BİLGİSAYAR DESTEKLİ HARİTA YAPIMI I

Grafik tasarımın vazgeçilmez bir unsuru olan denge, aynı ya da farklı nesneler arasındaki uyumlu ilişki olarak tanımlanır.

Grafik tasarım ile mümkün olan en az sayıda görsel imge kullanıp en yüksek sayıda bilgi aktarılması hedeflenir. Tasarımcı mesajın iletileceği kitleyi düşünerek mesaja uygun tasarımı yapmayı hedefler. Bunun için ilgili mesajın iletilmesinde görsellere yer verdiği gibi metinlere de yer verebilir. Tasarımda tüm tasarım elemanlarına yer vermek zorunda değildir. İletilecek mesahja uygun olacak elemanların yer alması yeterli olacaktır. Uyum tsarım ilkelerinden biridir. Ancak renk uyumu tasarımadan tasarıma farklılık gösterebilir.

Haritanın başlığı, haritanın amacını ve içerdiği bilgileri gösteren önemli bir harita elemanıdır. Harita kullanıcısı, başlık sayesinde, haritanın algılanmasını ve doğru bir şekilde yorumlanmasını yapar. Başlık genellikle haritanın kapladığı alanı temsil eden bir coğrafi addır.

Grid çizgileri, coğrafi koordinat ağının haritada gösterimidir. Gridler, haritada gösterilecek objeleri temsil eden kartografik işaretlerin konumlarını yansıtacak biçimde yerleştirilmelerini sağlar. Haritanın amacına, ölçeğine ve projeksiyon sistemine göre gridler ya doğru parçaları şeklinde ya da yay parçaları şeklindedir.

Grafik işaretler nokta, çizgi ve alan yardımıyla görsel değişkenler kullanılarak meydana getirilmiş işaretlerdir. Görsel değişkenler, mevcut bir işaretin görünümünü değiştiren ve dolayısıyla kendilerine bir takım bilgiler yüklenebilen, şekil, yönlendirme, boyut, renk, değer, yapı ve tane gibi değişkenlerdir. Boyut değişkeninde alan grafik işareti uygulanamaz?

• Yazılar genel olarak büyük ölçekli haritalarda apsis eksenine paralel, küçük ölçekli haritalarda ise enlem çizgisine paralel olarak yazılır.
• Harita üzerinde geniş yer kaplayan unsurlara ait isimler aralanarak yazılır.
• Büyük ölçekli haritalarda, alan isimleri büyük harflerle yazılır.
• Akarsu isimleri küçük ölçekli haritalarda, aralama yapmadan küçük harflerle akarsuyun dış tarafına yazılır.
• Akarsu isimleri, akarsu kuzey güney yönünde uzanıyorsa, akarsuyun batı kenarına, doğu batı yönünde uzanıyorsa kuzey kenarına yazılır.

Harita üzerindeki çizgi detaylar çoğunlukla nehirlerdir. Çizgi detaylar için yapılacak etiketlendirmede, yazılar çizgiyi takip etmeli ve detaydan çok küçük bir boşlukla ayrılmalıdır.

Bir haritayı çok sayıda çoğaltmak için en ekonomik yöntem özel bir klişe (plaka) ile mekanik baskıdır. Çukur baskı mekanik baskı türlerinden olup matbaacılık tarihindeki ikinci baskı yöntemidir.

Kırmızı ve yeşilin toplanmasıyla sarı, kırmızı ve mavinin toplanmasıyla magenta (soğuk kırmızı), yeşil ve mavinin toplanmasıyla cyan (bir çeşit mavi) elde edilmektedir. Toplamalı ikincil renkler olan sarı, magenta ve cyana baskı renkleri de denir.

Özellikle bilimsel çalışmalarda ve renk teknolojisinde kullanılan, özellikle de renkli görüntü işleme cihazlarında kullanılan ve ticari önemi olan renk uzayları RGB, CMY, CMYK, HSV, HSI, HLS, CIE XYZ ve CIE Lab dan oluşur.

Odak, tasarımı yapılan grafik yüzeyin başlangıç noktasıdır. Odaklanma ile tasarımcı, hedef kitlenin algı boyutu ile bu boyuta göre tasarım yapmayı hedefler. Tasarımcı, hangi detayın ya da detayların daha önemli olduğuna karar vererek görsel açıdan ilgi duyulacak bir odak belirler.

Haritanın başlığı, haritanın amacını ve içerdiği bilgileri gösteren önemli bir harita elemanıdır. Harita kullanıcısı, başlık sayesinde, haritanın algılanmasını ve doğru bir şekilde yorumlanmasını yapar. Başlık genellikle haritanın kapladığı alanı temsil eden bir coğrafi addır. Başlık harita üzerinde herhangi bir yere yerleştirilebilir. Ancak denge ve odaklanma açısından haritanın üst kısmında olması tercih edilir. Genellikle düz bir yazı türü kullanılmalıdır. İtalik ve süslü yazı türleri, tarihi harita başlıklarında tercih edilebilir. Haritanın başlığı, harita üzerindeki en büyük puntoda ve mümkünse tek satıra sığacak şekilde yazılır.

Haritanın yüzü, haritalanacak alanın yer aldığı bölümdür. Bu bölümde, haritanın amacına uygun olarak haritada gösterilmesi gereken konular harita kullanıcısına aktarılır. Haritanın yüzünde, kartografik işaretler, yazılar ve grid çizgileri bulunur. Grid çizgileri, coğrafi koordinat ağının haritada gösterimidir. Gridler, haritada gösterilecek objeleri temsil eden kartografik işaretlerin konumlarını yansıtacak biçimde yerleştirilmelerini sağlar. Haritanın amacına, ölçeğine ve projeksiyon sistemine göre gridler ya doğru parçaları şeklinde ya da yay parçaları şeklindedir. Fakat grid ağının kullanılmasının gerekli olmadığı harita türleri de vardır. Örneğin turizm haritalarında gridler gösterilmez. Buna karşın aranılan adres gibi konumsal bilginin daha kolay bulunabilmesi için haritanın yüzü arama ağı adı verilen kareler ağı ile kaplanabilir. Kareler ağının satır ve sütunları harf, rakam veya farklı sistematik biçimlerde indekslenerek harita kullanıcısının istediği bilgiye daha kolay ulaşabilmesi sağlanır.

İkincil harita, asıl (birincil) haritanın genellikle 1/16 ya da 1/8 oranındaki büyüklükte olur ve asıl haritanın kenarında verilir. Amacı, asıl haritanın konumsal yerini daha küçük ölçekte vererek genel bir bakıştan sonra harita kullanıcısına asıl haritanın okunmasında yardımcı olmaktır. Esas harita ile ikincil haritanın yönlerinin aynı olması gerekir. Bu nedenle ikincil haritanın, esas haritanın tamamıyla küçültülmüş bir kopyası olmaması, esas haritadaki bazı bilgilerin göz ardı edilerek ikincil haritanın görselliğinin arttırılması yani ikincil haritanın da okunaklı olması gereklidir. İkincil haritanın kenarları çerçeve veya başka bir yöntemle belirgin hale getirilerek esas harita ile görsel bir bağlantı sağlanır.

HSV renk uzayı kırmızı, yeşil ve mavinin yeniden organize edilmiş şeklidir. HSV renk uzayının bileşenleri renk adı (H: hue), doygunluk (S: saturation) ve değerdir (V: value). Renk adı (H), bir rengi ötekilerden ayırt eden niteliktir. Bu ayrım rengin çeşidine veya tonuna göre yapılır. Doygunluk (S), bir rengin, aynı değerdeki bir renkten ayrım derecesidir. Yani rengin gücünü gösterir. Renksel doymuşlukta denir. Derecelemeyi rengin içindeki beyazlık ya da siyahlık oranı (gri seviye) belirler. İçinde beyazlık ya da siyahlık olmayan renklerin doygunluğu %100’dür yani maksimumdur. Değer (V), açık bir rengi koyu bir renkten ayırt etmekte kullanılır. Yani parlaklık ve karanlığın (koyuluk) algılanmasıdır. Rengin sönüklüğü de denir. HSV renk uzayının geometrik şekli altıgen konidir (Şekil 2.30). Yani RGB renk küpünün diagonal çizgi boyunca iki boyutlu projeksiyonudur. Toplamalı ve çıkarmalı ana renkler altıgenin köşelerinde yer alır.

HSV renk uzayına benzer ve ona alternatif olarak geliştirilmiştir. Renk uzayının bileşenleri renk adı (H: hue), doygunluk (S: saturation) ve yoğunluk (I: intensity) tur. H ve S bileşenleri HSV uzayındakilerle aynı anlamdadır. Yoğunluk (I), bir renk için gözdeki etkisi en zor tanımlanabilen konudur. Yoğunluk değeri oranlama sabiti korunarak gri seviye oranlarındaki değişimlere göre farklı seviyelere gelebilir.

RGB renk uzayı toplamalı renk karışımı yöntemiyle bir birim küpün içinde renkleri tanımlayacak şekilde tasarlanmıştır. RGB renk uzayı bilgisayar monitörleri, tarayıcılar ve katodik televizyon tüpleri gibi doğrudan emilimli cihazlarda kullanılır.

Rengin fizyolojik olarak algılanmasının esası gözün retina tabakasındaki kırmızı, yeşil ve mavi renge duyarlı sinirlerin ilgili rengi beyne iletmeleridir. Rengin tam olarak algılanması bu sinirlerin farklı oranlarda uyarılmalarıyla olur. Yukarıda sözü edilen teori gereğince kırmızı, yeşil ve mavi ışık renklerinin ikişerli toplanmasıyla toplamalı renkler elde edilir (Şekil 2.23). Bunlara toplamalı ikincil (tamamlayıcı) renkler denir. Bu üç ana rengin toplanmasıyla beyaz elde edilir. Şekil 2.23’de kırmızı ve yeşilin toplanmasıyla sarı, kırmızı ve mavinin toplanmasıyla magenta (soğuk kırmızı), yeşil ve mavinin toplanmasıyla cyan (bir çeşit mavi) elde edilmektedir. Toplamalı ikincil renkler olan sarı, magenta ve cyana baskı renkleri de denir.

Renk uzayının bileşenleri renk adı (H: hue), değer (L: lightness) ve doygunluk (S: saturation) tur. Tektronix Şirketi tarafından geliştirilmiştir. HSV renk uzayına benzer. H ve S bileşenleri HSV renk uzayındakiyle aynı anlamdadır. Değer (L), bir renk türünün açıklık-koyuluk ayrımlarını belirlemekte kullanılır. Bir rengin aynı biçimde aydınlatılmış beyazın parıltısına göre olan parlaklık oranı olarak tanımlanır. HLS renk uzayının şekli ikili altıgen koni şeklindedir.

Kırmızı ve yeşilin toplanmasıyla sarı, kırmızı ve mavinin toplanmasıyla magenta (soğuk kırmızı), yeşil ve mavinin toplanmasıyla cyan (bir çeşit mavi) elde edilmektedir. Toplamalı ikincil renkler olan sarı, magenta ve cyana baskı renkleri de denir.