BİLİM FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 16

Tümdengelimsel geçerlilik dereceli değildir; tümdengelimsel çıkarım ya tamamen geçerlidir ya da tamamen geçersizdir. Öncüllerini değiştirmeden yeni bir öncül eklediğimizde çıkarımın geçerliliği değişmez. Öncülleri doğru ise, sonucu zorunlu olarak doğrudur.

Geçerli bir tümevarımsal çıkarım bilgi-arttıran bir çıkarımdır. Başka bir deyişle, sonucunun ifade ettiği bilgi öncüllerinde bulunan bilginin daha fazlasını içerir.

Bilimsel yöntem bir yandan bilimsel bilgi üretimi için hangi bilimsel (fiziksel ve düşünsel) işlemlerin uygun olduğunu, öbür yandan yapılan işlemlerin sonucuna ve önceden kabul edilmiş önermelere bağlı olarak hangi yeni önermelerin kabul-edilebilir olduğunu belirler. Bilim insanları bilimsel yöntemin bilgisine sahiptir. Ancak bilimsel yöntemin bilgisi, bilim dilinin dışında bir metodolojik üst-dile ait önermelerle ifade edilmemiştir.

Yanıtınız doğru değilse "Bilimin Konusu" bölümünü yeniden okuyun. Yalnız d şıkkındaki olgunun, bir yalın olgunun değillemesi olduğu için, yalın-olmayan bir olgu olduğunu anımsayacaksınız.

a - d şıklarındaki özellikler belirlenebilir özellikler olup, yalnız e şıkkındaki özellik bir belirlenmiş özelliktir

a - d şıklarında ifade edilenlerin hepsi bilimsel yöntemin, yani bilimin kendisinin, öğeleridir. Öte yandan “bilimsel bilgi” kavramının çözümlenmesi, yani anlamının aydınlatılması, bilimin kendisinin değil, bilim felsefesinin işidir.

Olgular, doğru olan önermeleri doğru kılan varlıklardır. Her önermenin karşılığı olan bir durum bulunur. Olgu, gerçek olan durum demektir.

Gerçek olmayan duruma salt-olanaklı durum denir.

Bilimin konusuna ilişkin kavram ve sorunların ontolojik, amacına ilişkin olanların epistemolojik, yöntemine ilişkin olanların da metodolojik boyutunun işlevi ağır basar.

Olaylar, belli zamanlarda somut nesnelerdeki değişimler ile aralarındaki etkileşimlerdir.

Bilgi üretmeyi amaçlayan bir uğraş olan bilimin konusu, üretilmek istenen bilginin konusu olan varlıklardır. Bu varlıklar, evrende şimdiki zamanda varolan, geçmişte varolmuş ve gelecekte varolacak tüm somut nesneler ve olaylar ile bunlara ilişkin olgulardır. Somut nesneler, kitleler ile bireylere ayrılır. “Kitle” sözcüğünü “madde miktarı” veya “madde parçası” anlamında kullanıyoruz. Olaylar, belli zamanlarda somut nesnelerdeki değişimler ile aralarındaki etkileşimlerdir. Örneğin bir turnusol kâğıdının renginin maviden kırmızıya değişmesi ile iki bilardo topunun çarpışması birer olaydır. Olgular, doğru olan önermeleri doğru kılan varlıklardır.

Belli bazı özelliklerden soyutlanmış olup, kalan özellikleri ise idealleştirilmiş somut
nesnelere nesne dizgesi (ya da fiziksel dizge) denir.

Kabul Koşulu : Bilim insanlarının bir bilimsel önermeyi kabul etmeleri, bu önermeyi bilimsel
çalışmalarında kullanmaya, daha açık olarak, her türlü bilimsel çıkarımların öncülleri olarak kullanmaya karar vermeleri demektir.

TÜMEVARIM
1. Geçerli bir tümevarımsal çıkarım bilgi-arttıran bir çıkarımdır. Başka bir deyişle, sonucunun ifade ettiği bilgi öncüllerinde bulunan bilginin daha fazlasını içerir.
2. Geçerli bir tümevarımsal çıkarımın öncülleri doğru olup sonucu yanlış olabilir. Başka bir deyişle, sonucunun doğruluğu öncüllerinin doğruluğundan zorunlu olarak türetilemez.
3. Yeni öncüllerin eklenmesi tümevarımsal çıkarımın geçerliliğini tamamen değiştirebilir. (Monotonik-olmama özelliği)
4. Tümevarımsal çıkarım derecelidir. Başka bir deyişle öncülleri, sonucunu değişik derecelerde destekler. Bazı tümevarımsal çıkarımların öncülleri sonucunu daha fazla desteklerken, diğer bazılarının öncülleri sonucunu daha az destekler.

Bilimsel hipotez sınamaya ya da kurmaya ilişkin betimleme sorunu, bilim felsefesinde farklı görüşlere yol açmıştır. Bu görüşleri dört çeşide ayırabiliriz: Salt Tümevarımcı Görüş, Hipotez-Pekiştirmesi Görüşleri, Salt Tümdengelimci-Hipotez- Yanlışlamacı Görüş ve Hipotez-Buluşu Görüşü.

Gözlem önermeleri genellikle yalın önerme ya da az sayıda yalın önermenin tümel-evetlemesi biçimindedir.

Bilimsel yöntem, bilim insanlarının bilimin konusuna giren olgulara ilişkin bilimsel bilgi üretmek ve bu olguları açıklamak amacıyla yaptıkları işlemlerin tümünden oluşur.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Doğru cevap C seçeneğidir.