CAD ve GIS Projelerinin Sayısallaştırılması, Paftalama ve Çıktı İşlemleri

Vektör veriler; gerçek dünya üzerindeki konumu bilinen koordinat bilgisine sahip verilerdir, temelde noktalara bağlı olarak temsil edilen, üç farklı geometriye sahip (nokta, çizgi, alan) verilerdir. Arazide gözlenen proje elemanları nokta (elektrik direkleri, ağaçlar, kuyular vb..), çizgi (nehirler, yollar, sınırlar vb...) ve alan (ada, parsel, bina, tarımsal araziler, ormanlar vb..) geometrisindeki veriler sayısallaştırma süreçleri ile projelendirilmektedir.

Raster veriler; hücrelere bağlı olarak (pikseller) temsil edilen mekansal verilerdir; eşit ölçüdeki satır ve sütunlara sahip hücrelerden oluşurlar, her bir hücre bir renk değeri depolar. Hava fotoğrafları, uydu görüntüleri, farklı özellik ve formatlarda taranmış kağıt haritalar raster formatındadır.

Tabaka yönetimini kolaylaştırmak için projelerde; Ana ve Alt tabaka yapıları kullanılır. Bir tabaka adı @ ile başlar ise ana tabaka olarak değerlendirilir (Örnek: @PARSEL). Oluşturulacak alt tabakalar ise ANATABAKAADI_TABAKAADI (Örnek: PARSEL_ADI) şeklinde ifade edilmelidir. Ana tabaka altında oluşan alt tabakaların bu sayede çoklu yönetimi sağlanabilir.

CAD projelerinde vektör formattaki verilerin üretimi için birden fazla sayısallaştırma aracı bulunmaktadır. Bunlardan ilki; Giriş menüsü altında yer alan Çizim araçları; diğeri ise Sayısallaştır sekmesi altında B.Ö.H.H.Y uygun olarak tasarlanmış sayısallaştırma menüleridir.

Sayısallaştırma işleminde dikkat edilmesi gereken noktalardan biri; sayısallaştırma işlemi sonrası oluşacak vektör objenin hangi tabakada kaydedileceğidir. Bu nedenle sayısallaştırma araçlarını kullanmadan önce hangi tabakaya ait veri üretilecek ise o tabakanın aktif duruma getirilmesi gerekmektedir.

Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS); mekansal ve mekansal olmayan verilerin üretilmesi, depolanması ve yönetilmesi süreçlerini içeren üçlü bir işlem sürecidir. Bu süreçte, konumsal verinin toplanması, depolanması, işlenmesi ve gösterimini yapan, karar destekleme işlevi olan, sayısal bir bilgi sistemi biçiminde tasarım yapılabilir.

Coğrafi bilgi sistemleri, ilişkisel veri tabanı yönetim sistemleri üzerinde kurulur. Bu sayede mekansal olmayan veriler, mekansal veriler ile ilişkilendirilip yönetilerek; merkezi kontrol, veri tekrarının azaltılması ve her ortamdan problemsiz veri paylaşımı mümkün hale gelir.

Veri tabanı; belirli bir amaç için düzenlenmiş kayıtların ve dosyaların bir koleksiyonu, bir dosyada elektronik olarak depolanmış düzenli veri kümesidir. Coğrafi bilgi sitemlerinde olduğu gibi, birçok kullanıcı tarafından kullanılan birbiri ile ilişkili geniş bir veri kümesinin düzenlenmesi, depolanması, paylaşılması ve sorgulanması amacıyla oluşturulurlar. Gerçekte var olan ve birbirleri ile ilişkili olan nesneleri ve ilişkileri modellerler, veri hiyerarşisi mimarisinin en üst yapısıdır.

Veri tabanı yönetim sistemleri; veri tabanlarını oluşturma, erişim sağlama, istenilen bilgiyi arama, gerektiğinde veri ekleme/çıkartma, ölçekleme, güvenlik/erişim tanımları gerçekleştirme ve her türlü işletim gereksinimini karşılama amacıyla veri tabanlarının yönetimi için kullanılan karmaşık yazılımlardır.

Bir coğrafi bilgi sistemi projesi için hangi veri tabanı yönetim sisteminin seçileceğini öncelikle o projedeki veri büyüklüğü belirler. Proje veri büyüklüğü ile birlikte projenin masaüstü, web ve mobil ortamlarda kullanıcı sayısının ne olacağı, bu ortamlardan nasıl bir yapı ile veri girişi olacağı ve proje yönetiminin nasıl olacağı sorularının cevaplarını kullanılması gereken veri tabanı yönetim sistemini belirler.

Tablolar (katmanlar), tek bir konu hakkındaki bilgileri depolar. Örneğin; parsel tablosu parsele ilişkin verileri, jeoloji tablosu jeolojiye ilişkin verileri, malik tablosu maliklere ilişkin verileri depolar.

Tablolardaki alanlar (öz nitelikler, sütunlar, kolonlar), konuyla ilgili farklı türden verileri (örneğin; Jeoloji tablosunun alanlarından ‘Yaş’ alanı jeolojik alanların yaş verilerini) depolar. Satırlar ise; tek bir kaydın tüm öz niteliklerini içerir. Veri tabanı sorgulandığında yani; bir ya da daha çok tablodan bilgi toplandığında sonuç her zaman başka bir tablo olur.

Projelerde dört tip ilişki tanımlanabilir. Bu ilişkiler;

• 1-1 ilişki tipi (bire bir, bir parselin bir maliği vb.)
• 1-N ilişki tipi (bire çok, bir parselin birden çok maliği vb.)
• N-1 ilişki tipi (çoka bir, birden çok parselin bir maliği vb.)
• N-N İlişki tipi (çoka çok, birden çok parsel ve birden çok malik vb.)

CBS projelerinde standart veri girişi yapılabilmesi için veri tabanı tablolarında look-up tablolarının oluşturulması ve tanımlanması büyük önem arz etmektedir. Look-up tabloları veri tablosu şeklinde oluşturularak proje katmanlarından istenilen özniteliğe tanımlanırlar. Tablolar üzerinde Yeni Tablo Ekle işlemine girilir. Veri Tablosu tablo türünü seçerek tablo adı satırına LISTE yazılır.

CBS projelerinde mekansal karşılığı olması istenen her katmana geometri tanımlaması yapılmalıdır. Katmanlara tanımlanabilecek geometriler, nokta (point), çizgi (line) ve alan (polygon) geometrileridir. CBS projelerinde katmanlara tanımlanan geometriler, projenin amacına ve ölçeğine göre belirlenirler.

Sayısallaştırma sekmesi; Netcad ekranında yapılacak olan sayısallaştırma işlemlerinin menü yapısında tasarlanarak standart başlıklar altında gruplandırma yapıldığı ve çizilecek objelerin özelliklerinin önceden belirlenebildiği menüdür. Önceden oluşturulmuş veya yeni oluşturulacak *.ODF uzantılı sayısallaştırma menüleri üzerinden veri tabanı bağlantılı sayısallaştırma işlemleri gerçekleştirilir.

Sayısallaştırma sürecinin başlaması için, kullanılacak veri tabanı tasarımı ve sayısallaştırma menülerinin oluşturulması süreçlerinin tamamlanmış olması gerekmektedir. Bu aşamalarının tamamlanmasının ardından sayısallaştırma işlemi oluşturulan sayısallaştırma menüleri ile sağlanarak oluşan veriler veri tabanında ilgili tablosuna kaydolur.

CBS projelerinde ihtiyaç duyulan katmanların ve verilerin bir bölümü farklı kurumlar tarafından farklı yazılım teknolojileri kullanılarak üretilmiş olabilirler. Bu veriler GIS yapısında değil CAD yapısında da olabilirler. Elimizde bu veriler var ise yeniden üretilmesine gerek yoktur. Netcad GIS teknolojisi ile farklı formatlardaki CAD verileri proje veri tabanına GIS yapısında aktarılabilirler.

Netcad ekranına farklı formatlarda aktarılabilen CAD verileri üzerinde topolojik veri düzenleme işlemleri Araçlar menüsü altındaki Topolojik Düzeltmeler bölümü (Birleştir, Çizgileri Basitleştir, Düzelt-Kesişim, Düzelt-Son Nokta vb.) kullanılarak yapılabilmektedir.

Pafta, belirli ölçekteki büyük harita, plan veya modeli oluşturan ayrı parçalardan her birine denir. Paftalara ayırma ise rastgele değil, belirli bir sisteme göre yapılır. Böyle bir sistem pafta bölümlemesi ya da pafta indeksi olarak adlandırılır. 1/1000000 – 1/250000 arası ölçekli paftalar uluslararası sisteme göre, 1/250000’ den daha büyük ölçekli harita takımı paftaları ise ulusal sisteme göre bölümlendirilir.