BİLGİSAYAR DESTEKLİ HARİTA YAPIMI II - Deneme Sınavı - 11

Belediyelerin yaptığı teknik hizmetlerin proje planlaması, tasarımı, uygulaması ve işletmesi, imar planı ve projelerin gerçekleşmesi amacıyla kurumlarca (belediye, iller bankası
vb.) yaptırılan büyük ölçekli haritalar Hâlihazır Harita olarak adlandırılır.
Hâlihazır haritalarda nirengi, poligon noktaları, binalar, binaların kat adedi, kaldırımlar, yollar, sokaklar, dışında kalan bölgelere ait yükseklik eğrileri, ağaçlar, elektrik direkleri ve mevcut bina, tarla sınırları vb. çalışılan alanda bulunan tüm detaylar gösterilir.
Hâlihazır haritalar, ‘Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği’ esaslarına göre 1/1000 veya 1/2000 ölçekli olarak üretilir

Harita projeksiyonları; harita üretimi, mevcut haritalardan türetilmiş haritaların elde
edilmesi ve konum tabanlı bilgi sistemlerinde haritaların sisteme entegrasyonu gibi işlemlerde olduğu gibi konumla ilgili tüm çalışmalarda, verilerin doğru ve hassas bir
şekilde temsil edilmesi açısından oldukça önemli bir konudur.
Harita projeksiyonları, üç boyutlu küresel Dünya yüzeyini matematiksel ve geometrik
kurallar yardımıyla iki boyutlu bir yüzeye dönüştürmek için kullanılır. Projeksiyonlar, üç
boyutlu yüzeyi iki boyutlu yüzeye indirirken açı, mesafe ve alanlarda oluşan hataları minimize etmek için tasarlanan algoritmalar bütünüdür. Genel olarak üç farklı projeksiyon
sistemi mevcuttur. Bunlar; düzlemsel, silindirik ve konik projeksiyon sistemleridir.
Türkiye için tercih edilen projeksiyon sistemi Universal Transvers Merkator
(UTM)’dur. Bu projeksiyon sisteminde Dünya, 180° meridyeninden başlamak üzere 6°
aralıklarla 60 dilime (bölge/zone) ayrılır. Türkiye bu dilimlerden 35-36-37-38 dilimler ve
27, 30, 33, 36, 39, 42 ve 45 orta meridyenlerde bulunmaktadır.

GPS kullanılarak araziden toplanan veriler doğrudan veya veri dosyalarının (*.gpx,
*.nmea, *.txt) okutulması ile Netcad ortamına aktarımı mümkündür. GPS okumalarının
direkt Netcad ortamına aktarımı için GPS cihazının taşınabilir bilgisayara bağlı bulunması gerekmektedir. Netcad ile GPS arasındaki bağlantının sağlanması için Koordinat Hesap
Makinası/GPS seçeneği ile açılan ‘GPS Cihazı Ayarları’ penceresinde gerekli ayarlamalar
yapılmalıdır.
GPS Cihaz Ayarları penceresinde ilk olarak uygun port ve veri (BoundRate) hızı GPS
özelliklerinden bakılarak ayarlanmalıdır.
Gerekli ayarlamalar sonrasında GPS ile toplanan verilerin anlık olarak Netcad ekranına aktarılmaya başlandığı görülür.
GPS cihazı ile toplanan veriler farklı uzantılara sahip veri dosyaları (*.gpx, *.nmea,
*.txt) olarak kaydedilmektedir. Bu dosyalar Netcad ortamına Uygulama Menüsü/Ekle/
Dosya Ekle seçeneği kullanılarak aktarılır. NOKTA.gpx dosyası bahsedilen yöntem kullanılarak Netcad ortamına aktarımı sağlanır

Totalstation cihazı ile kutupsal değerler kullanılarak toplanan koordinat ve kot değerleri
Netcad ortamında hesaplatılabilmektedir. Hesaplamanın yapılabilmesi için yatay açı, düşey açı, reflektör ve alet yüksekliği gibi bilgilere ihityaç duyulmaktadır.

Totalstation okumaları, Hesap modülü Hesap Araçları/Eğik Kenar-Düşey Açı seçeneği ile Netcad ortamına aktarılır. Örnek uygulama için Hesap Araçları/Takeometrik Hesap/
Eğik Kenar-Düşey Açı seçeneği ile totalstation.yde uzantılı dosya oluşturulur. Kutupsal
Hesap Editöründe Totalstation Oku seçeneği ile kullanılan cihaz türüne göre seçim yapılır
(Şekil 8.9).

Sahadan toplanan veri dosya örneği olan totalstation_okuma.raw dosyası seçilerek
kutupsal hesap editörüne veri aktarımı gerçekleştirilir. Ölçüm değerleri üzerinden hesaplama yapılabilmesi için Hesapla seçeneği ile açılan Kutupsal Ölçü Hesapları penceresinde gerekli tanımlamalar yapılır (Şekil 8.10).

Arazi Detaylarının İşlenmesi
Çalışma sahasında bulunan mevcut bina, yol, akarsu, sulama tesisi, maden ocağı, köprü ve
menfez, geçit, bent, enerji hatı, mera, park, hendek, şev gibi yerlerin sınırları, kayalık, dere
yatakları ve haritada gösterilmesi gereken diğer detaylara ait koordinat bilgilerinin projeye aktarımı tamamlandıktan sonra mevzuatta belirtilen esas ve usullere uygun gösterimi
sağlanmalıdır. Detayların gösterimi için Sayısallaştırma sekmesi altında B.Ö.H.Y.Y. uygun
olarak tasarlanmış menüleri ile Netsurf/Şev-Yardımcı Araçları kullanılabilir.

Arazi detaylarından biri olan şevlerin gösterimi için sev_nokta.xls dosyası Uygulama
Menüsü/Aç seçeneği kullanılarak Netcad ekranına aktarılır. Aktarılan nokta verilerinden
SUx kodlaması şev üstü, SAx kodlaması ise şev altlarını temsil etmektedir (Şekil 8.13).

Şev taraması sonrası oluşan objeler otomatik olarak oluşan SEVALT, SEVUST ve SEV
tabakalarına kaydedilmektedir. Proje alanında bulunan tüm şev taramaları Şev Araçları altında bulunan seçenekler kullanılarak tamamlanır. Sevler.NCZ dosyası Uygulama
Menüsü/Ekle/Dosya Ekle seçeneği ile aktif proje eklenerek devam edilebilir (Şekil 8.16)

İki veya üç köşesi ölçülmüş ancak diğer köşeleri herhangi bir nedenle ölçülemeyen
binaların veya detayın, ölçülen iki veya üç köşesi yardımı ile diğer köşelerinin otomatik
hesaplanması ve hatların çizilmesi için Netsurf/Yardımcı Araçlar/Bina Oluştur veya 4.
Köşe Oluştur seçeneği kullanılabilir.

Sayısal arazi modelinin oluşumu için arazi üzerinde konum ve yükseklikleri bilinen
referans noktalarına ihtiyaç vardır. Sayısal arazi modeli üretimine yönelik kullanılan
birçok farklı yöntem (En Yakın Komşu, Ağırlıklı Ortalama, Polinom, Multikuadrik, En
Küçük Eğrilikli Yüzey ve Üçgenlerde Lineer Enterpolasyon vd.) tercih edilmektedir. Bu
yöntemlerden üçgen model, rastgele alınmış kotlu noktalardan sayısal arazi modeli üreti-m
mine yönelik yöntemlerden biri ve en çok kullanılanıdır. Üçgen modelde olabildiğince eşit
açılı ve kenarlı üçgenler oluşur.
Netsurf/Arazi Model/Üçgen Oluştur seçeneği ile modellemede kullanılacak nokta seçimi yapılır. Üçgen Oluştur diyaloğu Üçgenleri Analiz Et seçeneği seçilen noktalara göre
hesaplanan üçgenlere ait istatistiki bilgiler hesaplatılır

Sayısal arazi modellerinin üç boyutta, istenilen açı ve yönde görüntülenerek incelenmesi
için 3D+ arayüzü kullanılmaktadır. Oluşturulan model Araçlar/3D+ seçeneği kullanılarak
üç boyut arayüzüne gönderilir (Şekil 8.25). İşlem için aynı zamanda kayıtlı bulunduğu tabaka üzerinde Gönder/3D+ seçeneği ile kullanılabilir. Aktarım penceresinde modelinin
bulunduğu tabakaya, yardımcı buton kullanılarak uydu görüntüsü eklenebilir (Şekil 8.25).

COĞRAFİ REFERANSLAMA İŞLEMİ
Projede altlık olarak kullanılan raster formattaki verilerin Netcad ekranına eklenmesinde
Referanslar/Ekle/Raster seçeneği kullanılmaktadır (Şekil 8.32).

Pafta Çizimi Pafta çizimine ilişkin hükümler Madde 81’de verilmiştir. Buna göre “Tüm noktalar hesaplanan koordinat değerlerine göre paftaya konur. Haritada yer alması gereken tüm detaylar ve öznitelikler özel işaretler ve açıklamalara uygun olarak paftalara çizilir. Eş yükseklik eğrileri, arazinin engebe durumunu belirleyecek şekilde, 1:5000 ölçekte 5 m, 1:2000 ölçekte 2 m, 1:1000 ve 1:500 ölçeklerde 1 m aralıklarla çizilir. Eş yükseklik eğrilerinin çiziminde en yakın noktaların yükseklikleri esas alınır. Eş yükseklik eğrileri 0.13 mm kalınlığında, her beş yükseklik eğrisinde bir 0.25 mm kalınlığında çizilir. Arazi eğimine göre eş yükseklik eğrilerinin arasının 2 mm’ den az olması durumunda yalnız kalın, 20 mm’ den fazla olması durumunda aralarına kesik çizgilerle bir yardımcı eğri çizilir.

şev türü olarak değerlendirilebilirken yol değerlendirilememektedir

Belediyelerin yaptığı teknik hizmetlerin proje planlaması, tasarımı, uygulaması ve işletmesi, imar planı ve projelerin gerçekleşmesi amacıyla kurumlarca (belediye, iller bankası vb.) yaptırılan büyük ölçekli haritalar Hâlihazır Harita olarak adlandırılır.

Hâlihazır haritalarda nirengi, poligon noktaları, binalar, binaların kat adedi, kaldırımlar, yollar, sokaklar, dışında kalan bölgelere ait yükseklik eğrileri, ağaçlar, elektrik direkleri ve mevcut bina, tarla sınırları vb. çalışılan alanda bulunan tüm detaylar gösterilir.

Hâlihazır haritalar, ‘Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği’ esaslarına göre 1/1000 veya 1/2000 ölçekli olarak üretilir.

Türkiye için tercih edilen projeksiyon sistemi Universal Transvers Merkator
(UTM)’dur.

Hali hazır haritalarda yukarıdakilerin bulunması zorunlu değildir

Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği; halihazır harita üretiminde dikkate alınan yönetmeliktir