BİLGİSAYAR DESTEKLİ TEMEL TASARIM

Tekrar, zıtlık (kontrast), koram (hiyerarşi), uyum, denge, egemenlik ve birlik bütünlük tasarım ilkeleri olarak kabul edilmektedir.

Pozisyon tekrarı düzlem ya da uzay içinde kullanılan formun, alanı sınırlayan kenarlarla oluşturduğu ilişkinin aynı olmasıdır. Alan aynı kalmasına karşın, değişik formların konumu ve pozlarının aynı olması pozisyon tekrarını oluşturmaktadır.

Farklı biçimdeki formun düzen içerecek tarzda birden fazla sayıda düzenlenmesine aralıklı tekrar denir.

Koram: Formun belirli bir orana bağlı kalarak değişmesi sonucu oluşan tekrarlardır. İngilizceden hiyerarşi olarak dilimizde kullanılmaktadır.

Uyum, bir formu oluşturan parçaların birbirleriyle olan benzerlik ve uygunluğudur. “Uygunluk bir kompozisyon veya doğal oluşumda öğeler arasında ortak veya yaklaşık yönlerinin bulunmasıyla oluşur” (Yurtsever 1988).

Denge: Formun veya öğelerinin bir uzayda belirli eksen sistemlerine göre, birbirleriyle ve bütünle
olan ilişkilerinin yüzeysel, hacimsel ve oransal olarak düzenlenmesidir.

Egemenlik: Bir kompozisyonda yer alan formların veya tekrar eden formların içinden biri ya da bir
grubun kendini farkettirecek tarzda ön plana çıkmasıdır.

“Tekrar ve karşıtlığın biraradaki tanımıyla egemenlik ve değişkenlik içerir. Egemenlik dengeyi sağlar, değişkenlik de ilgiyi artırır.” (Rasmussen 1962).

Statik Birlik, geometrik formlar ve bu formların birbirleriyle girdikleri ilişkiler sonucu doğan formların oluşturduğu birliktir.

Tasarım, estetik bilginin her türlü aracını kullanarak özgün
ve tek olacak yeni değerleri görünür kılma sürecidir. Bu süreç, zeka ile işler ve olmayanı ortaya çıkarmaya yönelik olarak tanımlanabilir. İsviçreli ekspresyonist sanatçı Johannes Itten tasarım için, düşünülen formun uygulanabilecek biçimde kağıda
aktarılması olarak tanımlamıştır. Aslında bir formun, bir düşüncenin ya da bir
ürünün tamamının ya da bir parçasının nokta, çizgi, yüzey, hacim/kütlesi olarak
yeniden anlatımı tasarımdır. Bu anlatım biçimi içinde renk, doku malzeme ve süsleme gibi niteliksel öğelerde eşlik ederek insan duyularını ve algılama biçimlerine
etki etmektedir. Kısaca verilmiş ya da tanımlanmış bir sorunun, farklı bir bakış açısı ve yorumla çözme eylemi olarak da tanımlanabilir. Tasarım aslında farklı olanı, yeni olanı
ve o güne kadar bulunmamış olanı arayıp bulma sanatıdır.

Benzer formların, öğelerinin, biçiminin, renginin ve dokusunun birbirleriyle ilişki kurabilecekleri biçimde ikinci kez ya da daha fazla kullanılmasından doğan düzenlemelerdir. Bu anlamıyla, formlarda tekrar, hem öğelerin hepsinin hem de ayrı ayrı parçalarının tekrarından oluşan dizilimlerle tanımlanabilmektedir. Bu anlayışla bazı tekrar çeşitlerinin tasarım sürecinde kullanmak olasıdır.

Düzlem ya da uzay içinde kullanılan formun, alanı sınırlayan kenarlarla oluşturduğu ilişkinin aynı olmasıdır. Alan aynı kalmasına karşın, değişik formların konumu ve pozlarının aynı olması pozisyon tekrarını oluşturmaktadır. Yapılarına
bağlı olarak formların uzay içerisindeki yönleri de istenirse düzenlenebilmektedir

Pozisyon Zıtlığı, üç boyutlu uzay ya da iki boyutlu zemin içinde formun almış
olduğu konumun oluşturduğu zıtlıklardır. Bu zıtlıklar: Üst-alt, sağ-sol, yüksek-alçak, merkez-kenar, ... vs. dir

Merkezsel Koram
Belirlenmiş bir odak noktasına doğru ya da bu odak noktasından çıkışlı, yine bir orana bağlı olarak tekrarlanan
formlardan oluşur.

Asimetrik Denge, formun veya öğelerinin eşit görsel ağırlıkta ve çekicilikte örgütlenmesi sonucu oluşan
düzendir. Simetriğe benzer bir eksen olmasına karşın
yansıyarak tekrar eden form orijinal formun aynısı
değildir.

Bir kompozisyonda yer alan formların veya tekrar eden formların içinden biri ya
da bir grubun kendini farkettirecek tarzda ön plana çıkmasıyla egemenlik oluşur.
Bu farkettirme form, ölçü, renk, doku, yön, pozisyon, biçim, vs. ile ortaya konabilir. Egemenlik hem formların kendi yapılarında, hem de bu formların kompozisyon içinde düzenlenmesiyle ortaya çıkabilir

Statik Birlik, geometrik formlar ve bu formların birbirleriyle girdikleri ilişkiler sonucu doğan formların oluşturduğu birliktir.
Dinamik Birlik, hareketli, büyüyen bir düzen içindedir. Akıcıdır ve bir varoluşun ifadesidir. Dinamik birlik, bir merkezden başlayan logaritmik spiralin sürekliliğiyle de örneklenebilir.

Farklı malzemelerin ve yapıların birlikteliğinden bile uyum oluşabilmektedir.
Örneğin oksijen ve hidrojenin yapıları tamamen farklıdır. Bir oksijen, ancak iki
hidrojen ile uyum sağlayarak suyu oluşturur. Bu uyumlar, nesnelerin gerekli olan
en az öğelerle yalın biçimde birliktelik oluşturabilmeleridir. Farklı formlar birbirlerine zıt olmaları uyum olmayacak anlamına gelmeyebilir. Ancak her zıt varoluş,
birbiriyle uyum sağlayamayabilir. Uyum içinde olmaları için, formların yapı, anlam ve işgörülerinin bir bütünlük oluşturması gerekebilecektir.

Tanımlama, soruna ilişkin ve sorunu her yönüyle ortaya koymak için yapılan bir aşamadır. Bu aşamada kullanılacak öğeler, formlar, işlevler, gereksinimler,
yöntem ve tasarım ilkeleri belirlenir.
İkinci aşama olan analizde, tanımlanan sorunla ilgili her türlü öğe irdelenir ve
ortaya konur. Tanımlamada ortaya konulan ve çözümlemeyle açığa çıkartılan her
veri, birbiriyle ilişkilendirilerek farklı olanı bulmaya çalışılır.
Sentezde ise, birbirinden farklı gibi görünen, ancak, analiz aşamasında birbirleriyle olası ilişkileri kurulmuş verilerden yola çıkılarak yeni bir önerme ortaya
konulmaya çalışılır. Bu önerme tasarımcının öngördüğü ya da daha süreç başlarken belirlediği kavram çerçevesinde gelişebilir. Tasarımcı kendi yetenekleri ve
bilgi birikimi kapsamında, farklı teknikler kullanarak, çözüm önerilerini üretmeye çalışır. İki boyutlu ya da üç boyutlu görselleştirme yöntemleriyle eskizler ya da
taslaklar oluşturulur. Son aşamaya geçilmeden, ortaya konan öneriler elenerek tek
bir önerme haline getirilmektedir.