren terimlerin, o teoriye ait teorik terimler olduğu söylenir. Örneğin “molekül”, “molekül kütlesi”, “molekül hızı”, “molekül kinetik enerjisi” ve “molekül sayısı” kinetik gaz teorisine ait teorik terimlerdir. Doğru cevap E'dir.

Temel yasa-görünümlü önerme ile dile getirilebilen yasaya temel yasa, türetilmiş yasa-görünümlü önerme ile dile getirilebilen yasaya da türetilmiş yasa denir. Örneğin Newton’un devinim yasaları ile Newton’un genel çekim yasası temel yasalardır. Kepler’in yasaları ile Galileo’nun serbest düşme yasası ise türetilmiş yasalardır. Doğru cevap C'dir.

Bilimsel Teorilerin Sözdizimsel Yaklaşımı, XX. yüzyılın ilk yarısında mantıkçı empirist bilim felsefecileri tarafından geliştirilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Kısmen yorumlanmış teori şu öğelerden oluşur. (i) Teorinin dili. (ii) Teorik postulatlar. (iii) Teorinin bağlantı postulatları(correspondence postulates).  (iv) Teorinin açıklamalar› ve öndeyileri. Doğru cevap E'dir.

Newton’un “kuvvet = kütle × ivme” yani F = ma, olarak dile getirilen
temel devinim yasası. Doğru cevap A'dır.

Burada geçen N/V oranına molekül sayısı yoğunluğu denir. Nitekim bu oran birim hacmindeki molekül sayısına eşittir. Doğru cevap B'dir.

Model, gerçek (yani evrende varolan) bir nesne dizgesini ve/veya özelliklerini temsil eden maddesel ya da matematiksel bir nesnedir. Doğru cevap C'dir.