BİLGİSAYAR DESTEKLİ HARİTA YAPIMI II

Eğri bir yüzey üzerindeki bilgilerin harita düzlemine aktarılmasına “harita projeksiyonu”, bu aktarım için kullanılan yardımcı yüzeylere de “projeksiyon yüzeyi” denir.

Görsel analiz için kullanılan yöntemlerin birbirlerine göre farklı avantajları olsa da en çok kullanılan yöntem deformasyon elipsi yöntemidir.

Harita projeksiyonlarının sınıflandırılması projeksiyon yüzeyi, projeksiyon yüzeyinin referans yüzeyine göre konumu ve deformasyon çeşidine göre yapılır. Dolayısıyla harita projeksiyonlarının adlandırılmasında bu üç özellikten söz edilir.

Projeksiyon yüzeyinin referans yüzeyine değme noktasına göre yapılan sınıflandırma projeksiyon yüzeylerine göre değil projeksiyon yüzeyinin konumuna göre yapılan sınıflandırmadır.

Projeksiyon seçiminde ilk aşama orijinin konumudur. Haritası yapılacak alan ekvatoral bölgede ise silindirik projeksiyon seçilir. Haritası yapılacak alan kutup bölgesine yakın ise düzlem projeksiyon seçilir.

Ülkemiz için uygun bir harita projeksiyonu seçilmek istenirse orta enlemli bir ülke olduğu için konik projeksiyonun, uygun harita projeksiyon türü olduğu söylenebilir.

Hangi projeksiyon yüzeyinin kullanılacağına karar verilirken en önemli etken haritası yapılacak bölgenin enlem değerleridir. Ekvatora yakın bölgelerde silindir, ara bölgelerde koni ve kutup noktasına yakın yerlerde düzlem projeksiyon tercih edilir.

Projeksiyon yüzeyinin konumuna göre sınıflandırma, projeksiyon yüzeyinin referans yüzeyine değme noktasına göre yapılır. Değme noktası kutup noktasında ise normal konumlu, Ekvator çizgisi üzerinde ise Transversal konumlu, ara bölgelerde ise eğik konumlu projeksiyonlar olarak adlandırılır.

Harita düzlemine aktarılan bilgiler arasındaki uzunluk, alan ve açı ilişkileri olması gerekenden farklılık gösterir. Buna “deformasyon” denir. Deformasyon, harita projeksiyonunun seçiminde kullanılan önemli bir kriterdir.

Harita projeksiyonlarında alan deformasyonu, düzlem ve orijinal yüzeyde birbirinin karşıtı olan diferansiyel yüzey parçalarının alanları arasındaki orandır.

Elipsoid ve küre yüzeyi eğri bir yüzey olup bu yüzeydeki konumsal bilgilerin harita düzlemine aktarılabilmesi harita projeksiyonu esaslarına göre yapılır. Bu eğri yüzey üzerindeki bilgilerin harita düzlemine aktarılmasına harita projeksiyonu denir. Bu aktarım için kullanılan yardımcı yüzeylere de projeksiyon yüzeyi denir.

Fiziksel yeryüzünde (orijinal yüzey) yapılan ve haritaya konu olan bilgiler arasında uzunluk, alan ve açı (şekil) bakımından daima bir ilişki vardır. Bu ilişkilerin harita düzlemine aktarılmasından sonra da devam etmesi imkânsızdır. Dolayısıyla harita düzlem ine aktarılan bilgiler arasındaki uzunluk, alan ve açı ilişkileri olması gerekenden farklılık gösterir. Buna “deformasyon” denir.

Deformasyon hesaplanabilen bir değerdir. Bu değer ile harita projeksiyonlarındaki deformasyon miktarı sayısal ve görsel olarak analiz edilebilir. Sayısal analizde, deformasyon değerleri hesaplandıktan sonra, projeksiyonun deformasyon karakteristiği hakkında yorum yapılabilir. Sayısal değerlerle ifade edilen deformasyon ölçülerinin yorumlanmasında kullanılan görsel analizler, grid ağı yöntemi, deformasyon elipsi, grid kareler metodu, renk metodu, eş deformasyon eğrileri, bilinen şekiller metodu olarak sıralanabilir.

Tissot’a göre hem orijinal yüzeyde hem de projeksiyon yüzeyinde birbirine dik olan en az iki doğrultu olduğunu ifade etmiş ve deformasyon elipsi yöntemini ortaya çıkarmıştır. Bu yönlerden birinde uzunluk deformasyonu katsayısı maksimum, diğerinde ise minimum değerdedir.

Harita projeksiyonlarında alan deformasyonu, düzlem ve orijinal yüzeyde birbirinin karşıtı olan diferansiyel yüzey parçalarının alanları arasındaki orandır.

A ve C bölümlerinde a=b olduğu için açı deformasyonu yoktur. Ancak A bölümünde a.b=1 olduğu için alan deformasyonu yoktur. C bölümünde ise a.b=1 olmadığı için alan deformasyonu vardır. B ve D bölümlerinde a=b olmadığı için açı deformasyonu vardır. Ancak B bölümünde a.b=1 olduğu için alan deformasyonu yoktur. D bölümünde ise a.b=1 olmadığı için alan deformasyonu vardır.

Harita projeksiyonlarının sınıflandırılması projeksiyon yüzeyi, projeksiyon yüzeyinin referans yüzeyine göre konumu ve deformasyon çeşidine göre yapılır. Dolayısıyla harita projeksiyonlarının adlandırılmasında bu üç özellikten söz edilir.

Projeksiyon yüzeyi olarak düzlem, koni ya da silindir kullanılır. Düzlem en basit projeksiyon yüzeyidir. Koni ve silindirin de düzleme açılma özelliği olduğu için projeksiyon yüzeyi olarak kullanılmaktadır. Hangi projeksiyon yüzeyinin kullanılacağına karar verilirken en önemli etken haritası yapılacak bölgenin enlem değerleridir. Ekvatora yakın bölgelerde silindir, ara bölgelerde koni ve kutup noktasına yakın yerlerde düzlem projeksiyon tercih edilir.

Hangi projeksiyon yüzeyinin kullanılacağına karar verilirken en önemli etken haritası yapılacak bölgenin enlem değerleridir. Ekvatora yakın bölgelerde silindir, ara bölgelerde koni ve kutup noktasına yakın yerlerde düzlem projeksiyon tercih edilir.

Projeksiyon yüzeyinin konumuna göre sınıflandırma, projeksiyon yüzeyinin referans yüzeyine değme noktasına göre yapılır. Değme noktası kutup noktasında ise normal konumlu, Ekvator çizgisi üzerinde ise Transversal konumlu, ara bölgelerde ise eğik konumlu projeksiyonlar olarak adlandırılır.