BİLİM FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 3

“23 Eylül 1846 tarihinde ve Le Verrier’in hesapladığı koordinatların belirttiği uzay bölgesinde Güneş’in bir gezegeni bulunuyor mu?” şeklinde bir gözlem sorusu olsun. Bu gözlem sorusunun karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

"t anında (zamanında) ve u yerinde (uzay bölgesinde) F nesne-dizgesi türünden bir nesne dizgesi var mı?" biçimindeki bir sorunun gözlem yapılmasına olanak tanıması için sağlanması gereken koşul aşağıdakilerden hangisidir?

I. Gözlemleyenler ve gözlemlenenlerII. Gözlemleyenler ve gözlem verileriIII. Gözlemlenenler ve gözlem aygıtıIV. Gözlem verileri ve gözlem aygıtıV. Gözlemleyenler ve gözlem aygıtıGözlemin yapısını oluşturan ögeler hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

Deneyci t1 zamanında u yerinde bir kaptaki hidrojen gazı kitlesini bir kıvılcımla tutuşturup yakıyor, böylece bu gaz kitlesine bir müdahalede bulunmuş oluyor. Bu hidrojen gazı kitlesi a1 olsun. a1’in havadaki oksijenle tepkimesi t2 zamanında bitsin. Deneyci, tepkimenin bittiği t2 zamanında u yerinde bir su kitlesinin (yani Su türünden bir nesne dizgesinin) bulunduğunu gözlemliyor.Yukarıdaki deneye yol açan soru, aşağıdakilerden hangi seçenekte dile getirilmiştir?

Biri müdahaleci (deneyci) öbürü salt gözlemci olan bir bilim insanıekibi düşünelim. Müdahaleci, küre biçimindeki a taşını 44.10 metre yüksekliğindebir kuleden, kronometresine bakarak bugün tam saat 12:00’de (bu zamanı t1 ilegösterelim) kuleden aşağıya atıyor. Kulenin dibinde taşın atıldığı cephede kronometresinebakarak bekleyen gözlemci atılan taşın saat 12:00’den tam 3 saniye sonrazemine düştüğünü gözlemliyor.Böyle bir deney aşağıdaki seçeneklerden hangisini ölçmek amacıyla yapılmış olabilir?

I. Gözleme ya da deneye konu olan nesne-dizgelerinin niceliklerine sayısal değer verme işlemidir.II. Gözleme ya da deneye konu olan nesne-dizgelerinin belirlenebilirinin değerleri arasında bir sıralama bağıntısı bulunur.III. Koşullu olgu bir düzenliliğin belli bir yer ve zamana sınırlandırılmış biçimi veya başka bir deyişle bir yerel düzenlilik sayılabilir.IV. Koşulları deneycinin müdahalesi sonucunda belirlenmiş olan bir gözlemdir.Yukarıdaki ifadelerden hangileri ölçme işlemiyle ilgilidir?

Renk belirlenebilirinin değerleri arasında renk benzerliğine dayanan bir sıralama bağıntısı vardır. Bu sıralamada kırmızı tonlar turuncu tonlara, turuncu tonlar sarı tonlara, sarı tonlar yeşil tonlara, yeşil tonlar mavi tonlara, mavi tonlar mor tonlara, mor tonlar ise kırmızı tonlara benzer. Buna göre, renk benzerliği için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

I. Oran ölçeği II. Aralık ölçeği III. Sırasal ölçek IV. Adlandırıcı ölçek Yukarıdakilerden hangisi, gerçekçilik-karşıtı görüşte nesne dizgeleri arasındaki büyük-olma bağıntısı ile farksızlık bağıntısına dayanarak “a çubuğu 20 cm uzunluğundadır.” gibi önermelerin anlamını açıklamak için ortaya konulmuş olan ölçek fonkiyonları arasındadır?

"Sıcaklık" niceliği, hangi ölçek fonksiyonunda değerlendirilmelidir?

I. Deney ve ölçme fiziksel işlemlerdir.II. Gözlem düşünsel bir işlemdir. III. Deney, gözleme ya da ölçmeye konu olan nesne-dizgelerinin niceliklerine sayısal değer verme işlemidir. Bu ifadelerden hangileri doğrudur?

Gözlem ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

Bir odada bir kap içerisinde 1 litre su bulunmaktadır. Bu kaba bir sıvı termometresi daldırılıyor ve termometrede 37 derece değeri görülüyor. Buna göre gözlemci aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt bulmuş olur?

Murat, evinin balkonunda bulunan içi gaz dolu bir kaba manometre bağlayıp gözlemliyor. Manometreye baktığında ibrenin sıfır çizgisinin biraz sağında durduğunu görüyor. Buna göre Murat aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt bulmuş olur?

I. Gözlemleyenler ve gözlemlenenler gözlemin yapısını oluşturur. II. Gözlemleyenler gözlemci ve gözlem aygıtını kapsar. III. Gözlem bilgi üretmeyi amaçlayan bir yöntemdir. Bu ifadelerden hangileri doğrudur?

I. Deney de aslında bir gözlemdir.II. Kimya laboratuvarlarında özel ekipmanlarla yapılır.III. Deneye yol açan soru koşulludur. Bu ifadelerden hangileri doğrudur?

Parlaklık belirlenebilir özelliği ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

I. RefleksiftirII. SimetriktirIII. TransitiftirDairesel sıralama bağıntısı ile ilgili olarak bu ifadelerden hangileri doğrudur?

Hangisi  bir gözlem önermesinin ifade ettiği bilgiye erişmeyi sağlayabilen bir fiziksel yöntem biçimidir?